صنعت لیزینگ بهترین ابزار جلوگیری از فعالیت اقتصادی ربوی است

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، بیش از سه‌دهه از ورود صنعت لیزینگ به ایران می‌گذارد اما بسیاری از کارشناسان، هنوز صنعت لیزینگ را در ایران نوپا دانسته و معتقدند هنوز این فعالیت اقتصادی در ایران آنگونه که باید توسعه پیدا نکرده‌ است؛ صنعتی که به گفته بسیاری از اقتصاددانان می‌تواند در ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی نقش مؤثری ایفا کند. برای بررسی ماهیت، وضعیت کنونی صنعت لیزینگ در ایران و نگاه فقه اسلامی به این فعالیت با حجت‌الاسلام والمسلمین حسن‌آقا نظری، مدیرگروه اقتصاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌آید:
ایکنا: ابتدا اگر ممکن است تعریفی از لیزینگ ارائه داده و درباره سابقه این فعالیت اقتصادی در ایران اندکی توضیح دهید.
لیزینگ انواعی دارد اما ساده‌ترین تعریفش این است که یک شرکت تأمین سرمایه، اعلام می‌کند کسانی‌که اوراق مشارکت را بخرند، از طریق وجوه اوراق مشارکت، ما مثلا یک هواپیمایی را خریداری کرده و سپس به شرکت هواپیمایی اجاره داده و از درآمد مال‌الاجاره این هواپیما به صاحبان اوراق مشارکت که با وجوه نقدی خود این اوراق را خریداری کرده‌اند، سودی را پرداخت می‌کنیم. در واقع یک نوع سرمایه‌گذاری است اما شکل سرمایه‌گذاری، اینگونه است که وسیله‌ای همانند هواپیما، قطار، کارخانه یا... را خریداری می‌کنند که نیازمند سرمایه زیاد است و از طرفی دیگر چون شرکت‌هایی هستند که پول ندارند این وسایل را بخرند حاضرند آن وسیله اجاره کنند. در مورد سابقه هم باید گفت که حدود سه دهه پیش صنعت لیزینگ هم‌زمان با ورود به دیگر کشورهای آسیایی، در ایران هم وارد شد.
ایکنا: این نوع ساده بود. آیا لیزینگ، نوع پیچیده‌تری هم دارد؟
نوع پیچیده‌تر، اینگونه است که می‌گویند ما با اوراق مشارکتی که مردم خریداری کرده‌اند، از طریق جمع‌آوری سرمایه مردم، وسیله‌ای را می‌خریم و اجاره به شرط تملیک می‌دهیم؛ یعنی اجاره می‌گیریم و به صاحبان سرمایه سود می‌رسانیم و بعد از آن مدتی هم که در قرارداد تعریف شده، آن وسیله را می‌فروشیم که هم از طریق مال‌الاجاره و هم از طریق فروش آن وسیله، سودی را به دست آورده و بین صاحبان سرمایه توزیع می‌کنیم.
ایکنا: نظر شخصی شما در این مورد چیست؟ شما چنین فعالیت اقتصادی را بیشتر مفید می‌دانید یا مضر؟ و آیا چنین فعالیتی می‌تواند سرمایه‌های سرگردان را جذب فعالیت اقتصادی کند؟
مهم این است که آن شرکتی که کار تأمین سرمایه را انجام داده و اوراق مشارکت می‌فروشد، بیاید و نیاز ملی کشور را مثلا ده هواپیما یا ده قطار و صد اتوبوس را خریداری کرده و این نیاز اقتصادی جامعه را ببیند و به گونه‌ای عمل کند که هم شغل و توسعه ایجاد کند و هم اینکه سرمایه‌های سرگردانی که در دلار و  سکه در نوسان و سرگردان هستند را جهت دهد. مقوله لیزینگ، به عنوان ابزاری در جهت رشد اقتصادی از اهمیت بسیاری برخوردار است و از طریق کمک به ایجاد واحدهای اقتصادی کوچک و زودبازده در ارتقاء سطح تولید و همچنین
اشتغال‌زایی تأثیر به سزایی دارد. برای ایجاد و حفظ مشاغل، کارآفرینان، چه در کشورهای صنعتی و چه در کشورهای در حال رشد، به انواع مختلف محصولات مالی نیازمندند. محصولات مالی، تسهیلات اعتباری، وام‌ها و تسهیلات سپرده‌ای، می‌توانند نقشی حیاتی در تداوم و رشد کسب و کارها و نتیجتاً ایجاد و حفظ اشتغال ایفا کنند.
