زمینِ بلازمان؛ ویژگی عجیب سوره رعد + صوت

به گزارش خبرنگار ایکنا، جلسه دوره «توحید در مراتب رشد» از سلسله جلسات «در محضر قرآن کریم» ویژه مربیان، فعالان فرهنگی، فارغ‌التحصیلان، دانشجویان و دانش‌آموزان پایه دهم به بالای مساجد شب گذشته، 23 مهرماه، با سخنرانی احمدرضا اخوت، مدیر مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران با موضوع سوره رعد برگزار شد.

وی با بیان اینکه توحید مراتب دارد و مراتب توحید را براساس مراحل رشد و بلوغ انسان می‌توان بررسی کرد، گفت: سوره‌های الر، طرح کلی برای این موضوع به ما می‌دهند.

سوره رعد؛ عهده‌دار مبحث توحید 

اخوت با بیان اینکه از سوره یونس فهم امنیت و از سوره یوسف وعده‌های الهی را دریافت کردیم، بیان کرد: سوره رعد به‌طور خلاصه مطالبی را مطرح می‌کند که به نوعی آرزوسازی و دعاسازی است. سوره‌ای که به صورت متمرکز عهده‌دار مبحث توحید شده است. بیش از نیمی از آیات به صورت مستقیم به توحید پرداخته‌اند. می‌توان گفت کل سوره در تبیین توحید است، در سوره یونس و هود اینگونه نیست.

وی ادامه داد: فردی که با حسش توجه نکند، اصلاً سوره را متوجه نمی‌شود، در اولین آیه آمده است: «المر تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ وَالَّذِي أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ الْحَقُّ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يُؤْمِنُونَ؛ الف لام ميم راء اين است آيات كتاب و آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده حق است ولى بيشتر مردم نمى‌گروند»، در مابقی سوره، این حق بودن را توضیح می‌دهد، یکسری آیات به قلب پیامبر(ص) نازل می‌شود که حق است و اساس کلمه توحید همین حق است و در آیات بعدی شروع به بیان آن می‌کند.

مدیر مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران اظهار کرد: ممکن است کسی این آیات را بخواند، اما برایش چیزی نازل نشود و درک جدیدی به او ندهد، وقتی می‌گویند چیزی از جایی نازل شد یعنی جایی هست که بر شما اشراف دارد. مباحث سوره رعد شبیه همین حس هستند.

وی با اشاره به آیه 2 سوره رعد «اللَّهُ الَّذِي رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُسَمًّى يُدَبِّرُ الْأَمْرَ يُفَصِّلُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ بِلِقَاءِ رَبِّكُمْ تُوقِنُونَ؛ خدا [همان] كسى است كه آسمانها را بدون ستون‌هايى كه آنها را ببينيد برافراشت آنگاه بر عرش استيلا يافت و خورشيد و ماه را رام گردانيد هر كدام براى مدتى معين به سير خود ادامه مى‏ دهند [خداوند] در كار [آفرينش] تدبير مى‌كند و آيات [خود] را به روشنى بيان مى‌نمايد، اميد كه شما به لقاى پروردگارتان يقين حاصل كنيد»، اظهار کرد: این حسی است که باید به فرد نازل شود، کسی باید به انسان نشان دهد تا ببیند. سطحی از توحید است که مربوط به این دوره است و باید به انسان نشانش دهند و بگویند و چشم او را باز کنند.

توحید باید از ناحیه‌ای به ما نشان داده شود

اخوت ادامه داد: این موضوع نازل‌شدنی است و با حرکت فکر اتفاق نمی‌افتد و نشان‌‌دادنی است. توحید بایستی از ناحیه‌ای به ما نشان داده شود و چیزهایی هست که باید به ما القا کنند و این خیلی مهم است که انسان بداند چشمی در درون دارد که شیئی برای رؤیت ندارد. ما «رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا» را خودمان نمی‌توانیم ببینیم باید نشانمان بدهند، چشمش را داریم ولی باید دستتمان را بگیرند و به جایی ببرند. «وَكَذَلِكَ نُرِی إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ؛ و اين گونه ملكوت آسمانها و زمين را به ابراهيم نمايانديم»، (انعام/75).

