تلاش برای قطب شدن پژوهشگاه علوم انسانی در چهار رشته/ گسترش مطالعات قرآنی
گروه دانشگاه: رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به تلاش این پژوهشگاه برای قطب شدن در چهار رشته زبان‌شناسی، زبان و ادبیات فارسی، علوم اجتماعی و تاریخ، از اهتمام برای گسترش مطالعات علمی و محققانه قرآنی در قالب پژوهشکده تازه تأسیس قرآن و حکمت معاصر خبر داد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، صادق آئینه‌وند، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی امروز، سه‌شنبه 18 شهریورماه در نشست خبری با اصحاب رسانه در پاسخ سؤال خبرنگار ایکنا در مورد برنامه‌های مدیریت پژوهشگاه علوم انسانی در زمینه مطالعات قرآنی گفت: ما پژوهشکده‌ای به نام حکمت معاصر داشتیم که عنوان آن را به پژوهشکده قرآن و حکمت معاصر تغییر داده‌ایم و تأکید ما بر این است که مطالعات و تحقیقات قرآنی در این پژوهشکده درخشندگی بیشتری داشته باشد. در این راستا گروه‌هایی را در دست تأسیس داریم که به وسیله آن‌ها محوریت این پژوهشکده را بر مطالعات قرآنی قرار دهیم.
وی افزود: از طرف دیگر ما مرکز تحقیقات امام علی(ع) را هم داریم که تحقیقاتی را در زمینه علوم نهج‌البلاغه و حدیث و علوم قرآن که مرتبط با امیرالمؤمنین(ع) است، انجام می‌دهد در مجموع تأکید خاصی داریم که علوم قرآنی را به صورت علمی و محققانه و بر اساس حاصل تحقیقات دانشمندان به اطلاع مردم برسانیم.
وی در پاسخ به پرسش دیگر خبرنگار اینکا مبنی بر اینکه آیا برنامه‌ای برای تبدیل پژوهشکده قرآن و حکمت معاصر به عنوان یک قطب علمی در این زمینه وجود دارد یا نه، بیان کرد: این پژوهشکده تازه تأسیس است و زمان می‌برد تا روزآمد شود و توان خود را نشان دهد. قطب باید شاخصیت داشته باشد و الان گروه‌های دیگری در دانشگاه‌ها فعالیت دارند که ممکن است سابقه بیشتری داشته باشند و افراد برجسته‌ای در آن جا مشغول پژوهش و تدریس باشند. ما در چهار رشته‌ای که به دنبال قطب شدن هستیم به دلیل سابقه طولانی و تحقیقات فراوان و برجستگی شخصیت‌ها می‌توانیم قطب شویم اما تلاش داریم که به یاری خدا با همتی جدی‌تری این کار را در زمینه‌های مختلف ادامه دهیم.
راه‌اندازی کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن در پژوهشگاه علوم انسانی
وی همچنین از راه‌اندازی کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن در پژوهشگاه علوم انسانی خبر داد و گفت: اولین دوره کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن در سال تحصیلی پیش‌رو در این پژوهشگاه دایر خواهد شد و مقطع دکتری آن هم در آینده کار خود را شروع خواهد کرد.
بنابر این گزارش آئینه‌وند در آغاز این نشست به تشریح رویکردها و همچنین فعالیت‌ها و اقدامات این پژوهشگاه در دوره ریاست خود پرداخت.
آئینه‌وند با اشاره به سابقه 80 ساله و به اعتباری 60 ساله پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، گفت: این پژوهشگاه بزرگ‌ترین پژوهشگاه علوم انسانی کشور است که الان 17 پژوهشکده، دو مرکز تحقیقاتی، 430 نفر دانشجوی تحصلات تکمیلی و 100 عضو هیئت علمی و پژوهشگر موقت داریم.
