مرکز اسناد آستان قدس رضوی، جامع‌ترین مرکز اسناد تاریخ محلّی در کشور است
خبرنگاران افتخاری/ نرگس زارعی: رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در نخستین نشست تخصصی تاریخ محلّی خراسان، به همّت سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، در محل بنیاد پژوهش‌های اسلامی که در آستان قدس رضوی برگزار شد، گفت: مرکز اسناد آستان قدس رضوی، جامع‌ترین مرکز اسناد تاریخ محلّی در کشور است.
به گزارش خبرنگار افتخاری خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، محمدهادی زاهدی، رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، در آغاز این نشست با ذکر چهار سِیر برای مورِّخ، اظهار کرد: مورِّخ باید چهار سِیر داشته باشد که نخستین آن، «سیر به گذشته» است.
وی ادامه داد: واژه «سِیر»، سیزده‌بار با تعبیرهای گوناگون در قرآن کریم تکرار شده که این نشان‌دهنده اهمیت سیر به گذشته است.
زاهدی «سیر در گذشته» را دومین منزل برای مورِّخ دانست و تصریح کرد: آنچه گذشته را برای ما ملموس می‌کند، حضور در زمان وقوع پدیده‌های تاریخی است.
وی تعبیر قرآن کریم در این مورد را «عبرت» ذکر کرد و گفت: سیر در گذشته باید به صورتی باشد که انسان، صرف‌نظر از آنچه می‌پندارد و اقتضائات امروز است، مانند فردی که از نزدیک، شاهد ماجرا بوده است، به پدیده‌های گذشته بنگرد.
رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مرتبه بعدی را «سیر در زمان حال» خواند و تشریح کرد: سیر از گذشته به حال، به معنای نماندن در گذشته است که اگر این سیر از گذشته به امروز صورت بگیرد، مسئله امروز ما را حل خواهد کرد.
وی «سیر از امروز به فرداها» را آخرین مرحله‌ای دانست که یک مورِّخ باید طی کند و اظهار کرد: این امر، در واقع، کمک به آینده‌پژوهی و حضور مورخ به عنوان یک استراتژیست در عرصه اجتماع است.
محمدهادی زاهدی در محور بعدی سخنان خود از وجود 13 میلیون برگ سند در مرکز اسناد آستان قدس رضوی خبر داد و تأکید کرد: مرکز اسناد آستان قدس رضوی، جامع‌ترین اسناد محلّی کشور را از دوره صفوی تاکنون در اختیار دارد.
وی در این خصوص بیان کرد: تمام اسناد محلّی مربوط به خراسان که در این مرکز وجود دارند، نمایه‌سازی شده‌اند و از طریق اینترنت قابل دسترسی هستند.
زاهدی همچنین با بیان این که چهل هزار قطعه عکس و نیز اسناد ممتاز خاندانی در اختیار این مرکز است، گفت: برخی از این اسناد، دربردارنده سلسله‌های سادات، بزرگان یا حاکمان منطقه خراسان است.
رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مجموعه تاریخ شفاهی این مرکز را محورِ بخش دیگری از سخنان خود قرار داد و گفت: در حال حاضر، حدود دَه هزار ساعت مصاحبه با صاحب‌نظران و افراد آگاه درباره شهر مشهد و پیشه‌ها و مشاغل گوناگون در این شهر انجام گرفته و بیش از هزار و 500 ساعت مصاحبه نیز از دیگر شهرهای خراسان بزرگ توسط کارشناسان این مرکز گردآوری شده است که این مجموعه ارزشمند می‌تواند در آینده، خراسان را بهتر از گذشته به کشور و جامعه جهانی معرفی کند.
سده بیستم، آغاز تحوّل در تاریخ‌نگاری محلّی
مرتضی نورائی، عضو هیئت‌رئیسه این نشست نیز در بیاناتی، تاریخ محلّی را دارای طول و عرض دانست و تصریح کرد: منظور از طول، در عمق زمان رفتن و سهم توسعه‌ای را از زمان‌های قدیم یافتن است.
استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان، نگرش در عرض را مورد توجه محلّی‌کاران جهان در حال حاضر برشمرد و اظهار کرد: نگرش در عرض به این معنی است که مورِّخ محلّی باید آنچه را که امروز رو به فوت است ثبت کند که اینجا شعبه‌ای از تاریخ شفاهی است.
وی با بیان این که تاریخ‌نگاری محلّی از سده بیستم وارد مرحله‌ای جدید شده است، اظهار کرد: در طراحی نگرش جدید، به جای فضائل‌نگاری در تاریخ‌نگاری سنّتی، به حقایق‌نگاری پرداخته شده است.
نورائی اضافه کرد: در سنّت قدیم، شیب گفت‌وگو به زمان‌های گذشته و باستان می‌رود و اغلب دربردارنده اسطوره‌هاست؛ اما در سنّت جدید، شیب گفت‌وگو در زمان حال است.
تشکیل انجمن خراسان‌شناسی، از برکت‌های نشست
ابوالفضل حسن‌آبادی نیز در بخشی دیگر از این نشست به ارائه گزارشی از آن پرداخت و گفت: برخلاف بسیاری از مناطق دیگر، در خراسان، به‌ویژه در 10 سال اخیر، فعالیت ویژه و منسجمی در زمینه تاریخ محلّی صورت نگرفته و این خود باعث شده تا کسانی که در این زمینه به صورت پراکنده کار کرده‌اند، از اقدام‌ها و پژوهش‌های یکدیگر بی‌خبر باشند.
مدیر امور اسناد و مطبوعات این سازمان، همچنین یادآور شد: مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مجموعه بی‌همتایی از اسناد و منابع تاریخی را جمع‌آوری کرده است که این نشست، خود عاملی برای آشنایی پژوهشگران این حوزه با این منابع و استفاده بهتر از آن‌ها خواهد بود.
وی این نشست را نخستین گام در این حوزه برشمرد و تأکید کرد: در سال‌های آینده، گام‌های محکم‌‌تری در این عرصه برخواهیم داشت.
حسن‌آبادی، دبیر علمی «نشست تخصصی تاریخ محلّی خراسان» این همایش را زمینه‌ای برای آشنایی پژوهشگران حوزه تاریخ خراسان با یکدیگر و همچنین آشنایی با منابع مرکز اسناد دانست و گفت: امید است بتوانیم با در کنار هم قرار دادن مجموعه‌ای از این پژوهشگران، شاکله انجمن خراسان‌شناسی را تشکیل دهیم.
وی، همچنین ابراز امیدواری کرد که این سازمان بتواند در چند سال آینده، بزرگ‌ترین آرشیو تاریخ محلّی در خاورمیانه را تشکیل دهد.
یادآور می‌شود، در این نشست که با حضور جمعی از استادان برجسته تاریخ و صاحبان اندیشه برگزار شد، محمدهادی زاهدی، رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، ابوالفضل حسن‌آبادی، دبیر علمی نشست و مدیر امور اسناد و مطبوعات این سازمان و جمعی از صاحبان مقاله‌های برگزیده به سخنرانی پرداختند.
