خلأ وجود بخش پژوهش در مؤسسات/ لزوم فرهنگ‌سازی برای تعمیم پژوهش‌‌های قرآنی

به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا)، مؤسسات قرآنی باید سعی در تقویت نگاه پژوهشگرانه مربیان و قرآن‌آموزان به آیات کلام وحی داشته باشند، زیرا توجه به آیاتی که به بررسی علوم مختلف می‌پردازد، قرآن‌آموزان را به گنجینه‌ای عظیم می‌رساند.

برای انجام این تحقیقات علمی ـ قرآنی، مؤسسات نیازمند تشکیل گروه‌های تحقیقاتی هستند، زیرا انجام فعالیت‌های گروهی از هر جهت مفیدتر از کارهای فردی و شخصی است، البته پژوهش‌های فردی نیز به نوبه خود اثرگذار است، اما پژوهش‌های گروهی از تأثیرگذاری بیشتری در جامعه برخوردار خواهد بود.

پیگیری فعالیت‌های پژوهشی با هدف تولید علم

منظور و هدف از فعالیت‌های پژوهش قرآنی در مؤسسات، ارائه آثار و مقالات برای تقدیر و بالابردن حجم فعالیت‌های مؤسسه نیست، بلکه این ﭘژوهش‌ها در صورتی مفید فایده خواهد بود که موجب تولید علم شود و در این راستا آیات بسیاری در قرآن در رابطه با اهمیت تحقیق و پژوهش می‌یابیم.

از جمله این آیات می‌توانیم به آیه 9 سوره زمر «قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ» با مضمون این که بگو آیا کسانی که می‌دانند و کسانی که نمی‌دانند مساوی هستند؟ و همچنین آیه 28 سوره فاطر «إِنَّمَا یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاء إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ غَفُورٌ» با این معنی که تنها بندگان دانا و دانشمند از خدا ترس آمیخته با تعظیم دارند، اشاره کرد.

با توجه به این آیات و بسیاری از آیات دیگر در قرآن کریم، این موضوع روشن می‌شود که دین اسلام و آموزه‌های کلام وحی انسان را به سوی پژوهش و تحقیق در آفرینش فرامی‌خواند تا علاوه بر آگاهی از اسرار جهان بتواند دیگران را نیز با حق و حقیقت آشنا کند.

انسان نیار دارد که بداند رفتاری که انجام می‌دهد، صحیح است یا اشتباه و در این راستا تنها تحقیق و پژوهش است که این اسرار را آشکار می‌کند، بنابراین اعتقادات افراد بر پایه پژوهش و آگاهی ارزش می‌یابد.

تربیت پژوهشگران متعهد در مؤسسات قرآنی

مؤسسات قرآنی باید سعی در تربیت پژوهشگران متعهد داشته باشند که در برابر آگاهی‌رسانی به اعضای جامعه احساس مسئولیت کنند و در این راستا پژوهشگران نیز نیازمند شناسایی و حمایت هستند.

از جمله مواردی که موجبات حمایت از پژوهشگران را فراهم می‌کند، برپایی جشنواره‌ها و همایش‌های مختلف است و همچنین اختصاص دادن بخشی در نمایشگاه‌های قرآن به‌عنوان واحد پژوهش، راهکاری مؤثر در شناسایی پژوهشگران و پی‌گیری پژوهش‌ها در زمینه علوم قرآنی است.

در نمایشگاه دستاوردهای مؤسسات قرآنی نیز برخی مؤسسات که در این زمینه فعال بوده‌اند، اقدام به ارائه آثار در زمینه‌های مختلف کرده‌اند که از جمله این مؤسسات می‌توان به مؤسسات قرآنی هدی، ریحانة‌النبی، میقات‌القرآن، امام حسن مجتبی(ع)، هادیان راهیان نور شهر قدس، نورالیقین و همچنین اتحادیه چهارمحال و بختیاری اشاره کرد.

اما با توجه به این که انجام فعالیت‌های پژوهشی در هر زمینه‌ای نیازمند حمایت و پشتیبانی‌های لازم است و این موضوع در مورد اکثر مؤسسات قرآنی صدق نمی‌کند و این مراکز معمولاً با کمبود بودجه و ضعف نیروی انسانی کارآمد مواجه هستند، آثاری که مؤسسات قرآنی با موضوعات پژوهشی ارائه کردند، از ضعف‌هایی برخوردار بود.

