بیشتر ترجمه‌های قرآن تقلیدی است/ ترجمه «رسانه‌ای» و «کودک» نداریم
گروه ادب: عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان این که بیشتر ترجمه‌های موجود قرآن تقلیدی است، گفت: کسانی که می‌خواهند قرآن را ترجمه کنند به فضاهایی کار نشده ورود کنند؛ مثلاً جای خالی ترجمه کودک، آزاد و رسانه‌ای احساس می‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدحسین جواهری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره ترجمه قرآن ویژه کودکان گفت: ما در بحث ترجمه، ترجمه‌ای ویژه کودکان را نیاز داریم، چرا که کار جدی در این زمینه وجود ندارد و آن طور که شایسته و بایسته است، کاری انجام نشده است.
مفاهیم قرآنی باید به زبان شعر ترجمه شود
وی افزود: متأسفانه تاکنون پاسخ مناسبی به این ظرفیت داده نشده است؛ در حالی که نیاز به این گونه ترجمه زیاد است و جا دارد هنرمندان و شعرای حوزه کودک و نوجوان ورود کنند و مفاهیم را به صورت اقتباسی و آزاد و به زبان کودکانه به این مخاطبان منتقل کنند؛ به این معنی که قرآن را به صورت شعر برای این گروه سنی ترجمه کنند.
حجت‌الاسلام جواهری با اشاره به روش ترجمه برای این گروه سنی ادامه داد: در مورد کودکان و نوجوانان باید در ابتدا ترجمه‌ها به صورت گزینشی باشد و اگر کسی بخواهد کل قرآن را برای این گروه ترجمه کند، به نظر می‌رسد باید بسیاری از آیات را از قلم بیندازد یا فقط به برخی از آنها اشاره کند؛ به عنوان مثال باید از ترجمه سوره «نساء» گذر کرده یا کوتاه ترجمه کند.
وی با بیان این که نمی‌توان از ترجمه معنایی برای کودکان صحبت کرد، گفت: مترجمان باید به فضای ترجمه آزاد ورود پیدا کنند و هدف آنها انتقال مفاهیم باشد که این امر باید درباره سوره‌های کوچک و سوره‌هایی که دارای داستان‌های قرآنی است، انجام شود و به تدریج انبوهی از مفاهیم قرآنی برای کودکان تبدیل به زبان کودکانه و شعر می‌شود که می‌توانند به صورت دسته جمعی در کلاس‌ها بخوانند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه بیان کرد: اشعاری از مرتضی دانشمند دیده‌ام که کار خوبی بوده و ترجمه قرآن را به صورت شعر برای کودکان انجام داده است، البته برخی مترجمان به نام ترجمه کودک ترجمه‌هایی را انجام می‌دهند که تفاوت چندانی مثلاً با ترجمه مرحوم الهی قمشه‌ای ندارد و مقایسه این ترجمه‌ها با ترجمه‌های بزرگسالان نشان می‌دهد که ترجمه‌های بزرگسالان آسانتر از ترجمه کودک است.
زبان ترجمه باید کودکانه باشد
وی یادآور شد: ترجمه کودک این نیست که ترجمه با تصاویر و به صورت رنگی باشد، بلکه زبانش باید کودکانه باشد و این کار تخصصی و فنی است و ملاک‌ها و چارچوب‌هایی دارد و این گونه نیست که هر کسی ادعا کرد، پذیرفته شود. به نظر می‌رسد در برخی موارد از عنوان «گروه سنی کودک» سوء استفاده شده است.
جواهری با بیان این که نکته مهم در رابطه با ترجمه‌های کودک این است که اسم و محتوا باید با یکدیگر همخوانی داشته باشد، گفت: ما در جامعه خودمان شاعر کم نداریم و اگر آنها بدانند نیاز چیست و از سوی دیگر ابزار مورد نیاز را در اختیار آنها قرار دهیم، می‌توانند ترجمه‌های خوبی انجام دهند.
ترجمه آزاد ندارم
وی افزود: ترجمه‌های قرآن را وقتی تقسیم‌بندی کنیم، شامل ترجمه تحت‌اللفظی، معنایی، وفادار، اقتباسی، آزاد و ... است؛ در حالی که تقریبا همه ترجمه‌های موجود در یک طبقه‌بندی وفادار معنایی جای می‌گیرند و ترجمه آزادی که قابل عرضه به جوانان باشد، نداریم و فقط یکی دو مورد وجود دارد که آن هم قابل عرضه نیست و تقریبا دستمان در این زمینه خالی است. این دو، بستر مناسبی است که در آن نیاز وجود دارد و فکر بکری است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی درباره ترجمه‌های قرآن موجود گفت: ترجمه های موجود بیشترشان یک نوعند و یک مترجم چند خطای یک مترجم دیگر را اصلاح می‌کند و ترجمه جدیدی ارائه می‌دهد. کسانی که می‌خواهند ترجمه کنند به فضاهایی که ترجمه‌ای نداریم، ورود کنند؛ از جمله این که یک ترجمه موفق آزاد وجود ندارد یا یک ترجمه رسانه‌ای موفق نداریم، یعنی ترجمه‌ای که از رادیو خوانده شود و نیاز به پرانتز نداشته باشد و مخاطب با شنیدن آن گمراه نشود و این ترجمه گویایی برای مخاطبان باشد و نکات تفسیری لازم در متن بیان شده باشد.
جواهری با بیان این که موجودی ما در ترجمه آزاد، کودک و رسانه‌ای صفر است، بیان کرد: بیشتر ترجمه‌های موجود تقلیدی بوده و کاری به نیاز جامعه ندارند و نیازسنجی در رابطه با آنها انجام نشده است. به نظرم کار وسیعی نیاز دارد، اما باید هدفمند و با آگاهی کامل باشد.
وی تصریح کرد: در این راستا پژوهشکده‌ها به وظایف خود عمل نمی‌کنند و بیش از 10 سال است که این حرف‌ها مطرح می‌شود و کسی توجه نمی‌کند و عده‌ای مانع‌تراشی می‌کنند. از سوی دیگر در ترجمه‌های آزاد نیازمند یک گروه هستیم و فرد به تنهایی قادر به انجام این کار نیست و باید مؤسسات و سازمان‌ها حمایت کنند.
