ترجمههای گروهی از قرآن؛ راهی مطمئن در ارائه ترجمههای دقیق
گروه ادب: ترجمههای گروهی قرآن کریم همواره یکی از آرزو‌های مترجمان و قرآن‌پژوهان بوده است؛ چرا که این گونه ترجمههای راهی مطمئن برای عرضه ترجمههای بی‌غلط و دقیق از قرآن هستند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، قرآن کریم از نخستین روز نزول آیات، در جان و دل مشتاقان جای گرفت چرا که این کتاب آسمانی و انسان‌ساز همواره پیام‌رسان معارف الهی بوده و تشنگان این معارف را به سمت تهذیب نفس و ارزش‌های معنوی رهنمون کرده است.
مردم عرب‌زبان مشکلی برای دریافت معانی آیات نداشتند و آنچه برایشان مشکل بود، مقصود از آیات بود که این امر با توضیحات پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) رفع می‌شد اما آنچه پس از گسترش اسلام در سرزمین‌های غیرعرب مسلمان و یا غیرمسلمان مورد نیاز بود، ترجمه این کتاب آسمانی بود تا غیر عرب‌زبان‌ها بتوانند معانی و معارف الهی را دریافت کنند. از این رو به تدریج ترجمه به زبان فارسی شکل گرفت و نخستین ترجمه از قرآن به زبان فارسی در نیمه اول قرن چهارم هجری انجام شد.
تعدد ترجمههای قرآن و پاسخگویی به نیاز مخاطبان
از آن زمان تاکنون ترجمه قرآن رواج یافته و در دهه‌های اخیر شتاب بیشتری گرفته است تا آنجا که امروزه شاهد صدها ترجمه قرآن به زبان فارسی هستیم و هر کدام با روش و سبکی خاص به نگارش درآمده‌اند تا بتوانند نیاز مخاطبان را پاسخگو باشند.
یکی از نکات مهمی که در زمینه ترجمههای قرآن وجود دارد این است که ترجمههای قرآن از تعدد قابل ملاحظه‌ای برخوردارند و تعدادی از مترجمان معتقدند که ترجمه از قرآن باید ادامه داشته باشد و نمی‌توان برای آن محدودیتی قرار داد، چرا که در هر عصر و زمانی دریافت مترجم از آیات قرآن متفاوت است.
البته برخی نیز در این میان ترجمههای گروهی و جمعی را پیشنهاد داده‌اند و البته نوعی از این کار منتشر شده که مربوط به مرداد ماه سال 84 است که، گروه ترجمه، در طول مراحل مختلف کاری، از نظرات آیت‌الله معرفت دامت برکاته بهره برده‌اند.
صحبت با کارشناسان حوزه ترجمه و مترجمان قرآن برای بررسی بیشتر موضوع را در ادامه پی گرفتیم.
مترجمان براساس یک مبنا قرآن را ترجمه کنند
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی موسوی‌دارابی که سال‌هاست در حوزه پژوهش علوم قرآنی فعالیت دارد و آثار متعددی از وی به چاپ رسیده است می‌گوید: ترجمه یکی از زبان‌های قرآن است و در صورت نبود ترجمه نمی‌توان پیام آن را درک و دریافت کرد، از این رو در مرتبه نخست ترجمه و در مراتب بالاتر تفسیر، تأویل و تنزیل دارای اهمیت است.
وی نظرش درباره ارائه ترجمه گروهی و واحد مثبت است و آن را بهترین کار می‌داند و می‌افزاید: «یکی از مشکلات جامعه ما این است که قرآن در ترجمههای گوناگونی آمده است و این بزرگترین اشکال است، از این رو اگر مترجمان بتوانند براساس یک مبنا قرآن را ترجمه کرده و آن را در اختیار مردم قرار دهند، بهترین کار است.»