در این رابطه ایکنا به گفت‌وگو با چند تن از مدیران، پژوهشگران و کارشناسان قرآن پرداخته است که در ادامه نظرات این افراد بیان می‌شود.

محمدحسن رزاق، مدیرعامل مؤسسه زبان‌آموزی قرآن بشارت با بیان این که ارائه آثار پژوهشی در مؤسسات، نشان‌دهنده عمق ارتباط این مراکز با دنیای پژوهش است، گفت: متأسفانه به بخش پژوهش زیاد بها داده نمی‌شود و فعالیت‌هایی که انجام می‌شود نیز در راستای یکدیگر است و به صورت ریشه‌ای عمل نمی‌شود.

وی اظهار کرد: به نظر می‌رسد علت آن نیز این باشد که حمایت صورت نمی‌پذیرد و در بودجه‌های قرآنی، هیچ بخشی به پژوهش‌ها اختصاص ندارد و نمی‌توان انتظار بیش از این از مؤسسات قرآنی داست.

رزاق عنوان کرد: توجه به فعالیت‌های پژوهشی باید فرهنگسازی شود و همچنین مؤسسات نیازمند یک فضای گفت‌وگوی صمیمی برای دریافت مشاوره در زمینه‌های مختلف است.

پویایی نمایشگاه‌ها مرتبط با حضور مردم

وی تصریح کرد: پویایی نمایشگاه‌ها مرتبط با حضور مردم است و این امر نیز نیازمند اطلاع‌رسانی صحیح و دعوت از دانش‌آموزان و دانشجویان و فعالان قرآنی جامعه است.

مدیرعامل مؤسسه زبان‌آموزی قرآن بشارت بیان کرد: مکان برگزاری نمایشگاه با توجه به مسائل ترافیکی در بازدید از این مکان مشکلاتی ایجاد کرده است و اطلاع‌رسانی ضعیفی در رابطه با برپایی نمایشگاه صورت پذیرفته است.

وی تعامل مؤسسات قرآنی با یکدیگر را از جمله مزایای برپایی نمایشگاه‌های قرآن دانست و خاطرنشان کرد: نمایشگاه دستاوردهای مؤسسات قرآنی اگر در محیط فرهنگسرا برپا می‌شد با استقبال بیشتری مواجه می‌شد.

انجام فعالیت‌های پژوهش قرآنی، زمینه گسترش فعالیت‌های قرآنی را در بخش‌های مختلف جامعه به‌خوبی فراهم می‌کند و از کارکرد‌های این فعالیت‌ها می‌توان در جهت توسعه فعالیت‌های قرآنی در جامعه بهره گرفت.

مهجوریت‌زدایی از فعالیت‌های پژوهش قرآنی و توجه به مفاهیم و کاربردهای علوم قرآنی در جامعه باید در دستور کار مؤسسات قرآنی قرار گیرد و در این راستا نیاز است که ایده‌های جدید با حضور مشاوران در اختیار مؤسسات قرآنی قرار داده شود.

علی‌اکبر حق‌نظری، مدیرعامل اتحادیه مؤسسات قرآنی ایلام با بیان این که نمایشگاه دستاوردهای مؤسسات قرآنی با توجه به این که دومین دوره نمایشگاه قرآنی مؤسسات بوده، تا حدی خوب عمل کرده است، گفت: برای این که نمایشگا‌ه دستاوردهای مؤسسات قرآنی زیبنده فعالیت‌های قرآنی در سطح کشور باشد، باید با برنامه‌ریزی بهتر و ارائه تولیدات فاخر برپا شود.

نیازسنجی از مخاطبان برای تقویت بخش پژوهش‌های قرآنی

وی اظهار کرد: مؤسسات قرآنی نیز باید نیازسنجی کنند و با تقویت بخش پژوهشی خود نسبت به تولید آثار فاخر برای رفع نیازهای مردم اقدام کنند تا در انتها منتج به برپایی نمایشگاهی شود که هر کس در هر نقطه کشور نیازی دارد، بتواند در این نمایشگاه نیازش را برطرف کند.

حق‌نظری عنوان کرد: این نمایشگاه نوپا است و البته قدم مبارکی است و می‌تواند عاملی برای ایجاد انگیزه در مؤسسات قرآنی باشد تا در سال‌های آینده با برنامه‌های بهتر حاضر شوند.

