کتاب حوزه و بایسته ها

جهان اسلام از نظامی مبتنی بر اسلام، تغییر شکل داد و به عصر استعمار وارد شد؛ عصری که بر مبانی فکری کافرانه بنا شده بود و ساختار آن را نظام‌های کفر تشکیل می‌داد. جهان اسلام با ورود به این عصر با تحولی بزرگ مواجه شد. این همان چیزی است که در حدیث صحیحی از معصومان به آن اشاره شده است؛ ائمه(ع) به ما خبر داده‌اند که در عصر غیبت، مؤمنی که دین خود را نگه دارد همانند کسی است که زغال افروخته‌ای را در دست نگه داشته باشد. […] چون او با این مقاومت و ایستادگی با جریانی بزرگ و توفنده رودررو می‌شود. [شهید سید محمدباقر صدر؛ کتاب حوزه و بایسته‌ها، ص١۴۶-١۴٧]

رویکرد اول، اصل مصلحت شخصی را به‌ عنوان روشی همیشگی، پایه و اساس تصمیم‌گیری برای انجام دادن یا ندادن یک عمل قرار می‌دهد. این دسته از متدینان می‌گویند: انسان متدین به‌عنوان فردی دین‌دار، از جانب شرع تنها به ترک محرمات صریح و انجام واجبات صریح، ملزم شده است و در خارج از چهارچوب واجب و حرام، یعنی در چهارچوب مباحات عامه (همه چیزهایی که خارج از محدوده واجب و حرام است) از آزادی عمل برخوردار است و می‌تواند در آن حیطه، هر کاری را انجام بدهد یا ندهد و در هر دو صورت اشکالی بر او وارد نیست. [شهید سید محمدباقر صدر، کتاب حوزه و بایسته‌ها، ص٢٠]

اگر در پی علوم می‌‌رویم و خودمان را به آن‌‌ مجهز می‌‌کنیم فقط برای این است که می‌‌خواهیم با استفاده از این علوم برای حمایت از اسلام به میدان جنگ با دشمنان دین و دشمنان اسلام برویم؛ وگرنه، صرفِ دانستن و فهم عمیق این مطالب اصولی و فقهیِ دقیق و تبحر در آنها هیچ تغییری در وضع اسلام ایجاد نمی‌‌کند، اوضاع امروز اسلام را حتی یک گام به پیش نمی‌‌برد، مشکلی از مشکلات مسلمانان را از میان برنمی‌‌دارد و دردی از دردهای امت اسلام را درمان نمی‌‌کند. [علامه شهید صدر، کتاب حوزه و بایسته‌ها، ص۱۴۱]