عقلانیت شیعه در حال گسترش است

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) شعبه شرق آسیا، عوامل اعتقادی آخرین عامل برای شیعه‌ستیزی است، و در این امر عوامل وهابیت با تحریک عناصر خارجی رقیب جمهوری اسلامی ایران در بحرین و سوریه نیز نقش فعالی ایفا می‌کند. حرکت‌های سلفی مالزی با پیوند خوردن به جریان طالبانیسم و جبهه النصره و حرکت‌های تندروی سنی جهادی در افغانستان، عراق، چچن و جریانات تروریستی ضد نظام سوریه درصدد ایفای نقش خود در داخل مالزی هستند و یکی از این مأموریت‌ها بزرگنمایی خطر شیعه در مالزی و پوشش نهادن به حرکت‌های وهابیت در این خطه است.

 بنابر اخبار واصله تعدادی از گروه‌های تروریستی سوریه را مالزیایی‌های وهابی تشکیل می‌دهند و سرپل‌های وهابیت در مالزی از زمان شروع جنگ سوریه تعدادی از جوانان سنی را به این منطقه اعزام کرده‌اند.

خطری که آینده مالزی را تهدید می‌کند جریانات وهابی و سلفی خواهد بود که با حمایت کشورهای عربی هیچگونه زندگی مسالمت آمیز با ادیان و مذاهب دیگر را بر نمی تابند و سیر صعودی پیشرفت مالزی در مقایسه با همسایگانش چون سنگاپور با بحران جریان‌های تندروی اسلامی روبرو خواهد شد و اگر سیر سرکوب شیعیان که تنها جریانات عقلگرای سنتی هستند ادامه یابد این روند افراط گرایی سیر تندتری را خواهد داشت و نه تنها مالزی و نظام پادشاهی آن بلکه همه کشورهای منطقه را با خطر افراط گرایی دینی روبرو خواهد ساخت.

سؤالی که اینجا مطرح می‌شود این است که چرا تفکرات ضد شیعی و شیعه هراسی در مالزی شدت یافته و چنین تحرکاتی در دیگر کشورهای شرق آسیا مشاهده نشده و یا به این شدت نبوده است؟

در بخش دوم این نوشتارعوامل سیاسی، اقتصادی و اعتقادی را در شیعه هراسی در مالزی برشمردیم، اکنون می‌خواهیم به ماهیت فلسفی تفکرات اهل سنت به صورت مبنایی اشاره کنیم و ببینیم که چرا شیعه توانسته است جذابیت زیادی در میان مسلمانان این منطقه داشته باشد.

در حقیقت ضعف ایدئولوژیک موجود سبب شده است تا جوانان و متفکران مالزیایی درصدد جبران آن ضعف باشند و به سوی شیعه گرایش پیدا کرده‌اند و عامل اعتقادی رهبران سنی سبب شده است تا به‌کار افتاده و جریان شیعه ستیزی را گسترش دهد. این ضعف ایدئولوژیک برمی گردد به ماهیت تفکرات اشعریه در میان اهل سنت مالزی که روندی منفی نسبت به عقل گرایی داشته و بیشتر به سمت و سوی اهل حدیث و اهل ظاهر گرایش پیدا کرده‌اند. ماهیت اصلی تفکر اشعریه در مقابل اعتزال یک جریان عقلگرایی با احترام بسیار نسبت به قرآن و سنت بوده است، زیرا بدون به‌کارگیری استدلالات عقلی و براهین فلسفی نمی‌توانستند پاسخ اندیشمندان معتزله را بدهند، بنابراین ابوالحسن اشعری در آثار خود چون الابانه و مقالات الاسلامیین بیش از آنکه مدافع اهل حدیث باشد از عقلگرایی برای مقابله با اعتزال استفاده کرده است، اما در طول تاریخ این جریان از اصالت عقل به اصالت نقل دگردیسی پیدا کرد و این دگردیسی را در افکار رشید رضا، به عنوان یک مدافع حرکت محمد بن عبدالوهاب و سید قطب با مواضعی اصولی تر در مصر می‌توان مشاهده کرد.

علمای دینی مالزی در پنج قرن گذشته که با اسلام پیوندهای قوی تری را ایجاد کرده‌اند بیشتر تحت تأثیر مراکز دینی مصر و مکتب کلامی آن بوده‌اند و اخیراً گرایش بیشتری به سمت و سوی جامعه المدینه المنوره و سایر دانشگاه‌های عربستان سعودی داشته‌اند. اگر عالمی شافعی اشعری مسلک بتواند خود را در مقابل سموم وهابیت مقاوم سازد که البته این امر بدون مسلح شدن به عقل و استدلال و کلام امکان پذیر نیست حداقل چنین فردی گرایش به سوی اهل حدیث و ظاهر در مکتب اشعری پیدا می کند.