وی بیان کرد: باید این امکان فراهم شود که مؤسسات قرآنی در دیگر استان‌ها بتوانند از نمایشگاه بازددید کنند، به این ترتیب مدیران مؤسسات می‌توانند از این نمایشگاه الگوگیری کرده و از این دست نمایشگاه در سطح استان‌ها برپا کنند.

دسترسی به پیشینه‌ای از گذشته برای ارائه پژوهشی تأثیرگذار

مدیرعامل اتحادیه مؤسسات قرآنی ایلام تصریح کرد: پژوهش در هر موضوعی، مسأله مهمی است و برای اینکه بتوانیم صحیح عمل کنیم باید حتماً پیشینه‌ای از گذشته را داشته باشیم و براساس پژوهشی که انجام می‌دهیم هم نیازها مشخص می‌شود و هم نقشه راه روشن خواهد شد.

وی در رابطه با فضایی که به نمایشگاه دستاوردهای مؤسسات قرآنی اختصاص داده شده است، اظهار کرد: قطعاً تلاش شده که بهترین مکان برای برپایی نمایشگاه در نظر گرفته شود، ولی می‌توان مکان‌های مناسب‌تری به این امر اختصاص داد.

حق‌نظری خاطرنشان کرد: مسئولان اتحادیه کشوری باید قبل از برپایی نمایشگاه با استان‌ها جلسه توجیهی و هماهنگی برگزار کنند تا مؤسسات قرآنی استان‌ها با برنامه‌های بهتر و حضوری مؤثرتر در این برنامه‌ها حاضر شوند.

پی‌گیری پژوهش‌های کاربردی در مؤسسات قرآنی

در راستای برپایی نمایشگاه‌ها لازم است از پژوهش‌های کاربردی و میدانی که انجام شده و می‌تواند در سطح جامعه اثرگذار باشد، استفاده کنیم و برای اجرای برنامه‌های بعدی به‌کار گیریم.

 برخی مؤسسات صرفاً کار خدمات آموزشی دارند و در صدد تولید محتوا و نرم‌افزار نیستند و مؤسسات باید به سمت و سویی حرکت کنند که به تولید محتوا بپردازند، زیرا فقط بعد آموزش در مؤسسات مد نظر نیست و فعالیت‌های پژوهشی حتی در زمینه ابعاد هنری و دیگر موارد نیز می‌تواند انجام شود.

سیدمحمدحسین موسوی ری‌شهری، مبتکر قرآنی برپایی نمایشگاه دستاوردهای مؤسسات قرآنی را در اصل جمع قرآنیان فعال عنوان کرد و گفت: فعالان قرآنی با برپایی نمایشگاه می‌توانند دور هم جمع شوند، طرح‌های نوین خود را ارائه کرده و تبادل نظر کنند، به‌همین منظور باید نشست‌های علمی‌تر برگزار شود تا کیفیت آموزش در کشور توسعه یابد.

نمایشگاه قرآن فرصتی برای تبادل نظر در رابطه با روش‌های پژوهشی

وی با بیان این که در نمایشگاه قرآن نباید به‌دنبال این باشیم که محصولات خود را به فروش برسانیم، اظهار کرد: همین که در این نمایشگاه‌ها، مؤسسات قرآنی از تمام استان‌ها حضور داشته باشند، تبادل نظر و اطلاعات شود و در پایگاه‌های اطلاع‌رسانی همدیگر را لینک کنند و با هم ارتباط برقرار کرده و با فعالیت‌ها و روش‌های یکدیگر آشنا شوند، ارزشمند است.

ری‌شهری بیان کرد: برپایی این نمایشگاه‌ها به مرور زمان می‌تواند منجر به تغییر و تولید محصولات جدید در زمینه علوم قرآنی شود و در این نمایشگاه نیز توسط مؤسسه 14 ستاره بنی‌هاشم به‌منظور حل مشکلات اقتصادی مؤسسات قرآنی، طرحی ارائه شده که پیگیری آن نیز با بانک قرض الحسنه مهر ایران انجام شده است و امید است تا پایان مهلت برپایی نمایشگاه با دستی پر خدمت قرآنیان باشیم و این می‌تواند مهمترین دستاورد نمایشگاه قرآن باشد.