حفظ یکدستی بیان مفاهیم در ترجمههای قرآن
کامران فانی، مترجم قرآن هم در این زمینه معتقد است: «بعد از انقلاب اسلامی ترجمههای متعددی از قرآن کریم ارائه شده که هر مترجم براساس تجربه‌های اندوخته خود اقدام به ترجمه می‌کند و این امر در کارهای گروهی با یک گروه انجام می‌شود، ولی باید سعی شود تا این ترجمه‌ها یکدستی خود را در بیان مفاهیم حفظ کنند.»
در واقع ترجمه گروهی از قرآن کریم، راهی مطمئن و مناسب برای انتقال پیام‌های قرآن به سایر زبان‌ها محسوب می‌شود، از این رو می‌تواند در پاسخگویی به نیاز مخاطبان نقش مهمی ایفا کند.
ترجمههای گروهی معیاری برای سایر ترجمههای قرآن باشد
مسعود انصاری، مترجم تفسیر «کشاف زمخشری» هم در این رابطه می‌گوید: «هم‌اکنون در این حوزه توفیق‌های بسیاری به دست آورده‌ایم، اما این موضوع آرمانی نیست، مگر اینکه در شکل آرمانی جمع شود و با همدلی و همزبانی، مترجمان یک کار جمعی استواری را ارائه دهند تا ملاک و معیاری برای سایر ترجمههای قرآن باشد.»
وی همچنین درباره ترجمههای گروهی از قرآن می‌افزاید: «ترجمه گروهی نه به آن معنای معمول، بلکه به این معنی که مترجمان، متنی را مبنا قرار دهند و بر روی آن با یکدیگر اعمال نظر کرده و ترجمه مشترکی را استخراج کرده و متنی را بیافرینند تا از ترجمههای دیگر بالاتر و ارزشمندتر باشد.»
این مترجم قرآن ویژگی بهترین ترجمه قرآن را این گونه بیان می‌کند: «به نظر من ترجمه‌ای بهترین است که کاملاً دقیق بوده و با ذائقه مخاطب همخوانی داشته باشد.»
نظرات اساتید و کارشناس دیگری همچون یحیی یثربی، حجت‌الاسلام مهدوی‌راد، حجت‌الاسلام سیدکاظم ارفع و مترجمان دیگری را در زمینه ارائه ترجمههای گروهی از قرآن جویا شده‌ایم که اغلب آنها کمابیش بر انجام این گونه ترجمه‌ها تأکید کرده‌اند.
با توجه به اینکه در زمان حاضر ترجمههای گوناگونی به سبک‌ها و نثرهای متفاوت وجود دارد از این رو مخاطبان و قرآن‌پژوهان براساس سلیقه و نیاز خود به آنها مراجعه می‌کنند، از این رو رواج ترجمههای متنوع و متعدد نشان‌دهنده توجه و علاقه مسلمانان و غیرمسلمانان به قرآن و شناخت بیشتر آنها از این کتاب آسمانی است و از همین روست که نباید از این نکته غفلت کرد که ترجمههای قرآن باید با دقت بیشتری صورت گیرد و مترجمان بیشتری در ارائه یک اثر دخیل باشند تا اثری با خطا و لغزش کمتر خلق شود.
ترجمه جمعی قرآن؛ تنها راه ارائه ترجمه‌ای دقیق
یکی از مواردی که سبب می‌شود تا مترجمان اثری با خطا و لغزش کمتر ارائه کنند، آگاهی بر علوم گوناگون همچون اشراف بر بلاغت، ادبیات عرب و فارسی، ریاضی، فیزیک، شیمی، فقه و احکام و... از جمله علومی هستند که مترجمان در روند ترجمه، نیازمند به آگاهی و اشراف بر آنها هستیم.
آگاهی و اشراف دقیق بر این علوم و به روز کردن آن برای همه مترجمان ممکن و میسر نیست، از این رو به نظر می‌رسد تنها راه ارائه برگردان علمی و دقیق از قرآن کریم این است که ترجمه مصحف شریف توسط گروه و یا جمعی از علما در حوزه‌های مختلف علوم انجام شود چرا که ترجمه فردی نمی‌تواند به اندازه این نوع از ترجمه دقیق باشد.