چهار محور اصلی فعالیت‌های پژوهشگاه علوم انسانی
وی پژوهشگاه علوم را دارای استعداد و آمادگی قطب شدن در کشور در بعضی از رشته‌ها توصیف کرد و در این باره اظهار کرد: ما به دنبال این هستیم که در چهار رشته قطب ملی و حتی جهانی شویم. در زبان‌شناسی بزرگ‌ترین زبان‌شناسان در پژوهشگاه علوم انسانی حضور دارند و در این رشته پژوهشگاه علوم انسانی معتبرترین مرکز علمی کشور هستیم. در زبان فارسی هم به جهت حضور برجسته‌ترین صاحب‌نظران و محققان زبان فارسی پژوهشکده زبان فارسی ما صلاحیت قطب شدن را دارد. در علوم اجتماعی و تاریخ هم قصد داریم که قطب علمی شویم.
آئینه‌وند افزود: به دنبال این هستیم که ارتباطات‌مان را در سطح جهانی گسترش دهیم و در کنار آن پژوهش‌های علوم انسانی را کاربردی کنیم و با خارج کردن آن از حالت آرشیوی این علوم را با مسائل جامعه ربط دهیم و عینیت ببخشیم. در واقع ما قصد داریم که حرکت تحقیقاتی کشور را به جهان علم متصل کنیم تا هم روزآمدی را در علوم انسانی داشته باشیم و هم کارآمدی و هم در کنار آن بتوانیم حرکت علوم انسانی را به سمت بومی‌سازی سوق دهیم.
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به سابقه تأسیس شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی که به 17 سال پیش بازمی‌گردد، گفت: در این شورا 2 هزار متخصص علوم انسانی مواد درسی و تحول در 15 رشته علوم انسانی را پشتیبانی می‌کنند و در واقع یک شبکه اجتماعی علمی برجسته است. ما می‌خواهیم این شورا را به یک مرکز راهبردی تبدیل کنیم که در سطح مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی کشور برای تدوین درس‌نامه‌ها و نقدنامه، در ادامه مسیر اسلامی شدن علوم انسانی که مورد تأکید مقام معظم رهبری است، فعال شود.
وی همچنین با اشاره به این مطلب که پژوهشگاه علوم انسانی ثروتمندترین پژوهشگاه در کشور است، عنوان کرد: این پژوهشگاه بیش از 120 قطعه ملک در سطح کشور دارد که اسناد آن‌ها موجود است و الان فقط 4 یا 5 تا از این املاک در دست ماست و سعی داریم که این املاک و سرمایه را به پژوهشگاه بازگردانیم و از قوه قضائیه هم درخواست داریم که کمک کند تا این سرمایه‌ها به پژوهشگاه برگردد و ما بتوانیم آن‌ها را به عنوان پشتوانه تحقیقات علمی در علوم انسانی به کار بگیریم.
آیئنه‌وند در پاسخ به پرسش خبرنگاران در مورد فعالیت‌های چند ماهه ریاست خود، بیان کرد: ما تلاش داشته‌ایم که در چند ماه اخیر وضعیت پژوهشگاه را ساماندهی کنیم؛ به این معنا که تلاش کردیم که پژوهشگاه آرامشی پیدا کند و این ساماندهی امروز انجام گرفته و می‌توانید از اعضای هیئت علمی و کارشناسان این امر را جویا شوید.
وی با اشاره به مشکلات مالی پژوهشگاه علوم انسانی، عنوان کرد: یکی از مشکلات جدی ما مشکل بودجه است. در عین حال ما 3 میلیارد تومان بدهکاری از دوره قبل داشته‌ایم که این بدهی پرداخت شده است و با توجه به این که معمولاً فقط 60 درصد بودجه مصوب در دولت محقق می‌شود ما همچنان درگیر محقق کردن بودجه و پیگیر این مسئله هستیم.
