İslamda ictimai nizam və intizamın mehvəri
Qurani-Kərim İslam cəmiyyətinin nizam və intizam və birlik oxunu Qurani-Kərimdə və Peyğəmbərimizdə (s) təqdim edir. Burada problem Peyğəmbərimizin (s) vəfatından sonra müsəlmanların kimə müraciət etməsidir.
Hərtərəfli ictimai nizam və intizam olmadan İslamın məqsədlərini tam şəkildə həyata keçirmək mümkün deyil. Çünki İslam insanların şəxsi və ictimai həyatının bütün sahələrini nəzərə alan, bütün işlərini tövhid və Allaha ibadət əsasında idarə edən əhatəli bir dindir. Fərqli rəftar və ənənələr belə bir nizam və intizama gələ bilmədiyi üçün Qurani-Kərimin "Ali-İmran" surəsinin 103-cü ayəsində belə buyurulur: “Hamınız birlikdə Allahın ipindən möhkəm yapışın! Bölünüb parçalanmayın. "
"Ali-İmran" surəsinin 101-102-ci ayələrində Peyğəmbərimizə (s) sədaqəti və ilahi ayələrə bağlılığı insanın hidayətinin təminatı kimi təqdim edir: “Allahın ayələri sizə oxunduğu və Rəsulullah aranızda olduğu halda, necə kafir ola bilərsiniz? Kim Allaha təvəkkül etsə, şübhəsiz ki, doğru yola yönəlmişdir.”
“Ey iman gətirənlər! “Allaha hörmət edin və ancaq müsəlman olaraq ölün”.
“Nisa” surəsinin 65-ci ayəsində cəmiyyətin bütün işlərində Peyğəmbərimizə (s) müraciət etməyi və ona itaət etməyi vurğulayaraq, onun hökmünü qəbul etməyin qəlb təslimiyyəti və imanın şərti olduğunu bildirir: "Amma belə deyildir (onların imanları yoxdur). Sənin Rəbbinə and olsun ki, onlar aralarındakı ixtilaflarda səni hakim etməyincə, sonra isə sənin verdiyin hökmə görə özlərində heç bir sıxıntı və narahatlıq duymayıb tamamilə təslim olmayınca iman gətirməzlər".
Həzrət Məhəmməddən (s) sonrakı ictimai nizamvə intizam oxunun nümunəsi nədir? Əgər Quran və Sünnəni ixtilafların həllində mehvər hesab etsək, görərik ki, İslam tarixi boyu bir çox cərəyanlar formalaşıb və hər biri kitab və sünnəni müxtəlif mənalarda bəyan edir. Qurani-Kərim "ulul-əmr" məfhumunu təqdim edir və ondan həm ixtilaf hallarında, həm də mürəkkəb məsələlərin dərk edilməsində və təhlilində istifadə edilməsini əmr edir. “Nisa” surəsinin 59-cu ayəsi: “Ey iman gətirənlər! Allaha itaət edin, Peyğəmbərə itaət edin və özünüzdən olan əmr sahiblərinə itaət edin. Əgər bir şeydə ixtilaf edirsinizsə - əgər həqiqətən Allaha və axirətə inanırsınızsa - onu Allaha və Peyğəmbərə yönləndirin. Bu, həm xeyirli, həm də əldə olunacaq nəticə baxımından ən yaxşısıdır”.
“Nisa” surəsinin 83-cü ayəsi: "Əgər onlara əmin-amanlıq və ya qorxu (müsəlmanların qələbəsi və ya məğlubiyyətinin səbəbi) barəsində bir xəbər çatsa (araşdırmadan) onu yayarlar, halbuki əgər onu Allahın peyğəmbərinə və özlərinin ixtiyar sahiblərinə həvalə etsəydilər, şübhəsiz onlardan araşdırma əhli olanlar onun həqiqətini dərk edərdilər (və bir çarə yolu tapardılar). Əgər Allah sizə lütf və mərhəmət göstərməsəydi, şübhəsiz ki, az bir qisminizi çıxmaqla hamınız Şeytana tabe olardınız".
Qurani-Kərimə görə Vəliyyi-Əmr vəhydən olunmayan bir qəbilədir. Onların işi yalnız doğru hesab etdikləri fikirləri təqdim etməkdir. Peyğəmbərimizin nəzər və sözlərinə tabe olmaq vacib olduğu kimi, bu insanlara da itaət etmək vacibdir.
“Nisa” surəsinin 59-cu ayəsi: "Ey iman gətirənlər, Allaha itaət edin, Onun peyğəmbərinə və (Peyğəmbərin məsum canişinləri olan) öz əmr sahiblərinizə tabe olun. Beləliklə, əgər (din və ya dünya işlərindən) bir şey barəsində mübahisəniz olsa, Allaha və axirət gününə imanınız varsa, onu Allaha və Onun peyğəmbərinə həvalə edin (dini ixtilafı şəriət alimi, dünya barəsindəki ixtilafı isə qazı vasitəsilə Allahın kitabına və Peyğəmbərin sünnəsinə əsaslandırın). Bu (sizin üçün) daha xeyirli və nəticə baxımından daha gözəldir". Sonrakı ayədə buyurur: "Məgər sənə nazil olana və səndən əvvəlkilərə (keçmiş peyğəmbərlərə) iman gətirdiklərini güman edən, lakin (mübahisə zamanı) mühakiməni ona qarşı kafir olmaları əmr olunmuş azğınların (kafirlərin azğın hakimlərinin) yanına aparmaq istəyən kəsləri görmədin?! Şeytan onları uzun-uzadı bir zəlalətlə azdırmaq istəyir" (Nisa, 60 ). Ulul-Əmrın Allah və Rəsulunun (s) verdiyi hökmlərdən fərqli bir hökm vermədiyi vurğulanır.
Ulul-Əmrə itaət etmək üçün heç bir şərt yoxdur və onlara itaət etməyin Allaha və Peyğəmbərinə itaətlə eyni olması onların söz və əməllərində günahsız olduqlarını göstərir. Bunları ayırd edə bilmədiyimiz üçün onları tanımaq üçün Allaha və Peyğəmbərə müraciət etmək lazımdır və bu mövzuda çoxlu rəvayətlər vardır.
Əhli-sünnənin ilk və ən məşhur mənbə kitabı olan “Səhihi Müslim”də belə deyilir: "Allahın Rəsulu (s) bizim aramızdan ayağa qalxaraq Məkkə ilə Mədinə arasında Qədir-Xum adlı yerdə xütbə oxudu. Allaha həmd-səna edib, insanlara nəsihət etdikdən sonra buyurdu: “Ey insanlar! Mən Allahın bəndəsiyəm və Allahın elçisinin gəlməsi və onun dəvətini qəbul etməyim yaxındır. Mən sizin aranızda iki çox dəyərli əmanət qoyub gedirəm; Allahın kitabı hidayət və nurdur, ondan möhkəm yapışın”. Allah Rəsulu (s) Quran haqqında çoxlu təşviqlər etmişdir. Dərhal sonra buyurdu: “Mənim Əhli-beytim”. Həmçinin üç dəfə təkrar etdi: Allah xatirinə! Sizdən Əhli-beytimi unutmamağınızı istəyirəm".
