به گزارش ایکنا، نوزدهمین جشنواره بینالمللی سینماحقیقت از ۱۹ آذرماه کار خود را در پردیس سینمایی ملت آغاز کرد و این مجموعه فرهنگی در روزهای اخیر به یکی از پرجنبوجوشترین نقاط سینمایی تهران تبدیل شده است. رفتوآمد مستندسازان، منتقدان، خبرنگاران و علاقهمندان سینمای مستند در محوطه پردیس، صفهای شکلگرفته مقابل سالنها و گفتوگوهای پرشور پس از هر نمایش، فضایی متفاوت از یک جشنواره صرفاً نمایشی را رقم زده است؛ فضایی که بیش از هر چیز نشان میدهد مستند، همچنان محل تأمل و گفتوگوی جدی درباره مسائل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ... است.
در این دوره از جشنواره، کیفیت آثار به نمایش درآمده یکی از نکات برجسته و قابل توجه به شمار میآید. چه از منظر نمایش فنی و چه در سطح استانداردهای تصویری و صوتی، تلاش شده آثار با بهترین کیفیت ممکن روی پرده بروند. بسیاری از فیلمها از حیث فیلمبرداری، طراحی صدا و تدوین، نشاندهنده ارتقای جدی زبان فنی مستند هستند و همین مسئله باعث شده تجربه تماشای فیلمها برای مخاطبان حرفهای و حتی تماشاگران عام، رضایتبخشتر از برخی دورههای گذشته باشد. این توجه به کیفیت فنی، نشانهای از بلوغ تدریجی جریان مستندسازی در ایران است.
از منظر مفهومی نیز جشنواره امسال با تنوع قابل توجهی همراه است. برخلاف سالهای ابتدایی که تمرکز آثار عمدتاً بر مستندهای حیاتوحش یا برخی آسیبهای اجتماعی محدود میشد، در این دوره طیف گستردهای از موضوعات در سالنهای پردیس ملت دیده میشود. روایتهای تاریخی، سیاسی، اجتماعی، هویتی و حتی شخصی، هر کدام سهمی از جدول نمایشها را به خود اختصاص دادهاند و همین تنوع، جشنواره را به بستری برای مواجهه مخاطب با نگاهها و روایتهای متفاوت تبدیل کرده است؛ امری که میتواند نقش مهمی در ارتقای ذائقه مستندبینی ایفا کند.
یکی از بخشهای جدید و قابل توجه جشنواره، بخش «ایران» است؛ بخشی که آثاری با تمرکز بر جنگ ۱۲ روزه را پیش روی مخاطبان قرار داده است. نکته قابل تأمل در این بخش آن است که فیلمها تنها به بازنمایی رخدادهای بیرونی و سطحی جنگ بسنده نکردهاند، بلکه تلاش کردهاند به بطن ماجرا، تأثیرات انسانی، روانی و اجتماعی آن و همچنین حاشیههای کمتر دیدهشده این رویداد بپردازند. برای نمونه، مستند «پلز، دختر سنگی» یا فیلم «تا قبل از نتانیاهو من آشغالترین آدم دنیا بودم!» با نگاهی متفاوت و ساختاری خلاقانه، موضوع جنگ ۱۲ روزه را در قالبی تازه و تأملبرانگیز روایت کردهاند.
در کنار این آثار، فیلمهایی چون «خلیج فارس» «سپهر ایران»، «زخم آینه»، «ساختمان شیشهای» و... نیز از جمله مستندهایی هستند که توجه مخاطبان و منتقدان را به خود جلب کردهاند. استقبال قابل توجه از این فیلمها و بحثهای شکلگرفته پیرامون آنها در فضای جشنواره، نشان میدهد که این آثار توانستهاند فراتر از روایت صرف، پرسشهایی جدی درباره تاریخ، هویت ملی، مسائل اجتماعی و چالشهای معاصر جامعه ایران مطرح کنند؛ پرسشهایی که در ذات سینمای مستند ریشه دارند.