ایکنا: درباره تأثیر لیزینگ بر بازار بورس توضیح دهید. آیا این فعالیت اقتصادی می‌تواند در رونق فعالیت بازار بورس نقش ایفا کند؟
توسعه صنعت لیزینگ تاثیر قابل توجه و گسترده‌ای در بازارهای سرمایه در کشورهای در حال رشد به جای می‌گذارد. هم‌زمان با توسعه این گونه بازارها، مؤجران، به دلیل وجود جریان اقساط اجاره دریافتی وامکان ایجاد تعهد روی دارایی‌های اجاره‌ای فیزیکی، غالباً اولین منتشرکنندگان اوراق تجاری، اوراق قرضه و اسناد تعهدآور خواهند بود. انتشار این اوراق به دلایل ذکر شده قابلیت گسترش مطلوب داشته و از حداقل ریسک برخوردار هستند. علاوه بر این، مؤجران می‌توانند دریافت‌های ناشی از اجاره دارایی‌ها را نیز به اوراق بهادار تبدیل کنند و به این ترتیب اوراق قابل مبادله دیگری ایجاد و نهایتاً با تجمیع منابع مالی بازارهای داخلی سرمایه، از نظر کمیت و کیفیت توسعه می‌یابد.
ایکنا: از جهت اجرایی، بورس چگونه می‌تواند فعالیت لیزینگی را سازماندهی کند؟
بورس یک شرکت تأمین سرمایه و یک شرکت واسط را در نظر می‌گیرد که کارهای اجرایی را انجام می‌دهد؛ چون همه کارشناسان سازمان بورس اعتقاد دارند که یک شرکت واسط و یک امینی باید باشد کارهای اجرایی را انجام دهد. این شرکت‌ها برای توسعه فعالیت‌های خود می‌توانند سرمایه خود را افزایش دهد، ضمن اینکه می‌تواند از طریق روش‌های جدید تأمین مالی در بازار سرمایه فعالیت‌های خود را توسعه دهد. بازار سرمایه می‌تواند با ابزارهای مالی متنوعی که طراحی کرده و می‌کند به شرکت‌های لیزینگ در تأمین مالی کمک کند، زیرا شرکت‌های لیزینگ باید تأمین مالی شوند.
ایکنا: لیزینگ در اقتصاد اسلامی، تابع چه عقدی است؟ و نگاه شرع و فقه اسلامی به این نوع قرارداد و فعالیت اقتصادی چگونه است؟
لیزینگ تابع عقد اجاره است. مثلا چند نفر یک تاکسی را خریده و به یک راننده اجاره می‌دهند و از مال‌الاجاره آن وسیله، همه کسانی‌که در تأمین مالی این وسیله نقش داشته‌اند، سود می‌برند و بعد از چند سال، آن وسیله را به آن شخص می‌فروشند. همچنین باید گفت که  در فقه اسلامی، نگاه‌منفی نسبت به چنین فعالیت اقتصادی وجود ندارد.
