همایش «ابعاد وجودی انسان»؛ فتح باب فعالیت‌های قرآنی دانشگاه علامه/ پنج رویکرد به انسان
گروه اندیشه: شجاع احمدوند ضمن تشریح پنج رویکرد در پاسخ به پرسش از ماهیت انسان گفت: بر اساس رویکرد وحیانی جسم انسان کانال بارورسازی ظرفیت‌های روح اوست و هستی ظرفی است که انسان موتور محرک و محور فعلیت‌بخش ظرفیت‌های آن است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، شجاع احمدوند، معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی در مراسم افتتاحیه همایش «ابعاد وجودی انسان در قرآن کریم، سنت و آراء اندیشمندان مسلمان» که امروز در دانشکده ادبیات این دانشگاه آغاز به کار کرد، به بیان نکاتی در رابطه با نحوه‌ها و رویکردهای مطرح در پاسخ به پرسش «کیستی انسان» پرداخت و ضمن تشکر از دست‌اندرکاران برگزاری همایش، ابراز امیدواری کرد که این همایش فتح بابی برای فعالیت‌های بعدی قرآنی دانشگاه علامه باشد.
پرسش از هویت و ماهیت انسان یک پرسش دائمی است/ بدبینی نسبت به انسان؛ منشأ حکومت‌های استبدادی
احمدوند پرسش از هویت و ماهیت انسان را یک پرسش دائمی دانست و بیان کرد: بعضی از متفکرین از بدبینانه‌ترین حالت آغاز کرده‌اند و گفته‌اند که «انسان گرگ انسان است» و به نوعی از این نگاه بدبینانه حکومت‌های استبدادی در آمده است، چرا که خواسته‌اند طبع متجاوز انسان را برساس این دیدگاه و با گرفتن همه آزادی انسان، کنترل و مهار کنند. اما برداشت دیگری می‌گوید انسان موجودی خوب است اما مدعی و علاقه‌مند به مالکیت است. بر اساس این دیدگاه انسان ذاتاً موجود خوبی است، اما چون همواره بر سر چیزی اختلاف پیدا می‌کند، این چیز باعث شده است که از انسان یک موجود گرگ‌صفت و متجاوز ساخته شود.
تبیینی انسان‌شناختی برای حکومت‌های قانون‌محور/ انسان خوب است، اما مدعی و علاقه‌مند به مالکیت است
وی این نگاه را منجر به نوع حکومت‌های مشروطه و قانون‌محور دانست و گفت: اگر ما بیاییم و معیارهایی برای انسان بگذاریم تا اختلافات منجر به تجاوز نشود و بگوئیم که تحت چه شرایطی چه چیزی متعلق به چه کسی است و به عبارت دیگر در چارچوب قانون تفکیکی در قدرت و مالکیت برقرار کنیم، شرایط مالکیت را تعیین کنیم و پیش‌بینی کنیم که چه کسی و با چه شرایطی اگر اختلافی پیش آمد می‌تواند در این موارد قضاوت کند، تفکیک قوا از دل آن بیرون می‌آید و نوع حکومت‌ها و ساختارهای سیاسی مشروطه و مبتنی بر قانون اساسی شکل می‌گیرد.
معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به رویکردی که انسان را دارای گوهری پاک و ناب و الهی میداند، گفت: از دل این رویکرد هم حکومت‌های الهی و مردمی بیرون می‌آید که یک پای در آسمان دارد و یک پای هم در میان خواسته‌ها و مطالبات مردم.
پنج رویکرد در پاسخ به پرسش از ماهیت انسان
احمدوند بر همین اساس با اشاره به شکل‌گیری انواع مختلف نظام‌های سیاسی بر مبنای تفاسیر مختلف از انسان، گفت: نوعاً پنج پاسخ از سوی متفکران به پرسش از ماهیت انسان داده شده است. یک پاسخ بیولوژیک است و معمولاً دانشمندان و علم‌گرایان معتقدند که انسان همین فیزیک انسان است که باید برای شناخت بیشتر او تحقیقات فیزیولوژیک انجام شود. این رویکرد خیلی توجهی به ابعاد معنوی انسان نمی‌کند. رویکرد دیگر رویکرد فلسفی است که به نوعی انسان را حیوان ناطق میداند و معتقد است که ما بایستی به دنبال انتخاب‌ها و اولویت‌ها و ظرفیت‌های انسان بگردیم و مهمترین ظرفیت انسان هم ظرفیت نطق است که دیگر موجودات ندارند.
وی با اشاره به انتقادی که از سوی رویکرد شهودی و عرفانی به این نقطه‌نظر و موضع رویکرد فلسفی وارد می‌شود، بر اساس رویکرد شهودی این گونه نیست که موجودات دیگر نطق نداشته باشند و ما نمی‌توانیم نطق آنان را درک کنیم و اگر صاحب‌معرفتی باشد می‌تواند صدای موجودات و سخن آنها را درک کند. اما مسئله و مشکل رویکرد شهودی این است که این رویکرد، صرف‌نظر از معصومان، در سایر عرصه‌ها قابل این که در قالب الفاظ و کلمات متجلی شود نمی‌شود بلکه بیشتر با تلمیح و تشبیه و مشابهت‌سازی مطرح می‌شود. لذا گفته می‌شود که تعاریف شهودی هم چندان کارگشا نیست.
احمدوند از رویکرد فرهنگی به عنوان رویکرد چهارم یاد کرد و با اشاره به این مطلب که این رویکرد معمولاً از سوی انسان‌شناسان مطرح شده است، بیان کرد: این‌ها معتقدند که انسان صرف نظر از همه ابعاد وجودی خود یک موجود فرهنگی است و چون ما فرهنگ واحد نداریم پس بنابراین انسان واحد هم نخواهیم داشت. صاحبان این رویکرد معتقدند که برای شناخت بیشتر و بهتر انسان باید تنوع انسان‌ها یا به عبارت دیگر سبک‌های زندگی آنها را مورد مطالعه قرار داد.
«الانسان حی متأله مقامه غیرمعلوم»؛ خلاصه پاسخ وحیانی به پرسش از کیستی انسان
وی با اشاره به رویکرد وحیانی و دینی در پاسخ به پرسش از هویت و ماهیت انسان به عنوان پنجمین رویکرد، گفت: بر اساس این رویکرد انسان یک هستی معنوی و بخشی از روح خداوند است. خداوند از روح خود در انسان دمیده است و جسم انسان کانال بارورسازی ظرفیت‌های این روح است. بر اساس این دیدگاه در واقع هستی ظرفی است که انسان موتور محرک و محور فعلیت‌بخش ظرفیت‌های آن است. بر اساس این رویکرد مهمترین ویژگی انسان ویژگی متعالی بودن اوست و در این دیدگاه مرگ پله‌ای برای تعالی است.
معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: خلاصه رویکرد وحیانی این است که «الانسان حی متأله مقامه غیرمعلوم» انسان یک موجود و هستی خداخواه است که هنوز هیچ کس نتوانسته است مقام او را کشف کند.
