امتناع ناشران از چاپ قرآن‌هایی که به خط کاتبان نگاشته شده‌اند
گروه ادب: یکی از کاتبان کشورمان که تاکنون چهار نوبت قرآن را کتابت کرده است، عنوان کرد: ناشران از چاپ قرآن‌هایی که توسط خوشنویسان کتابت شده‌اند خودداری می‌کنند و با آوردن بهانه‌های همچون اینکه بازخورد مطلوبی در جامعه ندارد، حاضر به حمایت از این مصاحف نیستند.
کتابت قرآن از دیرباز در کشورمان انجام می‌شد و در برخی دوره‌ها به عنوان سنت در خانواده‌ها به شمار می‌رفت. با این حال طی سال‌های اخیر این روند صورت کمرنگ‌تری به خود گرفته است و از شکل اصلی و هدف خود و سنتی که بود درآمده است.
در همین راستا خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با میثم خادمان، کاتب قرآن کشورمان درباره فعالیت کاتبان قرآن و مشکلاتی که در این باره دارند به گفت‌وگو نشسته است.
ـ آخرین کاری که انجام دادید مربوط به دو سال گذشته است. دلیل اینکه در حوزه کتابت قرآن کم‌کار شده‌اید چیست؟
ساعاتی از وقت روزانه‌ام را برای تدریس کتابت در مدارس صرف می‌کنم. در کتابت قرآن باید به نحوی کار کرد که بتوان از نسخه کتابت شده استفاده کرد. در مدارس با دانش‌آموزان و با مداد خط تحریری کار می‌کنم تا با استفاده از همین ابزار و خط به کتابت قرآن بپردازند.
تاکنون با استفاده از خط تحریری به کتابت سه قرآن به صورت کامل پرداخته‌ام. یکی از این کتابت‌ها را در مدرسه‌ای که به تدریس در آنجا مشغول هستم انجام داده‌ام و کتابت دیگر را نیز با همکاری نفرات برگزیده مدارس منطقه یک به سرانجام رساندم. در سومین کتابت نیز از برگزیده‌های برگزیدگان بهره گرفتم که کتابت قرآن را به صورت کامل در ماه مبارک رمضان و طی 10 شب انجام دادیم.
البته قرآن دیگری را نیز برای بار چهارم کتابت کرده‌ام. در سه بار نخست این کار را با قلم انجام دادم که نخستین قرآن به موزه آستان قدس مشهد اهدا شده است و دومین مصحف را یک موزه‌دار خصوصی خریداری کرد.
سومین کارم در کتابت قرآن نیز در موزه مجلس است که این کار نیز با قلم انجام شده است. ولی پس از این سه کتابت با قلم، چهارمین کتابت را با مداد انجام دادم. از این مصحف، سه قرآن کامل توسط دانش‌آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی نوشته شده است.
در این فعالیت، دانش‌آموزان از خط من الگوبرداری کردند و مقداری نیز خط تحریری به آنها آموزش دادم و این طور نبود که به هر کسی کار را ارائه کنم که انجام دهد. الگوی خط قرآنی در اختیار آنان بود و خود آنها نیز افراد توانمندی بودند و کار گروهی انجام دادند و اثری ماندگار به جا ماند.
ـ آیا کتابتی را که با مداد انجام دادید به چاپ رسیده است؟
خیر. هدف از این کار چاپ قرآن نبود. البته در حوزه چاپ سختگیری‌های و سلایقی خاص وجود دارد که حتی برای چاپ قرآن با خط نستعلیق و قلم هم، کاتبان به مشکل بر می‌خورند.
ناشران خصوصی حاضر به حمایت از این مصاحف نیستند. با این اوضاع، چاپ قرآن با مداد و خط تحریری دیگر جای خود را دارد. این کار بهانه و بر اساس هدفی بود برای اینکه خاطره‌ای از این اثر به جا ماند و با توجه به اینکه کتابت قرآن بر فرد کاتب اثرات خاص دارد، یکی از اهداف نیز این بود.
ـ لطفاً درباره مشکل کاتبان قرآن در این باره که ناشران حاضر به حمایت از کتابت آنها نیستند و مشکلاتی که دارند بیشتر توضیح دهید.