بخش شهید آوینی نیز امسال حضوری پررنگتر و جدیتر در جشنواره دارد. این جایزه که در سالهای گذشته بهصورت مستقل برگزار میشد و کمتر در کانون توجه قرار میگرفت، با ادغام در جشنواره سینماحقیقت فرصت یافته تا در کنار دیگر بخشها دیده شود و مخاطبان بیشتری با مضامین آن ارتباط برقرار کنند. آثاری چون «عبای سوخته»، «فرشتهها نمیمیرند»، «آن شنبه سیاه»، «عمق میدان» و «سایههای جنگ» هر یک از زاویهای خاص به موضوعات ارزشی، تاریخی و انقلابی پرداختهاند و تلاش کردهاند مفاهیم مرتبط با آرمانهای انقلاب اسلامی را در قالب روایت مستند بازتاب دهند.

از دیگر ویژگیهای قابل توجه جشنواره، ثبات مدیریتی آن است. نزدیک به ۱۰ سال دبیری محمد حمیدیمقدم باعث شده جشنواره از نظر اجرایی به نظم و انسجام قابل قبولی برسد. این ثبات، امکان برنامهریزی بلندمدت، شناخت دقیقتر مخاطب و تقویت هویت جشنواره را فراهم کرده و باعث شده سینماحقیقت بهتدریج جایگاه خود را در میان رویدادهای معتبر مستند تثبیت کند؛ رویکردی که میتواند الگویی مثبت برای دیگر جشنوارهها و رویدادهای سینمایی کشور باشد.
در مجموع، جشنواره سینماحقیقت در نوزدهمین دوره خود، هرچند مانند هر رویداد فرهنگی دیگری با برخی ضعفهای اجرایی همراه است، اما نشانههای روشنی از رشد کیفی آثار و تلاش برای برگزاری رویدادی در تراز جهانی دارد. بهویژه در حوزه بینالملل، این فستیوال میتواند برای سینمای مستند ایران دستاوردهای فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی قابل توجهی به همراه داشته باشد و نقش مهمی در معرفی ظرفیتهای این سینما ایفا کند.
در همین راستا، بهمنظور بررسی دقیقتر ابعاد مختلف پانزدهمین جشنواره بینالمللی سینماحقیقت، کیفیت آثار به نمایش درآمده، رویکردهای محتوایی جشنواره، جایگاه بخشهای مختلف بهویژه بخشهای «ایران» و «شهید آوینی» و همچنین ارزیابی نقاط قوت و چالشهای این رویداد، ایکنا به گفتوگو با محمد حمیدیمقدم، دبیر جشنواره؛ رضا منتظری، منتقد سینما و مدیر روابط عمومی مرکز مستند سوره و احمد معراجی، منتقد سینما پرداخته است. در این گفتوگوها، هر یک از این چهرهها با نگاهی تحلیلی و کارشناسانه، به ارزیابی روند برگزاری جشنواره، جایگاه سینمای مستند در فضای فرهنگی کشور و چشمانداز پیشروی سینماحقیقت پرداختهاند که در ادامه، مشروح این گفتوگوها را میخوانیم.
محمد حمیدیمقدم، دبیر پانزدهمین جشنواره بینالمللی سینماحقیقت، در گفتوگو با ایکنا با تأکید بر جایگاه ویژه این رویداد در سینمای مستند کشور اظهار کرد: جشنواره سینما حقیقت از ابتدا با پایهگذاری صحیح و تمرکز بر حوزه تخصصی مستند، توانسته است جایگاه خود را در طول سالها تثبیت کند. این دوره، به دلیل تنوع و کیفیت آثار، رنگینترین و کاملترین مجموعهای است که تاکنون جشنواره به خود دیده است. این بسته شامل فیلمهایی با فرمهای متفاوت، نگاههای متنوع و گونههای مختلف مستندسازی است که توانسته رضایت مخاطبان حرفهای را نیز جلب کند.
وی با اشاره به استقبال مخاطبان از سالنهای پردیس ملت، که هر کدام ظرفیت حدود ۳۰۰ نفر دارند، گفت: مخاطبان ما سختگیر و دقیق هستند و ورود به سینمای مستند، همانند خواندن یک کتاب تخصصی، نیازمند آمادگی فکری و توجه جدی است. با این وجود، استقبال از فیلمها در این دوره نسبت به سالهای گذشته افزایش قابل توجهی داشته است که نشاندهنده روند مثبت توسعه سینمای مستند در ایران است. البته جشنواره همچنان با نواقص و چالشهایی مواجه است، اما مسیر آن همواره روبه جلو حرکت میکند و تیمهای بعدی نیز میتوانند این راه را ادامه دهند و تقویت کنند.