وی در پاسخ به سؤال یکی از حاضران که آیا جسم را می‌توان مانعی برای این امر دانست، گفت: ما به واسطه ارتباطمان با اهل بیت(ع) و مسیرهایی که برایمان باز گذاشته‌اند تا حد زیادی در همین دنیا هم می‌توانیم حجاب جسمانی‌مان را کنار بگذاریم، ولی باید بدانیم چیزهایی در حوزه توحید از نوع دیدن و شنیدن است، ولی ما پَر پروازش را نداریم و باید با یک پَر پرواز دیگری از آن‌ها استفاده کرد. اینکه پیامبر(ص) از مسجدالحرام تا مسجدالاقصی می‌رود خود این نشان دادن نیز یک مرحله است. حتی به پیامبر(ص) هم نشان می‌دهند، دستش را می‌گیرند و می‌برند، یا به وسیله ملک وحی یا خود پیامبر(ص) قدرت دارد و حرکت می‌کند.

غایت‌سازی در آیه 2 سوره رعد

عضو هیئت علمی مدرسه قرآن افزود: بخشی از توحید نازل‌کردنی است و ما باید خودمان را برای نزول آن آماده کنیم و اینها جزء غایت‌هایی است که برای انسان ذکر می‌شود. در آیه 2 سوره رعد غایتی تعریف می‌شود که خود فرد نمی‌تواند به آن برسد و برای انسان غایت‌سازی می‌کند. در آیات بعدی بعد از آماده شدن روح انسان، فعال‌سازی تفکر و عقل را به انسان نشان می‌دهد.

وی با ذکر این مطلب که انسان به شدت کثرت‌گرا، ولی خدا به شدت وحدت‌گراست، یعنی در عناصر خلقتش پنج مؤلفه را برای خداشناسی از مسیر تفکر ذکر کرده است، اظهار کرد: مواردی که در آیات 3 و 4 ذکر شده را «وَهُوَ الَّذِی مَدَّ الْأَرْضَ وَجَعَلَ فِيهَا رَوَاسِيَ وَأَنْهَارًا وَمِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ جَعَلَ فِيهَا زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهَارَ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ ﴿۳﴾ وَفِي الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجَاوِرَاتٌ وَجَنَّاتٌ مِنْ أَعْنَابٍ وَزَرْعٌ وَنَخِيلٌ صِنْوَانٌ وَغَيْرُ صِنْوَانٍ يُسْقَى بِمَاءٍ وَاحِدٍ وَنُفَضِّلُ بَعْضَهَا عَلَى بَعْضٍ فِی الْأُكُلِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ﴿۴﴾؛ و اوست كسى كه زمين را گسترانيد و در آن كوه‌ها و رودها نهاد و از هرگونه ميوه‏‌اى در آن جفت جفت قرار داد روز را به شب مى‌پوشاند، قطعاً در اين [امور] براى مردمى كه تفكر مى‌كنند، نشانه‏‌هايى وجود دارد (۳) و در زمين قطعاتى است كنار هم و باغ‌هايى از انگور و كشتزارها و درختان خرما چه از يك ريشه و چه از غير يك ريشه كه با يك آب سيراب مى‏‌گردند و [با اين همه] برخى از آنها را در ميوه [از حيث مزه و نوع و كيفيت] بر برخى ديگر برترى مى‏‌دهيم بى‌گمان در اين [امر نيز] براى مردمى كه تعقل مى‌كنند دلايل [روشنى] است (۴)» آدم می‌تواند برود در طبیعت و آن‌ها را ببیند.

اخوت ادامه داد: نمی‌توان قرآن بخوانی و بعد بگوییم ما فهمیدیم. وقتی آیه 3 را می‌خوانیم نمی‌شود بگوییم تخیل می‌کنم باید بلند شویم، برویم و ببینیم. مشکل ما در نفهمیدن همین تخیل‌گرایی‌مان است. درست است که زیارت از بعید هم گذاشته‌‎اند ولی هیچ چیز خود زیارت که نمی‌شود. این آیات هم همین طور است و برای فعال شدن تفکر، فرد باید حرکت فیزیکی کند یعنی به خودش زحمت بدهد و کنار رواسی(كوه‌ها) برود و حتماً در این رواسی یک حسی است و اگر حس زمینی انسان فعال نشود و اگر احساسش با کوه درگیر نشود چطور می‌تواند با آسمان درگیر شود؟ تازه پیش کوه می‌توان رفت ولی پیش عرش که نمی‌توان رفت.