وی افزود: به‌عنوان مثال مؤسسه 14 ستاره بنی‌هاشم در این نمایشگاه اعلام کرده است که مؤسسات قرآنی می‌توانند برای مقطع پیش‌دبستانی با متد آموزش قرآن این مؤسسه 10 برابر سرعت حفظ قرآن خردسالان را بالا ببرند.

مدیر اجرایی مؤسسه 14 ستاره بنی‌هاشم با بیان این که پژوهشی که منجر به تغییر و عمل نشود، ارزشی ندارد، تصریح کرد: مؤسسه 14 ستاره بنی‌هاشم برای این نمایشگاه، 6 طرح ارائه کرده که یکی از آنها پژوهشی است.

وی افزود: این مؤسسه ادعا دارد که رفع معضل آلودگی هوا و افزایش تولیدات دامداری‌ها از جمله مواردی هستند که این مؤسسه راهکارهایی در این زمینه‌ها دارد، همچنین این مؤسسه در زمینه تأثیر نجوای قرآن بر روی رشد گیاهان، پژوهش‌های گسترده‌ای انجام داده که به نتایجی نیز دست یافته، این موارد طرح‌های بزرگی هستند که نیازمند بذل توجه مسئولان است.

ری‌شهری عنوان کرد: امید است در نمایشگاه‌های بعدی، محیط معنوی‌تری به این کار اختصاص یابد، درست که با خواندن قرآن می‌توانیم در طهارت این زمین بکوشیم، اما مردم ایران با عنوان لانه جاسوسی که مجتمع 13 آبان نام گرفته به یاد دردها و ظلم‌هایی که توسط آمریکا صورت گرفته می‌افتند و این نمایشگاه برای نمایش جنایات صهیونیست‌ها و جنگ‌ها می‌تواند مناسب باشد.

ارتقای سطح درک جامعه با پی‌گیری پژوهش‌های قرآنی

همین که مؤسسات قرآنی حتی به صورت دست‌نویس مقالات و پژوهشی‌هایی را ارائه می‌دهند که در راستای ارتقای درک و فهم علوم قرآنی است، برای مؤسسات قرآنی پیشرفت محسوب می‌شود.

در زمینه علوم قرآنی تاکنون پژوهش‌های بسیاری انجام شده است و در شرایط کنونی نیز پرداختن به این موضوع از اهمیت بالایی برخوردار است و مؤسسات باید برای پرورش افرادی که در این زمینه صلاحیت دارند، بیش از پیش بکوشند.

محمد عبدالحسینی، حافظ کل قرآن در رابطه با فعالیت مؤسسات در نمایشگاه دستاوردهای مؤسسات قرآنی، گفت: متأسفانه یکی از مشکلات نمایشگاه دستاوردهای مؤسسات قرآنی این است که اطلاع‌رسانی ضعیف بوده و همچنین فضای کمی به مؤسسات قرآنی جهت راه‌اندازی غرفه‌ها اختصاص یافته است و از نظر تسهیلات که لازمه برپایی نمایشگاه است، ضعف‌هایی وجود دارد.

ایجاد جذابیت‌هایی برای خردسالان درنمایشگاه قرآن

وی اظهار کرد: در غرفه‌های مؤسسات قرآنی، وسایل جذاب برای خردسالان بسیار کم است و باید مؤسسات، وسایلی را ارائه دهند که خردسالان را جذب کنند و بعضاً غرفه‌های دارای کتب آموزشی ویژه خردسالان و نرم‌افزار‌هایی با انیمشین‌های ضعیف وجود دارند که خردسالان را جذب نمی‌کند.

این کارشناس قرآن افزود: باید فضایی فراهم شود تا خردسالان که 4 تا 5 سال سن دارند و وارد نمایشگاه می‌شوند، بتوانند تفریح قرآنی داشته باشند و مسابقات متنوع ویژه این مقاطع سنی برگزار شود.

این حافظ قرآن بیان کرد: در این راستا می‌توانیم از مؤسسات بزرگ پژوهش قرآنی، مانند فرهنگ قرآن تبلیغات اسلامی قم، مرکز مطالعات نور که کارهای پژوهشی زیادی انجام داده‌اند در نمایشگاه‌ها دعوت به عمل آوریم تا مؤسسات قرآنی بتوانند الگوبرداری کنند.

وی خاطرنشان کرد: باید امکانات بیشتری در اختیار مؤسسات قرآنی قرار گیرد تا بتوانند عملکرد و فعالیت‌های خود را با استفاده از تکنولوژی پیشرفته‌تری معرفی کنند.