 بنابراین کم نیستند عالمان شافعی مالزیایی که با وهابیت مخالف هستند، اما در مکتب اشعریسم تابع محض اهل ظاهر هستند و از سلفی‌گری شافعی پیروی می‌کنند. این افراد بیشتر در الازهر مصر تحت تأثیر علمای شافعی مصری بوده اند و از تقریب مذاهب اسلامی نیز دفاع نمی‌کنند، و به هیچ وجه علاقه‌ای به مسائل کلامی و عقلانی ندارند و نمی‌توانند مدافعان خوبی برای وحدت امت اسلامی باشند.

 گروه دیگر این عالمان مالزیایی کسانی هستند که تحت تأثیر سید قطب و جمال الدین اسدآبادی و شیخ شلتوت بوده‌اند و ضمن حفظ اعتقادات شافعی خود از وحدت شیعی و سنی نیز دفاع می کنند.

 حرکت سلفی مالزی با این گروه به شدت برخورد می‌کند و آنان را اهل تسامح با تشیع معرفی می‌نمایند و با این اتهام آنان را از صحنه دینی خارج می‌سازند. یکی از این شیوخ مالزیایی که قربانی حرکت‌های سلفی شده است شیخ عبدالغنی شمس‌الدین است که ریاست جمعت العلمای شرق آسیا را برعهده دارد و ضمن آنکه سنی شافعی و تحصیل کرده مصر است با تقریب مذاهب موافق است و مخالفان وحدت شیعه و سنی و وهابیت مالزیایی او را به اتهام مماشات با شیعه از دانشکده علوم انسانیه اخراج کرد.

 شافعیان اشعری مسلک ظاهری و حدیثی بر خلاف شافعیان سنتی اشعری بیشتر تحت تأثر حرکت‌های سلفی قرار گرفته‌اند و آنان ضمن حفظ عقاید شافعی خود و مخالفت ظاهری با وهابیت تحت تأثیر آنان هستند و از حمایت‌های آنان در مبارزه علیه شیعه برخوردارند. با توجه به این مقدمه پاسخ به سؤال مذکور که چرا شیعه در این منطقه با رشد روبرو شده است روشن می‌شود.

 ضعف ایدئولوژیک شافعیه سبب شد تا نسل جوان برای رویارویی با گرایش‌های فکری مخرب به دنبال مکتبی باشد تا پاسخ این جریانات را بدهد

 ضعف ایدئولوژیک شافعیه تحت تأثیر سلفی‌گری و اهل حدیث سبب شده است تا نسل جوان برای رویارویی با گرایش‌های فکری لائیسم، مدرنیسم، پست مدرن و سکولاریسم به دنبال مکتبی باشند تا پاسخ این جریانات مخرب را بدهند و شیعه با پشتوانه فکری فلسفی و پویایی فلاسفه شیعی چون ملاصدرا، علامه طباطبائی(ره) و شهید مطهری و امام راحل توانسته است این خلأ فکری را تا حد زیادی پر کنند.

بنابراین جمهوری اسلامی ایران هیچ برنامه منسجمی برای ترویج تشیع در مالزی و دیگر کشورهای منطقه ندارد، و این ضعف ایدئولوژیک مسلمانان شرق آسیا است  که گرایش جوانان و اهل فکر و دانشگاهیان مالزی را به سمت متفکران شیعه تضمین کرده است و در این میان ممکن است اندکی از همین طرفداران فلاسفه و متفکران شیعی ایرانی نیز به مذهب تشیع گرایش پیدا کرده باشند، اما مشاهدات نشان می‌دهد که بسیاری از متفکران اهل سنت از نویسندگان و دانشگاهیان بدون هیچ گونه تبلیغ از طرف ایرانیان و شیعیان مقیم به سمت انقلاب اسلامی و مفاهیم عقلانی تشیع گرایش پیدا کرده‌اند، اما هنوز بر همان مذهب سنتی خود به شریعت عمل می‌کنند و در هیچ مناسبت شیعی نیز شرکت نمی‌کنند، و در حقیقت با بکارگیری عقلانی گری شیعه توانسته اند ضعف ایدئولوژیک خود را جبران کنند.

بدیهی است سخت گیری‌های دولتی و هجمه‌های رسانه‌ای و دستگیری‌های کنونی نمی تواند سد راهی برای گسترش شیعه فلسفی و عقلانی در میان اندیشمندان مالزیایی شود، هر چند که فقه شیعی را توانسته‌اند تا حدودی مانع از عمل آن گردند.

در بخش چهارم این نوشتار به پیدایش تفکرات انقلابی امام خمینی در شرق آسیا و تأثیر آن بر گسترش شیعه خواهیم پرداخت.

ادامه دارد...