محمد حمیدیمقدم درباره بخش ایران و آثار مرتبط با جنگ ۱۲ روزه توضیح داد: این فیلمها به هیچ وجه سفارشی نیستند و محصول دغدغه و واکنش شخصی فیلمسازان نسبت به رخدادهای کشور است. موضوع جنگ ۱۲ روزه محدود به روایت ظاهری و تاریخی نیست. در این راستا فیلمها تلاش کردهاند به بطن حوادث، تأثیرات انسانی، زندگی مردم و پیامدهای اجتماعی و روانی جنگ بپردازند. این آثار نتیجه تجربه، احساس و نگاه مستقل فیلمسازان است و نه یک سفارش رسمی. در مرکز گسترش سینمای مستند به فیلمسازان گفته شد که آزادانه درباره ایران و اتفاقات مهم کشور روایت خود را بسازند و تمامی امکانات لازم در اختیارشان قرار گرفت. این رویکرد کارگاهی و آزاد، باعث شد آثار تولید شده، از نظر هنری و فرمیک، اصیل و قابل تأمل باشند و بتوانند تأثیرگذاری بیشتری روی مخاطب داشته باشند.
حمیدیمقدم ادامه داد: این استقلال نگاه در آثار بخش «ایران»، باعث شده روایتها صادقانه و انسانی باشند. هیچ فیلمی صرفاً برای اهداف سفارش یا منفعت ساخته نشده است و همین امر بخش ایران جشنواره را به نمونهای بیسابقه از همزیستی تخصصی، هنری و اخلاقی سینمای مستند تبدیل کرده است.
این دوره از جشنواره سینما حقیقت به دلیل تنوع و کیفیت آثار، رنگینترین و کاملترین مجموعهای است که تاکنون جشنواره به خود دیده است
دبیر جشنواره درباره جایزه شهید آوینی گفت: ادغام این جایزه با جشنواره حقیقت باعث شده بخش آوینی نه تنها دیده شود، بلکه به یک بخش مکمل و پیشبرنده معنایی برای جشنواره تبدیل شود. این جایزه بستری فراهم کرده تا فیلمها با مضامین انقلاب اسلامی، ارزشهای فرهنگی و آرمانهای ملی در فضایی هماهنگ و مؤثر ارائه شوند و تاثیرگذاری بیشتری پیدا کنند. با قرارگیری جایزه آوینی در چارچوب جشنواره سینما حقیقت، آثار با دیگر بخشها ارتباط معنایی پیدا کردهاند و مخاطب تجربهای منسجم و هماهنگ از سینمای مستند ارزشی دارد. این هماهنگی باعث شده هر فیلم در جایگاه خود قرار گیرد و پیام آن به شکل مؤثرتری منتقل شود.
حمیدیمقدم همچنین تأکید کرد: ادغام جایزه آوینی با جشنواره حقیقت، به جشنواره امکان داده است تا همزمان به موضوعات مهمی مانند محیط زیست، میراث فرهنگی، مطالبهگری اجتماعی و مفاخر ملی نیز بپردازد و در عین حال به مسائل ملی و انقلاب اسلامی توجه ویژه داشته باشد. این ساختار پویا باعث شده همزیستی بین بخشهای اصلی و ویژه به خوبی برقرار شود و هر فیلم، جایگاه خود را پیدا کند، بدون آنکه پیام یا ارزش آن تحتالشعاع محدودیتهای اجرایی قرار گیرد.
