اصطلاحات ملاصدرا نسبت به فلاسفه ديگر مشترك لفظی است
گروه انديشه: اشتراك آنچه كه صدرالمتألهين در قالب انواع اصطلاحات در فلسفه خود به كار برده، با اصطلاحات فلسفی ديگر فيلسوفان و متفكران، اغلب اشتراك لفظی است.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، كتاب «فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا» نوشته دكتر سيد جعفر سجادی، توسط سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شده است.
دكتر سيد جعفر سجادی از اساتيد برجسته و مسلم فلسفه اسلامی است كه پيش از اين، ترجمه و شرحی از «حكمةالاشراق» سهروردی و «آراء اهل‌المدينةالفاضله» فارابی از او منتشر شده بود و كتاب «فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا» او يكی از بهترين كتاب‌ها در معرفی و شرح اصطلاحات خاص صدرالمتألهين است.
ممكن است اين توهم برای پاره‌ای از پژوهندگان پيش آيد كه وجه نسبت دادن مجموعه‌ای از تعبيرات و اصطلاحات فلسفی به ملاصدرا چيست، در حالی كه از باب مثال، اصطلاحاتی مانند: وجود، عدم، مثال، عالم مثال، اشباح، اشباح برزخيه، ماهيت، قدرت، اختيار، اراده و غيره از اصطلاحات رايج در فلسفه اسلامی است و اختصاص دادن آنها به اصطلاحات فلسفی ملاصدرا وجهی ندارد. اما در پاسخ بايد گفت كه چون زيربنای فكری ملاصدرا با تمام فلاسفه ديگر اسلامی متفاوت است، تعبيراتی كه او از اصطلاحات فلسفه دارد، به جز تغييراتی است كه ديگران دارند. مثلاً كلمه وجود در فلسفه ابن سينا هم هست و زياد هم به كار رفته، اما ديدگاه ابن سينا از وجود چيزی است و ديدگاه ملاصدرا از آن چيزی ديگر. وجود از نظرگاه ابن سينا مفهومی اعتباری است، اما از ديدگاه ملاصدرا اصيل و عينی است.
قدرت اراده و اختيار از ديدگاه ملاصدرا جلوه‌های وجودند و اراده خدا جلوه‌ای از وجود خداست و اراده انسان جلوه‌ای از وجود ضعيف انسان. اما از ديدگاه ابن سينا، قدرت، اراده، اختيار و امثال اين امور را هر يك ماهيتی است مستقل.
واسطه در خلقت از ديدگاه ابن سينا عقول و نفوس‌اند، اما از ديدگاه ملاصدرا يك فيض است كه عالم و آدم را از نيست به هست آورده است. تعبيرات ملاصدرا از عقول و نفوس به جز تعبيراتی است كه فارابی و ابن سينا دارند.
اصطلاحاتی از قبيل حشر و نشر، ميزان، صراط و غيره كه به مربوط به علم كلام است و اهل كلام از آنها تعبيراتی دارند موافق با اصول ظاهر مذهب، در نزد صدر المتألهين توجيهات ديگری دارند كه نه موافق با تعبيرات اهل شريعت است و نه موافق با فرضيه‌های كلامی.
نزد ملاصدرا آن بخش از اصطلاحات كه مأخوذ از آيات و روايات است، به نحوی تأويل و توجيه شده است كه كاملاً با تعبيرات ديگران فرق دارد و بسياری از اصطلاحات كه مربوط به فلسفه محض بوده، در فلسفه ملاصدرا توجيه ذوقی شده‌اند.
در بين اصطلاحات ملاصدرا، اصطلاحاتی ديده مي‌شود كه از عرفان، حكمت اشراقی و داستان‌های كهن مربوط به مذاهب كهن گرفته شده كه در فلسفه ديگران نيست. ازاين‌رو، آنچه كه اين فيلسوف در قالب انواع اصطلاحات در فلسفه خود به كار برده، اشتراك آنها با اصطلاحات فلسفی ديگر فيلسوفان و متفكران، اغلب اشتراك لفظی است.
دكتر سيد جعفر سجادی از اساتيد برجسته و مسلم فلسفه اسلامی است كه پيش از اين، ترجمه و شرحی از «حكمةالاشراق» سهروردی و «آراء اهل‌المدينةالفاضله» فارابی از او منتشر شده بود و كتاب «فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا» او يكی از بهترين كتاب‌ها در معرفی و شرح اصطلاحات خاص صدرالمتألهين است.
ممكن است اين توهم برای پاره‌ای از پژوهندگان پيش آيد كه وجه نسبت دادن مجموعه‌ای از تعبيرات و اصطلاحات فلسفی به ملاصدرا چيست، در حالی كه از باب مثال، اصطلاحاتی مانند: وجود، عدم، مثال، عالم مثال، اشباح، اشباح برزخيه، ماهيت، قدرت، اختيار، اراده و غيره از اصطلاحات رايج در فلسفه اسلامی است و اختصاص دادن آنها به اصطلاحات فلسفی ملاصدرا وجهی ندارد. اما در پاسخ بايد گفت كه چون زيربنای فكری ملاصدرا با تمام فلاسفه ديگر اسلامی متفاوت است، تعبيراتی كه او از اصطلاحات فلسفه دارد، به جز تغييراتی است كه ديگران دارند. مثلاً كلمه وجود در فلسفه ابن سينا هم هست و زياد هم به كار رفته، اما ديدگاه ابن سينا از وجود چيزی است و ديدگاه ملاصدرا از آن چيزی ديگر. وجود از نظرگاه ابن سينا مفهومی اعتباری است، اما از ديدگاه ملاصدرا اصيل و عينی است.
قدرت اراده و اختيار از ديدگاه ملاصدرا جلوه‌های وجودند و اراده خدا جلوه‌ای از وجود خداست و اراده انسان جلوه‌ای از وجود ضعيف انسان. اما از ديدگاه ابن سينا، قدرت، اراده، اختيار و امثال اين امور را هر يك ماهيتی است مستقل.
واسطه در خلقت از ديدگاه ابن سينا عقول و نفوس‌اند، اما از ديدگاه ملاصدرا يك فيض است كه عالم و آدم را از نيست به هست آورده است. تعبيرات ملاصدرا از عقول و نفوس به جز تعبيراتی است كه فارابی و ابن سينا دارند.
اصطلاحاتی از قبيل حشر و نشر، ميزان، صراط و غيره كه به مربوط به علم كلام است و اهل كلام از آنها تعبيراتی دارند موافق با اصول ظاهر مذهب، در نزد صدر المتألهين توجيهات ديگری دارند كه نه موافق با تعبيرات اهل شريعت است و نه موافق با فرضيه‌های كلامی.
نزد ملاصدرا آن بخش از اصطلاحات كه مأخوذ از آيات و روايات است، به نحوی تأويل و توجيه شده است كه كاملاً با تعبيرات ديگران فرق دارد و بسياری از اصطلاحات كه مربوط به فلسفه محض بوده، در فلسفه ملاصدرا توجيه ذوقی شده‌اند.
در بين اصطلاحات ملاصدرا، اصطلاحاتی ديده مي‌شود كه از عرفان، حكمت اشراقی و داستان‌های كهن مربوط به مذاهب كهن گرفته شده كه در فلسفه ديگران نيست. ازاين‌رو، آنچه كه اين فيلسوف در قالب انواع اصطلاحات در فلسفه خود به كار برده، اشتراك آنها با اصطلاحات فلسفی ديگر فيلسوفان و متفكران، اغلب اشتراك لفظی است.
