نقش مؤثر نماز در اصلاح روابط انسانی
شعب خارجی: حجت‌الاسلام رمضانی در خطبه‌های نماز جمعه هامبورگ گفت: نماز به عنوان یک فریضه الهی آثار فردی و اجتماعی فراوانی را در اصلاح روابط انسان‌ها دارد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) شعبه اروپا، حجت‌الاسلام رمضانی، خطیب جمعه هامبورگ در خطبه‌های نماز جمعه، 17 مرداد گفت: در خصوص رابطه میان اخلاق و شریعت از منظر قرآن و روایات مباحث فراوانی مطرح است ولی به نظر رسید با توجه به اینکه نماز به عنوان یکی از پایه‌های مهم دین در همه ادیان و مذاهب الهی مورد تأکید قرار گرفته و به عنوان ضروری دین دانسته شده است، مباحثی در خصوص رابطه این فریضه الهی با اخلاق و معنویت مطرح شود.
رئیس مرکز اسلامی هامبورگ در ادامه افزود: از آیات و روایات به صورت صریح استفاده می‌شود که آدمیان برای این غرض مهم و اصلی آفریده شدند که به حقیقت برسند و خدای متعال همه زمینه‌های وصول و رسیدن به حقیقت را برای انسان‌ها قرار داده است؛ از جمله آن وسائل که چه بسا مهمترین نقش را برای دین داشته باشد نماز است. در حقیقت نماز مهمترین وسیله و ریسمان رسیدن به حق و قرب الهی است و بسیار روشن است کسی که به چنین حالتی نائل شود، در حقیقت به اساس و پایه معنویت که همان قرب و زندگی الهی است، دست یافته است؛ لذا در روایتی از امام حسن عسکری(ع) نقل شده که فرمودند: «إِنَّ الْوُصُولَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ سَفَرٌ لایُدْرَکُ إِلَّا بِامْتِطَاء اللَّیْلِ مَنْ لَمْ یُحْسِنْ أَنْ یَمْنَعَ لَمْ یُحْسِنْ أَنْ یُعْطِیَ؛ رسیدن به خدا سفری است که آدمی به آن سفر توفیق نمی‌‌یابد مگر به نماز و توجه به عبادات شبانه». در بیان امام باقر(ع) آمده که آن حضرت فرمودند: «آن قدر نماز در نزد حق‌تعالی مهم است که اگر کسی حق آنرا اداء کند به طوری که قبول درگاه الهی شود، سایر اعمال او نیز به فضل الهی قبول می‌شود؛ أَوَّلُ مَا یُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ الصَّلَاةُ فَإِنْ قُبِلَتْ قُبِلَ مَا سِوَاهَا و ان رُدَّت رُدَّ ما سِوَاهَا».
حجت‌الاسلام رمضانی در ادامه خطبه‌های نماز جمعه اظهار کرد: این همه توجه به نماز به این جهت است که این فریضه الهی هم در صعود انسان به اوج معنویت و اخلاق مؤثر است و هم بهترین درمان برای بیماری‌های روحی و روانی است؛ بلکه نماز می‌تواند تا حدی ایمان و مقام توحیدی انسان را مشخص کند؛ زیرا انسان در نماز می‌تواند با ادراک قلبی و شهودی، جمال الهی را مشاهده می‌کند و هر روز در چندین مرتبه حقیقت توجه خود به خدای متعال را عرضه می‌کند و مرتبه قرب و نزدیکی خود را به رخ می‌کشد و یک عاشق دل داده، حضور معنوی خود را به معشوقش نشان می‌دهد.