دبیر جشنواره درباره تنوع موضوعی و چیدمان آثار در بخش ملی چنین توضیح داد: تعداد زیادی فیلم با موضوعات گوناگون اعم از محیط زیست، حیات وحش، مستندهای اجتماعی، مطالبهگری، عدالتخواهی، میراث فرهنگی، ایران بزرگ، زبان، پرتره و مفاخر، همگی در پکیج اصلی جای نگرفتهاند، چراکه ظرفیت محدود است و برای حفظ کیفیت و تنوع، برخی آثار در بخشهای ویژه یا پکیجهای جانبی ارائه میشوند. این رویکرد باعث شده همزیستی خوبی بین بخش اصلی و بخشهای ویژه برقرار شود و امکان نمایش بهتر و تأثیرگذاری هر فیلم فراهم آید.
حمیدیمقدم در پایان سخنان خود تأکید کرد: جشنواره سینما حقیقت اکنون نه تنها یک رویداد ملی، بلکه ظرفیت حضور در نقشه جهانی سینمای مستند را یافته و توانسته است با رویکرد علمی و مشاورهای، جشنوارهای حرفهای و متنوع ارائه دهد که مورد توجه داوران، کارشناسان و مخاطبان حرفهای قرار گرفته است.

رضا منتظری، منتقد سینما و مدیر روابط عمومی مرکز مستند سوره، درباره نوزدهمین جشنواره سینما حقیقت اظهار کرد: این رویداد بدون شک مهمترین جشنواره سینمای مستند در ایران است و جایگاه خود را در تمامی اجزا و ارکان جشنواره به خوبی تثبیت کرده است.
منتظری با تأکید بر اینکه جشنواره امسال هم با وجود پیشرفتهای چشمگیر، همچنان با نواقص اجرایی و محتوایی روبروست، توضیح داد: برخی از فیلمها در بخشهای مختلف قابل توجه و قابل تحمل هستند، به ویژه در بخش اصلی جشنواره و فیلمهای بلند ملی، اما در بسیاری حوزهها، کمبودها و نقصانهای جدی مشاهده میشود. نمونهای از این کمبودها را میتوان در مشکلات صدور کارت رسانهای دید که هنوز در روز چهارم جشنواره برخی خبرنگاران با این مسائل مواجهاند.
وی در ادامه به تنوع موضوعی آثار مرکز مستند سوره در جشنواره اشاره کرد و گفت: امسال ۷ اثر از مرکز مستند سوره در جشنواره حضور دارند که هر یک با موضوعات متفاوتی تولید شدهاند. این فیلمها شامل موضوعاتی از بحران هویت اجتماعی، فوتسال بانوان، جنگ ۱۲ روزه، دفاع مقدس و تاریخ معاصر هستند. به عنوان مثال فیلم «آگیرا» ساخته محمدصادق اسماعیلی داستان یک پسر جوان را روایت میکند که در تولد ۲۰ سالگی خود متوجه میشود پدر و مادر واقعیاش کسانی نیستند که فکر میکرده و در مسیر کشف هویت خود، نقش دستگاه قضایی بهعنوان یک قهرمان مهم داستان، پررنگ و تأثیرگذار است.

منتظری با اشاره به آثار مرتبط با جنگ ۱۲ روزه افزود: مرکز مستند سوره توانسته است با نگاههای متفاوت و اصیل، به روایت این رخداد ملی بپردازد و محدودیتهای معمول سفارش یا الزامات رسمی را کنار بگذارد. نمونه این نگاه، فیلم «پلز، دختر سنگی» است که با استقبال بسیار خوب مخاطبان روبرو شد و روایت بکری از رویدادهای جنگ ارائه میدهد.
وی تأکید کرد: آثار مرتبط با جنگ 12 روزه که مرکز مستند سوره تولید کننده آن بوده، هیچگونه سفارشی و تحمیلی نداشتهاند و نتیجه دغدغه و نگاه شخصی فیلمسازان است. موضوع جنگ ۱۲ روزه صرفاً به روایت ظاهری یا آمار و ارقام محدود نمیشود. فیلمها تلاش کردهاند به بطن حوادث، زندگی مردم، تأثیرات روانی و اجتماعی جنگ و روایتهای انسانی بپردازند. این نگاه مستقل و هنرمندانه باعث شده آثار بخش ایران جشنواره، اصیل و قابل تأمل باشند و پیام خود را به شکل صادقانهای منتقل کنند.
