تفاوت بین مفهوم «توسعه» از نگاه اسلامی و غربی

حجت‌الاسلام والمسلمین ناصر جهانیان، عضو هیئت‌علمی گروه اقتصاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به بحث درباره نگاه اسلام به توسعه اقتصادی و تفاوت دیدگاه اسلامی و غربی درباره این موضوع پرداخت و ابتدا در تعریف مفهوم توسعه اظهار کرد: پیشرفت یا توسعه اقتصادی، به مفهوم رشد همراه با تغییر ساختارهای اقتصادی و همراه با عدالت اقتصادی است.
وی افزود: تغییر ساختار اقتصادی هم، به این معنی است که اقتصاد معمولا از سه بخش کشاورزی، صنعت و خدمات تشکیل می‌شود و این بخش‌ها از حالت سنتی به وضعیت صنعتی رسیده و همراه با صنعتی شدن، خدمات این بخش‌ها هم متناسب با شرایط زمان و مکان، پیشرفت و تحول پیدا کرده و تغییرات ساختاری در آنها ایجاد شود و این امر به معنی توسعه اقتصادی است.

عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پاسخ به پرسشی درباره منظور از توسعه اقتصادی اسلامی اظهار عنوان کرد: منظور از توسعه اسلامی، این است که در یک دوره میان‌مدت یا بلند‌مدت بر اساس آموزه‌های مکتب اقتصاد اسلامی یا اقتصاد سیاسی سیاستگذاری‌هایی را انجام دهیم. به عبارت دیگر توسعه اسلامی، فرآیندی است که در آن سیاست‌های اقتصادی اسلام برای رسیدن به اهدافی چون رشد، فقرزدایی و کاهش نابرابری تحقق می‌یابد.
حجت‌الاسلام جهانیان در پاسخ به پرسشی درباره تفاوت نگاه غربی و اسلامی به توسعه اقتصادی اظهار کرد: چون غربی‌ها دارای جامعه‌ای سکولار هستند که دین برای آنها موضوعیت نداشته و دخالتی هم در سطح دولت و اجتماع ندارد؛ از این جهت، آنها توسعه اقتصادی صرفا مادی را هدفگذاری کرده و تا حدی هم به آن رسیده‌اند اما دین اسلام، هدف زندگی را از جهت فردی و در دیدگاه خرد، حیات طیبه و از دیدگاه اجتماعی هم عدالت اقتصادی و عدالت به معنای کلی می‌داند و معنویت و عزتمندی در نگاه اسلام به توسعه اقتصادی بسیار مهم است.
وی افزود: بنابراین دین اسلام در توسعه اقتصادی، این مسائل را باید دنبال کرده و و معنویت و عدالت برایش اصل است و همراه با این اصول است که باید توسعه اقتصادی شکل بگیرد. در این ساختارها که معنویت، زیربنا و عدالت، چارچوب است باید توسعه اقتصادی شکل بگیرد و این اصول است که توسعه اقتصادی در اسلام را از دیدگاه غربی به توسعه متفاوت می‌کند.
جهانیان درپاسخ به پرسشی درباره مفهوم توسعه در قرآن اظهار کرد: خداوند در موضوع «طلب عمران» که در قرآن در آیه «وَإِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا قَالَ یَا قَوْمِ اعْبُدُواْ اللّهَ مَا لَکُم مِّنْ إِلَهٍ غَیْرُهُ هُوَ أَنشَأَکُم مِّنَ الأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَکُمْ فِیهَا فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَیْهِ إِنَّ رَبِّی قَرِیبٌ مُّجِیبٌ؛ و به سوى [قوم] ثمود برادرشان صالح را [فرستادیم] گفت اى قوم من خدا را بپرستید براى شما هیچ معبودى جز او نیست او شما را از زمین پدید آورد و در آن شما را استقرار داد پس از او آمرزش بخواهید آنگاه به درگاه او توبه کنید که پروردگارم نزدیک [و] اجابت‏‌کننده است» (هود/61) آمده است از بشر خواسته است که شما جانشینان خدا بر زمین هستید؛ بنابراین بهره‌برداری شاکرانه از زمین داشته باشید و اگر کفران نعمت کنید ناسپاس هستید و مسلما این نعمت‌ها را از کف خواهید داد.
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان تاکید کرد: خداوند از طریق این آیه، انسان را به تلاش برای توسعه اقتصادی دعوت کرده و این آیه منشور توسعه اقتصادی در قرآن است و خداوند به این طریق انسان را جانشین خود برای بهره‌وری صحیح از منابع قرار داده است.