وی تأکید کرد: نماز در سفر از کثرت به وحدت و از خلق به حق نقشی بی بدیل دارد. مؤمن نمازگزار می‌تواند با فنای در اسماء و صفات الهی، خود را به بالاترین مرتبه و درجه و اوج معنویت که یقین است برساند: «وَ اعْبُدْ رَبَّکَ حَتَّى یَأْتِیَکَ الْیَقینُ».(حجرآیه 99)
خطیب جمعه هامبورگ گفت: در عرفان اسلامی به صورت تفصیل این بحث مطرح است که اگر آدمی بخواهد به حقیقت و باطنی زیبا و معنوی نائل شود، باید از راه شریعت و احکام الهی عبور کند؛ زیرا شریعت تنها راه رسیدن به حقیقت و معنویت است، آن هم تا آخرین لحظه حیات دنیوی. بنابراین، این پنداری باطل است که اگر کسی با شریعت به یقین و حقیقت و اوج معنویت برسد، بی‌نیاز از شریعت و راه می‌شود؛ زیرا انسان اگر به اوج معنویت هم برسد، در آن اوج هم مراتبی وجود دارد که نیازش به راه و شریعت را نسبت به گذشته بیشتر می‌کند. افزون بر آنکه تهدیدها در هر مقامی به شکلی ظهور و بروز می‌کند و لذا نیاز به تکیه گاه و پناه‌گاه بیشتر می‌شود که در هر مرتبه و مرحله‌ای به او پناه برند و این خداوند متعال است که که در همه مراحل سلوک به انسان پناه می‌دهد؛ چه اینکه در آیه سوره مبارکه «حمد» به این نکته تصریح شده: «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ».
وی یادآور شد: نمازی که با دقّت در شرایطش خوانده می‌شود، حضور قلب و تقوای الهی را افزایش می‌دهد و انسان را محو جمال و جلال الهی می‌کند. آدمی با چنین حضور و توجهی از عذابی که بر دیگران وارد می‌شود عبرت می‌گیرد؛ چه اینکه در آیه شریفه به این مهم یادآوری شده است «إِنَّ فی ذلِکَ لَذِکْرى لِمَنْ کانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَ هُوَ شَهیدٌ؛ قطعاً در این عقوبت‌ها عبرتی است برای آنکه قلب هوشیاری دارد یا با دقت گوش فرا می‌دهد» (ق آیه 37)
رمضانی گفت: اما اگر چنین حالت معنوی و روحی برای انسان نباشد، آدمی با تهدید جدی مواجه می‌شود، به گونه‌ای که بر قلبش زنگار وارد می‌شود و قوه و قدرت اثرپذیری قلب از بین خواهد رفت که در آیه شریفه « کَلاَّ بَلْ رانَ عَلى قُلُوبِهِمْ ما کانُوا یَکْسِبُونَ » (مطففین آیه 14) به آن اشاره شده است و در روایتی از امام باقر(ع) نقل شده است که: «مَا مِنْ عَبْدٍ إِلاّ وَ فِی قَلْبِهِ نُکْتَةٌ بَیْضَاءُ فَإِذَا أَذْنَبَ ذَنْباً خَرَجَ فِی النُّکْتَةِ نُکْتَةٌ سَوْدَاءُ فَإِنْ تَابَ ذَهَبَ تِلْکَ السَّوَادُ وَ إِنْ تَمَادَى فِی الذُّنُوبِ زَادَ ذَلِکَ السَّوَادُ حَتَّى یُغَطِّیَ الْبَیَاضَ فَإِذَا غَطَّى الْبَیَاضَ لَمْ یَرْجِعْ صَاحِبُهُ إِلَى خَیْرٍ أَبَداً وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَ: کَلَّا بَلْ رانَ عَلى قُلُوبِهِمْ ما کانُوا یَکْسِبُونَ؛ هیچ انسانی نیست مگر اینکه در قلبش نقطه سفیدی قرار داده شده اما وقتی گناهی می‌کند یک نقطه سیاه در آن به وجود می‌آید و اگر توبه کند آن نقطه سیاه از بین می‌رود. اما اگر آنقدر گناه کند که نقطه سفید کاملا پوشیده شود، دیگر صاحب آن قلب خیری نخواهد دید.