این منتقد سینما در ادامه با اشاره به تنوع دیدگاهها افزود: مرکز مستند سوره برای فیلمسازان آزادی کامل ایجاد کرده است تا روایت شخصی خود را از جنگ ارائه دهند. هیچ الزامی برای ساخت فیلم به سبک سنتی یا تحمیلی وجود نداشته است و همین امر سبب شده فیلمها با نگاه نوآورانه، اصیل و بکر شکل بگیرند.
این رویداد بدون شک مهمترین جشنواره سینمای مستند در ایران است و جایگاه خود را در تمامی اجزا و ارکان جشنواره به خوبی تثبیت کرده است
منتظری همچنین به تنوع و ارزش تاریخی این آثار اشاره کرد و گفت: علاوه بر فیلمهای روایی، مستندهایی ساخته شدهاند که به زندگی افراد و قهرمانان ناشناخته دوران جنگ میپردازند. برای مثال، فیلم «پلز» داستان سگ امدادی را روایت میکند که در زمان حمله رژیم صهیونیستی به زندان اوین، بسیاری از پیکرهای مطهر شهدا با کمک این سگ یافت میشوند. این نگاه انسانی و خاص به حوادث جنگ، اهمیت و ارزش آثار بخش ایران را چند برابر میکند و نشان میدهد چگونه مستندسازان با تمرکز بر جزئیات انسانی، میتوانند روایتهای تاریخی را با درام و احساس زنده کنند.
وی همچنین درباره فیلم «رویای ناتمام» بیان کرد: این فیلم که توسط خانم سارا طالبیان ساخته شده، مشکلات و چالشهای فوتسال بانوان را بررسی میکند و با پرداختن به زندگی شخصی و حرفهای ورزشکاران زن، مخاطب را با معضلات متعدد اجتماعی و حرفهای آنان آشنا میکند. حضور این آثار در بخش بلند جشنواره نشاندهنده تنوع و غنای موضوعی جشنواره است و اهمیت توجه به سبکها و مضامین مختلف را برجسته میسازد. حضور این آثار متنوع و متفاوت، نشاندهنده تعهد مرکز مستند سوره به تولید آثار فاخر، غنی و متنوع است و موجب شده جشنواره امسال با چشماندازی وسیع و دیدگاهی چندبعدی درباره مستندهای ایرانی برگزار شود.
احمد معراجی، منتقد سینما نیز با نگاه تحلیلی خود به نوزدهمین جشنواره سینما حقیقت، اظهار کرد: این رویداد توانسته است چشماندازی وسیع از سینمای مستند ایران ارائه دهد و جایگاه آن را در میان جشنوارههای ملی تثبیت کند. یکی از نقاط قوت جشنواره حقیقت، تنوع موضوعی و ژانری آثار است. شما از مستندهای کوتاه تا بلند، از موضوعات اجتماعی گرفته تا تاریخی و ملی، طیف گستردهای از دیدگاهها و روایتها را میبینید. این تنوع، هم برای مخاطب و هم برای منتقدان، امکان بررسی عمیق و مقایسه آثار را فراهم میکند و باعث ارتقای کیفیت کلی جشنواره شده است.
معراجی درباره نقش بخش «ایران» و آثار جنگ ۱۲ روزه افزود: آثار مرتبط با جنگ ۱۲ روزه نمونهای از استقلال نگاه فیلمسازان و خلاقیت در روایت رویدادهای تاریخی هستند. فیلمها تنها به ثبت وقایع ظاهری اکتفا نکردهاند بلکه تأثیرات انسانی و اجتماعی جنگ، زندگی مردم و تجربههای شخصی قهرمانان ناشناخته را به تصویر کشیدهاند. این رویکرد باعث شده بخش ایران جشنواره نه تنها از منظر تاریخی و مستند، بلکه از نظر درام و تأثیرگذاری احساسی نیز برجسته باشد.