اولین مشکلی که کاتبان قرآن به ویژه در خط نستعلیق دارند، هر چند در سال‌های گذشته چند استاد مصاحفی را که کتابت کرده‌اند به چاپ رسانده‌اند، ولی این کار به صورت محدود و گاه با سرمایه شخصی خود کاتب انجام می‌شد.
بسیاری از ناشران در برابر کارهای فاخر و ارزشمندی که در این باره صورت می‌گیرد حاضر به سرمایه‌گذاری نیستند؛ زیرا اظهار می‌کنند که این آثار در میان مردم بازخورد خوبی ندارد و سرمایه آنها به هدر می‌رود.
این در حالی است که کاتبان این موضوع را قبول ندارند و تجربه‌های شخصی این گروه در نمایشگاه قرآن و دیگر مسابقات و استقبال مردم از این اقدام، نشان‌دهنده امری دیگر است. این استقبال مشخص می‌کند که وقتی کتابت قرآن توسط مردم به خط نستعلیق انجام می‌شود، جذابیت بیشتری برای مردم دارد.
البته این گلایه نیز وجود دارد که همه قرآن‌های ما با خط عثمان طه به چاپ می‌رسند و حتی اوضاع به این صورت شده است که خط عثمان‌طه کامپیوتری مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
می‌توان گفت سیاست‌هایی در حوزه کتابت قرآن وجود دارد که کاتبان قرآن از آن راضی نیستند. در فضایی که در جامعه وجود دارد، اوضاع به گونه‌ای است که برخلاف دهه‌های گذشته به کاتبان بها داده نمی‌شود.
با وجود اینکه کاتبان بسیاری در کشور داریم، می‌توان از خط ملی ایران اسلامی در کتابت قرآن و چاپ این مصحف شریف استفاده کرد. اغلب کاتبان دوست دارند که کاری که انجام داده‌اند در حوزه نشر نمود بیشتری پیدا کند.
ـ آیا مشکل دیگری هم در این باره وجود دارد؟
همچنین موضوع کامپیوتری شدن فونت نستعلیق از دیگر مشکلات این حوزه به شمار می‌آید. با این رویکرد، کاتبانی که از این طریق ارتزاق می‌کردند با مشکل روبرو شده‌اند.
در این باره وقتی با یک ناشر صحبت می‌شود می‌گوید که هزینه این خط بسیار بیشتر از فونت کامپیوتری است که در بازار وجود دارد. آن فونت را می‌توان خیلی آسان‌تر و با بهای کمتر از بازار خریداری کرد. این اقدام از نظر مادی نخستین ضرر را به کاتب وارد می‌کند.
البته این رویکرد در حوزه قرآن تاحدودی متفاوت است. برخی علاقه‌مندی‌ها سبب می‌شود که کتابت‌هایی که انجام می‌شود در قالب چاپ بیرون بیاید. ولی در این باره سازمان دارالقرآن الکریم نیز گارد می‌گیرد و از کاتبان قرآن آن گونه که باید حمایت نمی‌کند.
در این راستا حتی مرکز طبع و نشر قرآن نیز کلاس‌هایی را برای کتابت قرآن در حوزه خط نسخ برگزار می‌کند ـ ولی هنوز برای خط نستعلیق اقدامی در این باره صورت نگرفته است، ولی خروجی این اقدام مورد رضایت کاتبان نیست و به سفارش کار برای آنها مبدل نمی‌شود.
قاعده چندان مناسبی در این باره وجود ندارد و توضیح نهایی ناشر این است که خط به کار رفته در کتابت قرآن عیار بالایی ندارد. این حرف به نظر منطقی نمی‌آید. زیرا استادان کاتب بسیاری داریم که در کشورهای عربی بیش از داخل کشور شناخته شده هستند.
از جمله این افراد استادان صمدی، موحد و ... را می‌توان نام برد که در سطح بسیار عالی به کتابت مشغول هستند و در مسابقاتی که در کشورهای عربی برگزار می‌شوند رتبه می‌آورند. اکنون جای طرح این سؤال است که چگونه به این استادان نمی‌توان سفارش کار دارد؟