رئیس مرکز اسلامی هامبورگ افزود: اما اگر انسان در حال نماز به عنوان مهمترین راه رسیدن به معنویت توجه به خدای متعال داشته باشد، به اندازه توجهش خدای متعال نیز به او عنایت و توجه دارد؛ چه اینکه در روایتی امام باقر(ع) از قول رسول خدا (ص) فرمودند: آمده است که فرمودند: «إِذَا قَامَ الْعَبْدُ الْمُؤْمِنُ فِی صَلَاتِهِ نَظَرَ اللَّهُ إِلَیْهِ أَوْ قَالَ أَقْبَلَ اللَّهُ عَلَیْهِ حَتَّى یَنْصَرِفَ وَ أَظَلَّتْهُ الرَّحْمَةُ مِنْ فَوْقِ رَأْسِهِ إِلَى أُفُقِ السَّمَاءِ وَ الْمَلَائِکَةُ تَحُفُّهُ مِنْ حَوْلِهِ إِلَى أُفُقِ السَّمَاءِ وَ وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ مَلَکاً قَائِماً عَلَى رَأْسِهِ یَقُولُ لَهُ أَیُّهَا الْمُصَلِّی لَوْ تَعْلَمُ مَنْ یَنْظُرُ إِلَیْکَ وَ مَنْ تُنَاجِی مَا الْتَفَتَّ وَ لَا زِلْتَ مِنْ مَوْضِعِکَ أَبَداً؛ وقتی انسان مومن برای نماز می‌ایستد و با قلبش به خدا توجه می‌کند خداوند هم به او نظر و توجه می‌کند تا وقتی که نماز او تمام شود که او را زیر چتر رحمت خودش قرار می‌دهد که دائره این چتر رحمت از بالای سر این نمازگزار تا افق آسمان است».
وی در ادامه این خطبه تأکید کرد: ما در این بحث نماز را به عنوان مثال مورد توجه قرار دادیم که ارتباط عمیقی را در حوزه اخلاق و معنویت دارد و می‌توان همین ارتباط را در همه احکام الهی و شریعت ربانی سرایت داد؛ به این معنا که همه قوانین الهی چنین تأثیر را بر روح و روان فرد و جامعه بر جای می‌گذارد و امنیت و آرامش را در جامعه بر جای می‌گذارد. لذا همانطور که نماز برای آراسته شدن به فضائل و دوری از رذائل نقش ایفا می‌کند، داشتن صفات اخلاقی خوب و بد هم در میزان مقبولیت نماز اثر می‌گذارد؛ به گونه‌ای که در روایت آمده که اگر انسان ذره‌ای کبر داشته باشد و یا ریا و خودنمایی در عبادات جزء نیت او باشد، نماز او ارزش ندارد و بلکه در برخی از موارد از نظر فقهی صحیح نخواهد بود و این نکته بسیار مهم و ظریفی است که باید به آن به صورت عمیق توجه داشت که ارتباط میان قوانین اخلاقی و احکام فقهی از نظر صحت و قبول بسیار زیاد است و غفلت از آنها باعث می‌شود که هیچ کدام از آن عبادات، جایگاه خاص خود را به لحاظ ثبوتی و نفس‌الامری پیدا نکند و اگر به آیات و روایات در این باره بیشتر توجه شود این مهم به دست می‌آید.
حجت‌الاسلام رمضانی در پایان گفت: نتیجه سخن اینکه همه احکام الهی مانند نماز، روزه، حج و حتی آن احکامی که به حسب ظاهر جنبه مالی دارد مانند خمس و زکات، رابطه‌ای بسیار عمیق با حوزه اخلاق و مسائل معنوی بر جای می‌گذارد که اگر آداب و اسرار همه آنها مورد توجه و عمل قرار گیرد، جامعه بشری جلوه جامع اخلاقی دین را تجربه خواهد کرد و مشاهده خواهد کرد.
