اشتراکات تصویرگری اسلامی با سایر ادیان وجهه خوبی ندارد

کمال طباطبایی، هنرمند تصویرگر، در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) گفت: همچنان محدودیت‌هایی برای استفاده خلاقانه از برخی راهکارهای هنر تصویرگری در زمینه چهره‌نگاری معصوم(ع) وجود دارد و من و بسیاری از همکارانم سعی در استفاده از تجربیات تصویرگران مذهبی در گذشته داریم و به طور مشخص از آثار مینیاتور، نگارگری و یا نقاشی‌های چاپ سنگی دوره قاجار استفاده می‌کنیم.
وی ادامه داد: اتفاقاً آنچه از تصاویر چاپ‌های سنگی در چهره‌نگاری معصوم(ع) باقی مانده است، چهره‌هایی در کمال وقار، شکوه و جمال را به تصویر می‌کشد که هیچ برداشت منفی و دون شأن مقام و مرتبه معصوم(ع) را در ذهن بیننده ایجاد نمی‌کند و باید گفت به تصویر کشیدن این چهره‌ها تنها انگاره‌هایی برآمده از ذهن خلاق و پویای هنرمند تصویرگر هستند که اتفاقاً مخاطب با آنها ارتباط خوبی هم برقرار می‌کند.
چهره‌نگاری معصوم(ع) در تصاویری که به شرح زندگی ایشان می‌پردازد، اجتناب‌ناپذیر است
این هنرمند تصویرگر تصریح کرد: به هر حال اگر قائل به تصویرگری دینی هستیم؛ تصویرگری که مضمون اصلی آن شرح زندگی بزرگان دین و معصومین(ع) است، باید معصوم(ع) را نیز از آنجا که داستان حول شخصیت او در حال وقوع است، در قاب تصویر بیاوریم و البته تاکنون راهکارهایی نیز در این زمینه به انجام رسیده است که بیشتر از آنکه تبدیل به یک قانون و قاعده شده باشد، بیشتر شخصی است.
طباطبایی در ادامه گفت: قاعده کلی و فراگیر در عرصه تصویرگری دینی و چهره‌نگاری معصوم(ع) خیالی‌نگاری است که البته این موضوع در اشکال مختلف نقاشی و تصویرگری یک فرض است؛ به این معنی که حتی اگر هنرمند تصویرگر قصد خلق تصویر دریا را نیز داشته باشد، با فرض اینکه دریا را با ویژگی‌های شاخص آن دیده باشد، آن را طوری تصویر می‌کند که برداشت شخصی اوست و مطمئناً با آثار نقاشان و تصویرگران دیگر تفاوت دارد.
وی که در نمایشگاه «دشت گریان» با تابلوی تصویرگری «قلب‌ها ایستاده می‌میرند» که شرح مقتل حضرت‌عباس(ع) است شرکت کرده افزود: همه ما در مورد تک تک ائمه معصومین(ع) پیش‌فرض‌هایی را در ذهن داریم که یا از کودکی و از طریق والدین و مربیان آموزشی به ما منتقل شده است و یا شخصاً به مطالعه و تحقیق آنها مبادرت ورزیده‌ایم؛ همه این برداشت‌های ذهنی ما در جهت پررنگ شدن وجوه قدسی معصوم(ع) است که به محض چهره‌نگاری در آن تبلور خواهد یافت و نباید از این موضوع واهمه داشت که آنچه تصویر می‌شود، موهن است چرا که قطعاً با حساسیت و دقتی که تصویرگر در کارش دارد، تمام تلاش خود را در هر چه باشکوه تصویرکردن معصوم(ع) به کار خواهد بست.
استفاده از هاله نور شیوه‌ای متداول در تصویرسازی قدیسان در همه ادیان است
طباطبایی تأکید کرد: استفاده از هاله نور در اطراف چهره معصوم(ع) که برگرفته از شمایل‌نگاری است، در بسیاری از ادیان الهی از جمله مسیحیت برای تصویرکردن قدیسان متداول بوده است؛ این راهکار در شرایطی است که ما چهره معصوم(ع) را نقش کرده باشیم اما درصدد باشیم تا شخصیت او را از سایر اشخاص احتمالی درون قاب تصویر متمایز کنیم؛ این شیوه پسندیده و مورد اعتماد است و خوشبختانه مورد استفاده اغلب تصویرگران نیز هست.
نیازمند دستیابی به شیوه‌ای منحصر به فرد در تصویرگری اسلامی و شیعی هستیم
این تصویرگر کتاب‌های کودک و نوجوان گفت: با این وجود باید زمینه برای آزمون و خطای هنرمندان تصویرگر در چهره‌نگاری معصوم(ع) فراهم شده و دست آنها باز گذاشته شود تا از رهگذر تجارب حرفه‌ای خود به شیوه‌ای منحصر به فرد براساس هنر تصویرگری اسلامی و شیعی برسند چرا که اشتراکات تصویرگری اسلامی با سایر ادیان وجهه خوبی ندارد.
وی در پایان ادامه داد: به عنوان مثال تصویری معروف از معراج حضرت محمد(ص) وجود دارد که به جای چهره ایشان، هنرمند تصویرگر از شعله‌های آتش استفاده کرده است؛ این شیوه تصویرگری دینی حتی اگر جایی به عنوان یک شیوه تصویرگری به ثبت نرسیده باشد، در نخستین مواجهه مخاطب، چنین برداشتی صورت می‌گیرد که به واسطه شعله‌های آتش، شیوه تصویرگری زرتشتی است تا تصویرگری اسلامی.

یادآور می شود، نمایشگاه تصویرگری «دشت گریان» به مناسبت ایام محرم تا 28 آبان در نگارخانه لاله دایر است.