ایکنا: شما وضعیت کنونی لیزینگ را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ و آیا دولت از این صنعت حمایت می‌کند؟
در شرایط فعلی، همانگونه که عرض کردم اگر نیازی را تشخیص داده و از طریق جمع‌آوری وجوه سرگردان مردم، هم نیازها را برطرف کرده و هم کسب درآمد کنند بسیارمناسب است. درباره وضعیت کنونی هم باید گفت که شرکت‌های لیزینگی، کارشان را تازه شروع کرده‌اند و البته ما نیازمند آن هستیم که از جهت فرهنگی کار کرده تا مردم به حمایت از فعالیت اقتصادی لیزینگی راغب شوند.
ایکنا: اینکه ما دچار تورم شدید بوده و هستیم، جمع‌آوری وجوه و بکارگیری آنها در فعالیت اقتصادی همانند لیزینگ را با مشکل مواجه نکرده است؟
بله همینطور است. در شرایط فعلی، فعالیت اقتصادی، مشکلات خاص خود را پیدا کرده است؛ بنابراین ما نیازمند این هستیم که از جهت فرهنگی کار کنیم تا مردمی که وجوه پس‌انداز دارند و می‌خواهند از طریق این وجوه، درآمدی را کسب کنند، باور داشته باشند که راهش این نیست که از راه بهره و ربا وارد شوند؛ بلکه بهترین راه برای انجام فعالیت اقتصادی و سودآوری به وسیله این وجوه، این است که اوراق مشارکت خریداری کرده و این اوراق گاهی به صورت مرابحه، گاهی به صورت فروش اقساطی و گاهی به صورت‌های دیگر است که به وسیله آن، فعالیت اقتصادی انجام می‌دهند. همچنین این بازار را، بازار کوتاه مدت می‌نامیم؛ زیرا فعالیت لیزینگی در بازار کوتاه‌مدت جواب می‌دهد.
ایکنا: آنگاه آیا ریسک خاصی بر این نوع فعالیت اقتصادی مترتب نیست؟
نه اتفاقا ریسکش هم برای کسی که اجاره می‌دهد و هم برای کسی که اجاره می‌گیرد، بسیار کم است؛ چون می‌داند که این وسیله، در آینده برای او درآمد بسیاری دارد؛ چون دارای تخصص است و کسانی هم که اوراق مشارکت را می‌خرند می‌دانند که به طور متوسط چقدر درآمد دارند؛ چون مال‌الاجاره معین است.
ایکنا: ممکن نیست همین افرادی که با مشارکت یکدیگر اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند بعدا بین خود آنها اختلاف پیش آمده و آن فعالیت اقتصادی با مشکل مواجه شود؟
نه چون شرکتی واسطه است که بین آنها این رابطه را برقرار می‌کند، مردمی هم که وجوه خود را در این فعالیت سرمایه‌گذاری کرده‌اند، آن شرکت را می‌شناسند و با آن سروکار دارند و آن شرکت هم زیر نظر بورس کار می‌کند و همین باعث اعتبارش می‌‌شود.
ایکنا: چگونه می‌تواند این اعتماد را در مردم ایجاد کرد که به فعالیت‌های لیزینگی روی آورده و به این شرکت‌ها اعتماد کنند؟ آیا صرف بورسی بودن این شرکت‌ها برای اعتماد مردم به آنها کافیست؟
همانگونه که گفتم باید از جهت فرهنگی کار شود که مردم با این اوراق مشارکت آشنا شده و به این کار اطمینان پیدا کنند. چگونه مردم به بانک ملی اطمینان دارند اما به یک بانک خصوصی اطمینان چندانی ندارند؟ بنابراین همین اعتماد و اطمینانی که الان مثلا نسبت به یک بانک دولتی وجود دارد را باید نسبت به سایر بانک‌ها و چنین شرکت‌هایی ایجاد کرد و این اطمینان هم باید از طریق اطلاع‌رسانی ایجاد شود که مثلا ترویج کنیم که این فعالیت، قبلا سود دهی داشته و ریسکی هم در آن وجود ندارد و همچنین چیزی که بی‌نهایت ارزش دارد، اطلاعات شفاف است که باید در اختیار مردم قرار دهیم.