آئینه‌وند از تأسیس و راه‌اندازی شش پژوهشکده جدید در پژوهشگاه علوم انسانی خبر داد و گفت: ما به مناسبت سال اقتصاد و فرهنگ دو پژوهشکده فرهنگ معاصر و پژوهشکده علوم انسانی کاربردی را تأسیس کرده‌ایم. پژوهشکده روابط بین‌الملل هم در حال فعال شدن است. پژوهشکده اخلاق و تربیت و پژوهشکده حقوق که پیش از این راه‌اندازی آن‌ها تصویب شده بود، در این دوره شروع به کار کرده‌اند. پژوهشکده ارتباطات هم دیگر پژوهشکده‌ایست که در این دوره اخیر فعال شده است.
وی عنوان کرد: همچنین در این مدت ما 44 کتاب و 21 مجله منتشر شده و 38 مجله دیگر هم بارگذاری شده است و در مجموع هم ما بیش از 1700 مقاله برای این مجلات آماده کرده‌ایم. علاوه بر این تلاش داریم که در صورت محقق شدن بودجه پژوهشگاه یک فروشگاه کتاب در مقابل دانشگاه تهران راه‌اندازی کنیم و در شهرهای اصفهان و شیراز نیز فروشگاه‌هایی برای عرضه کتاب‌های پژوهشگاه دایر کنیم.
طرح‌های کلان ملی پژوهشگاه علوم انسانی
وی در بخش دیگری ازاین نشست از در حال اجرا بودن دو طرح کلان ملی در پژوهشگاه علوم انسانی خبر داد و گفت: ما یک طرح با عنوان «امنیت اجتماعی» داریم که در گروه علوم اجتماعی انجام شده است و چند کتاب هم از این مجموعه منتشر شده است. یک طرح هم «طرح جامع تاریخ زبان و ادبیات فارسی» است که زیر نظر دکتر پورنامداریان در حال انجام است. طرح‌های دیگری هم داریم که در مراکز تحقیقاتی به صورت تفاهم‌نامه‌ای با مراکز علمی دیگر در حال انجام است؛ از جمله طرح‌های اطلس فرهنگی تاریخ ایران، اطلس فرهنگی اسلام و اطلس فرهنگی حاکمیت دینی از انبیاء تا اولیاء و اوصیاء. این اطلس‌ها که با همکاری مرکز تحقیقات جغرافیای ارتش در حال انجام است چیزی است که تا به حال انجام نشده است.
اموال بنیاد فرح پهلوی به پژوهشگاه علوم انسانی تعلق دارد
آئینه‌وند در توضیحی که در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران در مورد املاک پژوهشگاه داد، گفت: طبق مصوبه شورای انقلاب تمام اموال بنیاد فرح پهلوی به پژوهشگاه علوم انسانی اختصاص یافت و بعد هیئت وزیران هم این مصوبه را تأیید کرد و بنابراین به موجب این مصوبه کلیه اموال بنیاد فرح پهلوی باید در اختیار پژوهشگاه قرار می‌گرفت. اسنادی که ما از این مجموعه در اختیار داریم بیش از 120 قطعه در سطح کشور می‌شود، اما دیگر نهادها این املاک را در اختیار گرفته‌اند و تقاضای ما از قوه قضائیه این است کمک کنند که این املاک به پژوهشگاه بازگردد.
وی در پاسخ به پرسش از نقش پژوهشگاه علوم انسانی در تدوین سرفصل‌های درسی جدید و تحول یافته در علوم انسانی، گفت: تدوین سرفصل کار شورای تحول و ارتقای علوم انسانی است که زیر نظر آقای دکتر حداد عادل فعالیت می‌کند. آن چه در پژوهشگاه و در شورای بررسی متون انجام می‌شود نقد کتاب‌های درسی علوم انسانی انجام می‌شود.
