تربیت با تهدید و ترساندن حاصل نمی‌شود/ انسان ذاتاً آماده ربانی شدن است
گروه اندیشه: هیچ‌گاه نمی‌شود با ترساندن یا تهدید، کسی را وادار به تربیت کرد؛ همان‌طور که نمی‌توان گیاه را به زور وادار به رشد کرد، بین این روش‌ها تفاوت بسیاری وجود دارد؛ چون انسان ذاتاً آماده ربانی شدن و ذاتا تربیت‌پذیر است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به نقل از روابط عمومی مجموعه فرهنگی سرچشمه، جلسه‌ای دیگر از سلسله جلسات شرح و تفسیر روایات کلیدی تربیتی با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین حمید مشهدی‌آقایی، شب گذشته، یک‌شنبه 31 فروردین در مجموعه فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی (سرچشمه) برگزارشد.
هدایت برای همه انسان‌ها وجود دارد
براساس این گزارش، حجت‌الاسلام مشهدی‌آقایی، در ابتدا با بیان خلاصه‌ای از مباحث مطرح شده در جلسه قبل گفت: هفته گذشته به روایت «کل مولود یولد علی الفطره حتی یکون ابواه یهوادنه او نصرانیه او یمجسانه» اشاره کردیم و گفتیم این روایت یکی از اصلی‌ترین و کلیدی‌ترین روایات در زمینه مسائل تربیتی است که هم در منابع شیعی و هم در منابع اهل سنت به آن اشاره شده. این روایت معروف از دو جنبه تربیتی کلامی اهمیت دارد که نگاه ما بیشتر به جنبه تربیتی این روایت است. در جلسه گذشته، همچنین به ریشه و مفهوم فطرت اشاره شد و گفته شد کل بشر با فطرت خدایی پای به جهان می‌گذارند. گفتیم فطرت فقط مختص انسان است و در موجودات دیگر نیست و با دقت به این روایت، نگرش ما در فطرت تغییر خواهد کرد. در این جلسه به بیان نسبت فطرت و تربیت از نظر علم تربیت خواهیم پرداخت.
آقایی در ادامه افزود: طبیعت با فطرت همراه است و ارتباط تربیت و فطرت در علوم تربیتی مسلمانان با کتاب‌های تربیتی غربی تفاوت‌های بسیاری دارد. غربی‌ها اعتقاد دارند انسان در زمان تولد مانند یک ماده خام است و می‌توانی هر شکل و فرمی که خواستی به آن بدهی. آن‌ها فطرت الهی را در انسان باور ندارند و این تفاوت اصلی دیدگاه تربیت دینی اسلامی با غرب است. جهان، هدفمند و با اصول آفریده شده است. خداوند همه چیز را برای بشر آفریده و سپس آن را هدایت کرده است. هدایت برای همه انسان‌ها به شکلی که ما به آن هدایت عام می‌گوئیم قرار داده شده است. هدایت به شکلی طبیعی، غریزی و فطری در جهان وجود دارد. هدایت غریزی بیشتر در حیوانات، مانند زنبورعسل دیده می‌شود که به دستور و هدایت خداوند خانه را از کلوخ و از شیره وجود خود عسل را می‌سازد. این عمل با هدایت غریزی صورت می‌گیرد. درهدایت فطری دنیا به عنوان یک پیکره واحد آفریده شده و توسط خود او هدایت می‌شود. در این مورد به انسان، ابزارهایی هم برای شناخت و هدایت صحیح داده شده است. ابزارهای شناخت انسان شامل حس، عقل و وحی و فطرت، ابزار و شمع شناخت انسان است.
تفاوت عقل و فکر
حجت‌الاسلام آقایی با اشاره به روایتی از حضرت علی (ع) گفت: حضرت امیرالمومنین(ع) به لایه‌های تربیت‌پذیر انسان اشاره می‌کنند و می‌فرمایند: عقل پیشوا و راهبر فکر، فکر راهبر قلب و قلب راهبر و پیشوای حس ما هستند. تفاوت بین عقل و فکر در این است که با فکر می‌اندیشیم و با عقل می‌سنجیم. اگر عقل با فطرت همسو باشد ما را به کمال خواهد رساند.
نسبت فطرت و معرفت
معاون فرهنگی مرکز رسیدگی به امور مساجد، در خصوص نسبت فطرت و معرفت گفت: عده‌ای از دانشمندان علوم تربیتی می‌گویند انسان فاقد فطرت است. اینان سرشت و خرد را چه در حیطه عقل و فکر و چه در حیطه عمل، از هم جدا می‌دانند،. فطرت در انسان جاری و در هر مبانی که بررسی شود فطرت پایه ثابت آن است. فطرت، پایه‌ای‌ترین اصل درعلوم دینی ما است. با یک نگاه جامع و دقیق به کتاب «فطرت» و «تعلیم و تربیت» نوشته شهید مطهری در خواهیم یافت که در این دو کتاب، هر آنچه لازم است در خصوص مسائل تربیتی از نگاه اسلام بدانیم کاملا وجود دارد. خواندن این دو کتاب برای علاقه‌مندان و فعالان درعرصه تربیتی لازم است. در این کتاب در خصوص مفهوم فطرت و تربیت به این شکل اشاره شده که اگر انسان را دارای برخی خصوصیات فطری بدانیم تربیت باید بر همان اصول فطری حاکم باشد. اگر ازاصطلاح «تربیت»، حال چه آگاهانه یا نا آگاهانه یاد می‌شود باید بر همین اساس باشد نه بر اساس تعریف غربی آن.
انسان ذاتاً آماده ربانی شدن و تربیت‌پذیر است
این کارشناس مذهبی در پایان سخنان خود به نسبت تربیت و فطرت اشاره کرد و گفت: پرورش دادن به معنای شکوفا کردن استعداد‌های درونی انسان است و باید پیرو فطرت باشد. تربیت همراه با ترس، ارعاب و تهدید در فطرت انسان جای ندارد. هیچ‌گاه نمی‌شود با ترساندن یا تهدید، کسی را وادار به تربیت کرد. همان‌طور که نمی‌توان گیاه را به زور وادار به رشد کرد. تربیت باید با حوصله دقت و همراه با نوازش صورت بگیرد تا با فطرت انسان همسو باشد. ما فرندانمان را یا آموزش می‌دهیم یا آموزش می‌بینند، یا نماز خوان بار می‌آوریم یا نماز خوان می‌شوند. بین این روش‌ها تفاوت بسیاری وجود دارد. انسان ذاتاً آماده ربانی شدن و ذاتا تربیت‌پذیر است.
یادآور می‌شود، جلسات آموزشی «تربیت اسلامی در آیینه روایات (شرح و تفسیر روایات کلیدی تربیتی) ، یک‌شنبه هر هفته، قبل از نماز مغرب و عشاء در مجموعه فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی برگزار می‌شود و شرکت در آن برای عموم علاقه‌مندان آزاد است.