تفکر چگونه فعال می‌شود

مدیر مدرسه قرآن و عترت دانشگاه تهران اظهار کرد: فرد برای فعال شدن تفکرش باید حرکت فیزیکی کند و یک زمانی برود کنار رواسی و از کوه بپرسد چطور آیه‌ای از آیات شده‌ای؟ زمین پر از آب بوده و کم کم آبش کم شده و زمین برای زندگی آماده شده است، «مَدَّ الْأَرْضَ» را بایستی نزدیک آب رفت و دید. جایی که آب و جزر و مد هم باشد، یک سری گیاهان هستند که در جزر و مد رشد پیدا می‌کنند. قدر زمین را بدانیم که چطور آدم در آن زندگی می‌کند.

وی گفت: داستان سوره با یک شروع طوفانی آغاز می‌شود و می‌گوید که یکسری چیزهایی از بالا نازل می‌شود و آن‌ها هم حق هست ولی اکثر مردم به آن چیزها ایمان نمی‌آورند و دلیلش این است که من به چه چیزی ایمان بیاورم وقتی حسش نمی‌کنم، دلیل دارد که انسان به آن ایمان نمی‌آورد و آن هم توجه نکردن است.

این پژوهشگر قرآنی با اشاره به آیه 6 سوره رعد «وَ يَسْتَعْجِلُونَكَ بِالسَّيِّئَةِ قَبْلَ الْحَسَنَةِ وَ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِمُ الْمَثُلَاتُ وَ إِنَّ رَبَّكَ لَذُو مَغْفِرَةٍ لِّلنَّاسِ عَلىَ‏ ظُلْمِهِمْ وَ إِنَّ رَبَّكَ لَشَدِيدُ الْعِقَابِ؛ و پيش از رحمت‏ شتابزده از تو عذاب می‌طلبند و حال آنكه پيش از آنان [بر كافران] عقوبت‌ها رفته است و به راستى پروردگار تو نسبت به مردم با وجود ستمشان بخشايشگر است و به يقين پروردگار تو سخت‏ كيفر است»، بیان کرد: خداوند برای مردم با وجود ظلمی که کردند ذو مغفرت است. از این آیه می‌فهمیم یکسری آدم با وجود اینکه عبرت‌های قبلی بوده ولی پیامبر(ص) را باور نکردند. خداوند هم ذو مغفرت و هم شدیدالعقاب است، ولی اینکه کدام روی این جریان جاری شود به خیلی از موارد بستگی دارد. اتفاقاً به نظرم آیه راجع به قوم پیامبر(ص) است، جایش بود که اینها دچار عذاب می‌شدند، ولی مشمول مغفرت شدند و این به دلیل رحمة‌للعالمین بودن پیامبر(ص) است. اگر در زندگی‌های خودمان هم غور کنیم واقعاً مشمول مغفرت خدا شده‌ایم وگرنه ما پیشاپیش گور خود را کنده‌ایم.

اخوت گفت: حتی در مورد عذاب‌هایی که می‌چشیم و به دست خودمان هم درست می‌شود مشمول مغفرت می‌شویم و اصلاً آن چیزی نیست که در محاسبات باشد. آن چیزی که باید به عنوان عذاب می‌آمد، خیلی بیشتر از آن چیزی است که وجود دارد. شدیدالعقاب بودن خدا را تحمل کردن خیلی کار سنگینی است.

وی با اشاره به آیه 7 سوره رعد «وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْلَا أُنْزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِنْ رَبِّهِ إِنَّمَا أَنْتَ مُنْذِرٌ وَلِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ؛ و آنان كه كافر شده‏‌اند مى‏‌گويند چرا نشانه‏‌اى آشكار از طرف پروردگارش بر او نازل نشده است [اى پيامبر] تو فقط هشداردهنده‌اى و براى هر قومى رهبرى است»، اظهار کرد: می‌گویند که چرا آیه بر آن‌ها نازل نمی‌شود؟ آن‌ها معجزه‌هایی مثل عصای موسی یا مرده زنده کردن حضرت مسیح، یا شکافتن رود و ... می‌خواهند. می‌گویند اینها که آیه نیست، به درد ما نمی‌خورد و کاربرد هم ندارد، فقط می‌گوید برو زمین و آسمان را ببین، اینکه به درد نمی‌خورد، آیه می‌گوید: ای پیامبر بگو که تو منذر هستی، این سوره می‌خواهد بگوید که توحید را باید به تو نشان بدهند، ولی به کسی نشان می‌دهند که تفکر و تعقلش فعال شود و منذر هم کسی است که عقلانیت را فعال می‌کند و کار «هاد» هم هدایت و بردن است که همان امام است.