بازبینی سرفصل و تأسیس تازه پنج رشته تاریخ
آئینه‌وند که مسئولیت گروه تاریخ شورای تحول و ارتقای علوم انسانی را نیز بر عهده دارد، از بازبینی سرفصل‌ها در پنج رشته تاریخ خبر داد و گفت: در رشته‌های تاریخ تمدن، تاریخ اسلام، تاریخ جهان، تاریخ ایران و تاریخ معاصر سرفصل‌ها تدوین شده‌اند و در واقع رشته‌ها از نو تأسیس شده‌اند و سرفصل‌ها با توجه به شرایط جدید تحولات علم و تاریخ روزآمد و کارآمد و غنی‌سازی و بومی‌سازی شده است.
وی افزود: در عین حال اما ما در این شورا درسی را من عندی تعریف نکرده‌ایم که برای ذهنیت دانشگاهی غریب باشد. بعضی ممکن است تصور کنند که تحول در علوم انسانی یعنی این که رشته‌ها را از حالت علمی خارج کنیم و یک حالت شعاری یا ایدئولوژیکی به آن‌ها بدهیم. نه، ما در عین این که ارزش‌ها و مبانی ارزشی خود را حفظ می‌کنیم اما به دنبال کارآمدی و روزآمدی علم هم هستیم.
به دنبال کار ماندگار و تحول جامع در علوم انسانی هستیم/ اعتقادی به حالت واکنشی در علوم انسانی نداریم
وی در مورد فعالیت‌های پژوهشگاه علوم انسانی در این زمینه نیز اظهار کرد: ما در طرح‌های پژوهشگاه هم ملاحظات تحول‌خواهی در علوم انسانی و حرکت به سمت علوم انسانی اسلامی را در نظر می‌گیریم و این جهت در تمام طرح‌ها و رشته‌ها و پژوهشکده‌ها این رعایت می‌شود.
آئینه‌وند در مورد اسلامی‌سازی علوم انسانی گفت: ما در این مسیر نباید در حالت تطابق یا تقابل باشیم. ما باید نظریه‌های خود را عرضه کنیم. نظریه‌های بسیار دیگری هم در رشته‌های مختلف مطرح است اما آن چه مهم است این است که ما چه نظریه‌ای می‌خواهیم به جای آن‌ها ارائه دهیم. حالت تقابلی در تاریخ جهان اسلام از زمان ترجمه آثار یونانیان تا کنون وجود داشته است. این تقابل تا زمانی که حالت جایگزینی پیدا نکند و در حقیقت به یک حرکت مستمر علمی فراخور بدل نشود، فایده‌ای نخواهد داشت.
آئینه‌وند ادامه داد: ما اعتقاد به حالت واکنشی و تقابلی در علوم انسانی نداریم، چون اصلاً علم جایگاهی دارد که نمی‌تواند حالت تقابلی داشته باشد. ممکن است در سطح سیاسی و یا ژورنالیستی این حالت تقابلی جواب بدهد اما در علم تا زمانی که نتوانید ایده جدیدی را مطرح و جایگزین کنید نمی‌توانید کاری را به پیش ببرید و ما تلاش‌مان این است که در طرح‌ها و پروژه‌ها همین خلأ را پر کنیم.
وی با اشاره به کارهای انجام شده در راستای تحول علوم انسانی طی چند سال اخیر، عنوان کرد: الان دارد کار اساسی‌تری انجام می‌شود و آن جایگزینی بر اساس امر واقع است که در برنا‌مه‌ریزی دروس در نظر گرفته شده است. این جایگزینی در حال حاضر دارد منطبق با نیاز و شرایط روز تبیین می‌شود و بعد از استادی که دوره دیده باشد درخواست می‌شود که سرفصل‌ها را تدریس کند و این می‌شود کار ماندگار و تحول جامع در علوم انسانی. اما اگر فقط بخواهیم کتابی را حذف کنیم یا جلوی سرفصلی را بگیریم و استادی را از دانشگاه کنار بگذاریم دردی دوا نمی‌شود. بنابراین ما به صورت ریشه‌دار سعی کرده‌ایم یک تحول جامع را در طرح‌های خودمان و در اجرای آن‌ها در نظر بگیریم.
