نمادهای دینی فاقد کارشناسی، توان رقابت با تبلیغات تجاری را ندارند

عبدالرضا چاره‌ئی، هنرمند گرافیست در گفت‌‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا) گفت: آنچه که آن را نماد می‌نامیم براساس تصویر و باورهایی است که از گذشته داشته‌ایم که گاهی هم اسطوره‌وار است. نمادهای دینی مفاهیم و اشکالی است که سینه به سینه به ما رسیده و در نوحه‌ها و تعزیه‌ها آنها را تکرار کرده‌ایم. ادوات مراسم دینی و مذهبی همچون طبل و شتر و علم در شکل‌های مختلف، مفاهیم برگرفته از عاشورا هستند که به راحتی درک می‌شوند.

وی افزود: برای ارائه نماد باید از وجود یک سری اطلاعات مبانی در مورد موضوع نماد در ذهن مردم مطمئن باشیم. ما در گرافیک محیطی شهری، محیط را تعریف کرده و به دو قسمت محیط داخلی و محیط خارجی تقسیم می‌کنیم. شرایط ارائه مفاهیم از طریق نماد در محیط داخلی و خارجی با هم متفاوت است. در محیط داخلی شما مجبورید اطلاع‌رسانی کرده و مردم را توجیه کنید که به دیدن اثر شما بیایند و منظور شما را از نماد در کنار توضیحات شما درک کنند؛ اما در محیط خارجی نماد باید خود گویای منظور شما باشد و برداشت مخاطب از نماد با منظور و هدف شما فاصله چندانی نداشته باشد.

چاره‌ئی تصریح کرد: مثلا برای گفتن این موضوع که «همانا قرآن به بهترین راه هدایت می‌کند» باید آیه «إِنَّ هَـذَا الْقُرْآنَ یِهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ» را با خط خوش طراحی کرد. چنین اثری می‌تواند در مترو، خیایان، میادین و یا دیوارهای بلند و جاهای خاص و یا به صورت فواره آب و یا با استفاده از نور و لیزر به نمایش گذاشته شود.

وی ادامه داد: کار من به عنوان کسی که در عرصه تایپوگرافی فعال است این‌گونه است که مثلا اگر بخواهم آیاتی را به مناسبت ماه رمضان به شکل زیبا ارائه دهم، می‌توانم سوره قدر را به طور کامل بنویسم و با کمی بزرگ‌تر نشان‌ دادن آیه آخر آن روی «سَلامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ» تأکید کنم تا توجه مخاطب را به آن جلب کنم.

این هنرمند گرافیست اظهار کرد: در مراسم و مناسبت‌ها با نوشته و خوشنویسی‌هایی که با المان‌هایی که هویت ایرانی و اسلامی همراه باشند، می‌توان مفاهیم والایی را منتقل کرد که مخاطب از آن تأثیر بگیرد. مثلا تجربه من می‌گوید که ارتباط مستقیم از راه نوشته و توضیح نماد اثرگذاری بیشتری دارد.

وی اضافه کرد: از آنجا که رمز و رازی در انتقال نوشته وجود ندارد می‌تواند مؤثرتر باشد. چون مستقیم صحبت‌ می‌کند و می‌تواند راحت‌تر زمزمه‌های دلتنگی و نیایش‌هایی را که روزانه نیازمندیم را برایمان یادآوری کند. مثلا شما آیاتی از کلام‌الله را با ترجمه فارسی آن در ایستگاه‌های اتوبوس در تهران می‌بینید که تذکر بسیار خوبی هستند و به طور مستقیم مفاهیم قرآن را منتقل می‌کنند. به همین جهت به نظر می‌رسد نوشتن اثرگذاری عمیق‌تری را داراست.

چاره‌ئی گفت: در فضای شهری، آنچنان تبلیغات محیطی تجاری زیاد است که به المان‌ها و نمادهای فرهنگی اجازه جلوه کردن نمی‌دهد، در فرودگاه‌ و مخصوصا محل‌های عمومی تجاری این تبلیغات به شدت چشم‌گیر است و بیلبوردهای مذهبی و فرهنگی تنها در مناسبت‌های مذهبی به چشم می‌خورد. در روزهای غیرمناسبتی چیزی که نشان از انتقال مفاهیم دینی و مذهبی داشته باشد کمتر در فضای شهری دیده می‌شود.

وی اظهار کرد: در میدان امام حسین(ع) تهران المان‌هایی گذاشته شده که اسامی ائمه بر روی سنگ تراشیده شده و در کنار میدان کار گذاشته شده است. به نظر می‌رسد که حجم این نمادها فضای آنجا را بسیار شلوغ کرده و در مورد جای‌گذاری آن کارشناسی انجام نشده است. ارائه غیرتخصصی چنین مضامینی ممکن است اثر ‌معکوس داشته باشد و ضربه وارد کند.

چاره‌‌ئی در پایان خاطرنشان کرد: تبلیغات و اطلاع‌رسانی غیرمانا و کارشناسی نشده مناسبت‌های مذهبی توان رقابت با کثرت تبلیغات کالاهای تجاری با روش‌های مدرن که جذابیت بیشتری را ایجاد می‌کنند، ندارد. برخی نمادها را در تهران داریم که به خوبی کار شده است و مردم به آن علاقه‌مندند و از آن نگهداری می‌کنند، اما نمادهایی که وقت، انرژی و هزینه کافی برای آنها صرف نشده است معمولا ماندگار نخواهند بود، تاثیرگذار نیست و براحتی به فراموشی سپرده می‌شود.