وی در ادامه سخنان خود با اشاره به ارزش هنری و آموزشی این آثار گفت: این فیلمها نشان میدهند که سینمای مستند میتواند علاوه بر ثبت تاریخ، یک تجربه آموزشی و اخلاقی برای جامعه و نسلهای آینده فراهم کند. پرداختن به جزئیات انسانی، توجه به قهرمانان ناشناخته و خلق روایتهای بکر و نوآورانه، ارزش مستندسازی در ایران را ارتقا داده و جشنواره حقیقت را به محلی معتبر و اثرگذار برای ارائه آثار با کیفیت تبدیل کرده است. این نگاه جامع و متنوع، جشنواره را از یک رویداد صرفاً نمایشگاهی فراتر برده و آن را به بستری فرهنگی و اجتماعی تبدیل کرده است.
معراجی همچنین بر اهمیت توجه به موضوعات حاشیهای و کمتر دیده شده در جشنواره تأکید کرد و افزود: یکی از دستاوردهای نوزدهمین جشنواره حقیقت، نمایش مستندهایی است که به مسائلی فراتر از جنگ و تاریخ میپردازند، مانند بحران هویت اجتماعی، ورزش بانوان، محیط زیست و حیات وحش. این توجه باعث شده جشنواره، تصویر جامع و واقعی از جامعه ایران ارائه دهد و مخاطب را با تنوع دغدغههای اجتماعی و فرهنگی آشنا کند.
وی در خصوص نقش نهادها و مراکز مستندسازی توضیح داد: حمایت و فرصت دادن به فیلمسازان برای خلق آثار مستقل، کلید موفقیت جشنواره است. مرکز مستند سوره و دیگر نهادها با ارائه امکانات و آزادی عمل به هنرمندان، بستری ایجاد کردهاند که آثار بتوانند بدون محدودیت و با نگاه خلاقانه تولید شوند. چنین رویکردی، کیفیت آثار را افزایش داده و مخاطب را با تجربهای واقعی و ملموس مواجه میکند.
معراجی همچنین بر ضرورت ارتباط جشنواره با مخاطب عام و منتقدان تأکید کرد و گفت: تعامل با مخاطبان و توجه به بازخوردها باعث میشود جشنواره به سمت بهبود مستمر حرکت کند. استقبال گسترده مردم از آثار مختلف و بحثهای کارشناسی پیرامون فیلمها، نشانهای از رشد و بلوغ سینمای مستند ایران است و جشنواره حقیقت را به مکانی معتبر برای تبادل نظر و تجربه تبدیل کرده است.
معراجی بیان کرد: این دوره از جشنواره نشان داد که سینمای مستند ایران توانایی ارائه روایتهای متنوع، انسانی و تأثیرگذار را دارد و میتواند پیوندی میان تاریخ، فرهنگ و زندگی روزمره مردم برقرار کند. جشنواره سینما حقیقت، با تمرکز بر محتوا، کیفیت و تنوع، توانسته است به عنوان یک رویداد ملی و معتبر در حوزه مستند تثبیت شود و الگوی خوبی برای دیگر رویدادهای سینمایی کشور باشد.
گزارش ایکنا حاکی است؛ پانزدهمین جشنواره بینالمللی سینماحقیقت با ارائه مجموعهای متنوع از آثار مستند، بار دیگر توانست جایگاه خود را به عنوان بستری مهم برای بازنمایی واقعیتهای اجتماعی و فرهنگی تثبیت کند. حضور فعال مستندسازان جوان و حرفهای و استقبال گسترده مخاطبان نشاندهنده اهمیت روزافزون این جشنواره در شکلدهی به فضای مستندسازی ایران است. آثار ارائه شده با نگاهی دقیق به مسائل روز جامعه توانستند نگاه انتقادی و تحلیلی مخاطب را به چالش بکشند و نقش مؤثری در ارتقای آگاهی عمومی ایفا کنند.
همچنین تعامل میان مستندسازان و مخاطبان، به ویژه از طریق نشستها و گفتوگوهای حضوری، باعث شد کیفیت آثار و درک بهتر پیام آنها ارتقا یابد. پرداختن به موضوعات اجتماعی، فرهنگی و تاریخی در این دوره از جشنواره نشان داد که مستندسازی نه تنها ابزاری برای ثبت واقعیتها بلکه فرصتی برای نقد، تحلیل و ترویج تفکر نقادانه است. این تجربه ارزشمند، مسیر رشد حرفهای مستندسازان و توسعه سینمای مستند ایران را هموارتر کرده است.
انتهای پیام