آثار پژوهشی در این نمایشگاه بسیار کم ارائه شده است و تألیفات نیز ضعیف بوده و معمولاً در حد نوجوانان است که البته نمی‌توان آثار و فعالیت‌های برخی مؤسسات که در این زمینه خوب عمل کرده‌اند را نادید گرفت.

تجربه نشان داده که هر فعالیتی که مردمی انجام شود، نتایج خوبی حاصل خواهد شد و هر چه به پژوهش‌های قرآنی بهای بیشتری داده شود، اثر فعالیت‌های قرآنی در جامعه محسوس‌تر خواهد بود.

انجام فعالیت‌های پژوهشی؛ ایجاد زمینه تبادل نظر بین جامعه قرآنی

فاطمه نظری، مدیرمسئول دارالقرآن کیلان با بیان این که نمایشگاه دستاوردهای مؤسسات قرآنی در سال گذشته از یکدستی خاصی برخوردار بود، گفت: البته در سال‌جاری با حضور اتحادیه مؤسسات قرآنی استان‌ها، زمینه بیشتر برای تبادل نظر بین جامعه قرآنی فراهم شده است.

وی اظهار کرد: با توجه به سختی‌هایی که کارهای مردمی دارد، آنچه مسلم است این که برای راه‌اندازی این نمایشگاه زحمت‌های بسیاری کشیده شده است، اما باید قبل از برپایی این نمایشگاه، اطلاع‌رسانی قوی‌تر صورت می‌پذیرفت و با تبلیغات گسترده در سطح شهر می‌توان جامعه را از برپایی نمایشگاه آگاه کرد.

نظری با بیان این که این نمایشگاه در هماهنگ کردن شیوه عملکرد مؤسسات قرآنی بسیار تأثیرگذار خواهد بود، افزود: این نمایشگاه می‌تواند زمینه‌ساز برپایی نمایشگاه‌های قرآن به‌صورت کامل در سال‌های آینده و همچنین در دیگر شهرستان‌ها خواهد بود.

اختصاص فضای کافی در مؤسسات برای انجام فعالیت‌های پژوهشی

وی بیان کرد: فعالیت‌های پژوهشی نیازمند فضای کافی در مؤسسات، تربیت اساتید و کارشناسان خبره در زمینه‌های مختلف، فرهنگ‌سازی و تأمین امکانات لازم است.

نظری تصریح کرد: در این نمایشگاه نیز برخی مؤسسات قرآنی اقدام به ارائه آثار پژوهشی خود کرده‌اند که البته اکثر این پژوهش‌ها نیاز به بازنگری و بررسی بیشتر دارد و آنچه مسلم است این که فعالیت گسترده که در این زمینه مستلزم صرف وقت و هزینه بیشتر است که از عهده برخی مراکز خارج است.

این نمایشگاه بی‌پیرایه بوده و آنچه در نگاه اول از غرفه‌ها منتج می‌شود این است که مؤسسات با ضعف بودجه مواجه هستند.

برنامه مؤسسات باید چارت‌بندی شود و تقسیم کار صورت پذیرد، اما متأسفانه چون موازی‌کاری در مؤسسات قرآن صورت می‌پذیرد، نتایج خوبی از برنامه‌ها حاصل نمی‌شود.

حصول نتایج بهتر در مؤسسات با وجود ضمانت اجرایی در برنامه‌های آموزشی

اما وقتی هیئت امنا در مؤسسات قرآنی حضور داشته باشند و هیئت برنامه‌ریزی به ارائه برنامه‌ها بپردازند و این برنامه‌ها نیز ضمانت اجرایی داشته باشد، در این صورت مسلماً نتایج بهتری حاصل خواهد شد.

فعالیت‌های پژوهشی جزء آن دسته از فعالیت‌های کاربردی مؤسسات قرآنی محسوب می‌شود که رشد این فرایند نیازمند ایجاد انگیزه در فعالان این عرصه است.

به نظر می‌رسد اختصاص دادن بخشی از نمایشگاه‌های قرآنی که به صورت فصلی یا سالیانه در شهرستان‌ها و استان‌ها برگزار می‌شود عاملی برای ایجاد انگیزه در موسسات به منظور دنبال کردن فعالیت‌های پژوهشی و رسیدگی به این بخش در مؤسسات قرآنی خواهد بود.