توحید سوره رعد، توحید شهودی است

وی ادامه داد: به خدا اعتماد کن وقتی گفت تفکر در این چند مورد است همان جا بنشین تا تفکرت فعال شود، اگر فعال نشد باز هم بنشین، کمی عجله نکن. توحید این سوره توحید شهودی است و باید بر فرد نازل شود، این نازل شدن برای فهمیدن حق احتیاج به اقتضایی دارد و باید دستش را بگیرند.

بنابر این گزارش سپس کاظم رجبعلی، از مدرسان مدرسه قرآن و عترت دانشگاه تهران درباره این سوره گفت: شاید کل سوره سه نوع واژه داشته باشد که اینها قابل تقسیم‌بندی به علم‌الکتاب، ام‌الکتاب و آیات‌الکتاب هستند. آن چیزی که میدان آموزش برای توحید است دو دسته ویژه از آیات است که در آیات‌الکتاب جای می‌گیرد. دو رده آیات دارد؛ یک رده که با هو الذی است و محورش پدیده‌های مختلف است و طوری راجع به خدا صحبت می‌کند گویی که می‌توان او را در طبیعت پیدا کرد. یک دسته دیگر از آیات هم هستند که در جواب احتجاج و افرادی است که درخواست آیه کرده‌اند، بعضی از جواب‌هایی که به آن‌ها نیز داده شده در دل طبیعت و برخی دیگر بحث‌های مهمی است مثل آیه «إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ؛ خدا حال قومى را تغيير نمى‏‌دهد تا آنان حال خود را تغيير دهند»، (رعد/11). اینها در کنش و واکنش‌های درخواست و طلب آیه است، این دسته از آیات درصدد این هستند که بگویند تک تک این پدیده‌ها به اندازه عصای موسی بلکه حتی بالاتر، معجزه هستند.

اخوت به ارائه توضیحی پرداخت و گفت: سوره رعد شما را به سطحی از زندگی می‌برد که کانه در زمین نیست، یعنی در زمین مثل ندارد، جایی است که شما مستقیماً با حقایق مرتبط هستی و مثلاً همه اقوامی که هلاکت پیدا کردند در واژه می‌گذارد و اسمش را می‌گذارد «الْمَثُلَاتُ»، (رعد/6) سوره اینطور است که در زمینِ بلازمان هستی و این خیلی خاصیت عجیبی در این سوره است.

سوره رعد؛ انسان و حقیقت

وی ادامه داد: سوره، انسان را خیالاتی نمی‌کند، ولی حقیقت‌مالی می‌کند، یعنی جایی می‌برد که گزاره‌هایتان فقط حقیقت است، همه این چشم را دارند، منتهی برای دیدن جایشان را عوض می‌کنند؛ اعمی کسی نیست که چشم ندارد کسی است که آنجا نیست. در مسجد می‌آیی نماز می‌خوانی یک حسی به تو می‌دهد که اگر در مسجد نباشی این حس را نداری، کسی هم که بیرون است، این حس را ندارد چون اینجا نیست. اگر کسی از جایی حرکت نکند و به جای دیگر نرود، خدا را حس نمی‌کند.

اخوت گفت: یکی از آرزوهای آدم باید این باشد که خدایا ما را آنجایی قرار بده که تو هستی، مثلاً جایی که گناه و ظلمت هست خدا نیست. این سوره، سوره امیرالمؤمنین(ع) است به این دلیل که بیشترین شاهد بر کتاب بوده و حتی مثل پیامبر(ص) کتاب را درک کرده است. این وجه ارتباط با امیرالمؤمنین(ع) از این به بعد وجه آموزش قرآن خواهد بود و قرآن را طوری به شما یاد می‌دهد که از دل این یادگیری، محل استقرار شما برای رؤیت خدا تغییر می‌کند.

یادآور می‌شود، این جلسات شنبه‌های هر هفته ساعت 20:00 برگزار می‌شود و علاقه‌مندان به منظور بهره‌مندی از آن‌ می‌توانند از لینک https://www.skyroom.online/ch/elmshahr/rahbarenojavan استفاده کنند یا به صورت حضوری به مسجد امام حسین(ع) واقع در طرشت، بالاتر از میدان مرحوم حسن حسینی، خیابان شهید حبیب‌الله مراجعه کنند.