صحیفه سجادیه ترجمان کلام‌الله مجید در قالب دعا است
گروه بین‌الملل: امام سجاد(ع) تمامی مبانی دین را در صحیفه در قالب دعا بیان کرده، چراکه این کتاب همان ترجمان قرآن کریم است؛ یعنی اینکه امام چهارم شیعیان(ع)، پس از پیامبر(ص)، همانند دیگر ائمه، کلام الهی را که راهنمای بشری است، برای همه انسان‌ها تبیین کرده است.
حجت‌الاسلام «محمدرضا اعوانی»، پژوهشگر دینی و معاون صحیفه‌پژوهی کانون خورشید، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با بیان اینکه برای درک اهمیت صحیفه سجادیه باید مسئله هستی و نحوه ارتباط مخلوق با خالق را بررسی کرد، گفت: اگر اهمیت موضوعی درک شود، طبیعی است که در مورد آن کارهای لازم انجام می‌شود؛ هیچ عقلی این را نفی نمی‌کند که خودش به تنهایی به‌وجود نیامده است و اگر پی‌در‌پی درباره ریشه اصلی خلقتش سؤال شود، نهایتا به حضرت آدم(ع) می‌رسیم و پس از آن است که ذهن انسان درگیر مسئله‌ای به نام «خالق» می‌شود. چراکه عقل انسان قبول دارد که هستی و بشر دارای نظم خاصی هستند و پدیده منظم نیازمند ناظم است.
وی افزود: زمانی که انسان به منشأ هستی یعنی خداوند رسید، می‌بیند که بشر سرتاسر نیاز است و حیاتش به تأمین این نیازها بستگی دارد. حال اگر بخواهد این ضروریات را برای خود فراهم کند به زمین که نعمات الهی در آن قرار دارد، مراجعه و مشاهده می‌کند که این پدیده نیز نظم خاصی دارد که حاکی از وجود خالقی توانا است. بنابراین زمانی که انسان به وجود خدای بی‌نیاز پی می‌برد، سعی می‌کند تا با این قدرت لایتناهی ارتباط برقرار کند و مسئله اینجاست که این ارتباط چگونه باید برقرار شود.
این محقق دینی در بخش دیگری از سخنانش عنوان کرد: هر موجود زنده‌ای در این جهان اعم از حیوانات و گیاهان مراحل رشد و تکامل خاص خود را دارند و با ایجاد زمینه مناسب برای آن‌ها می‌توان شاهد رشدشان بود. حال سؤال این است که انسان چگونه می‌تواند، به رشد و تکامل برسد و چطور می‌تواند شرایط لازم برای پرورش فکری و معنوی را فراهم کند؟. در همین مرحله است که انسان بار دیگر به خالق هستی مراجعه می‌کند چراکه می‌داند پروردگار عالم همه چیز را آفریده و بیش از هرکس دیگر بر نحوه رشد و تکامل مخلوقاتش آگاه است.
اعوانی ادامه داد: آیه 60 سوره مبارکه غافر «وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ» پاسخی است که هر انسانی برای سؤال خود درباره نحوه رشد و تکامل می‌شنود؛ خداوند دستور می‌دهد که «مرا بخوانید تا شما را استجابت کنم». در ادامه این آیه، خداوند متعال از دعا به عنوان عبادت یاد می‌کند و می‌فرماید که هرکس استکبار بورزد و مرا نخواند وارد جهنم می‌شود. انسان در زیر سایه دعا دو حقیقت را بیان می‌کند: نخست اینکه من انسانم و نیازمند هستم و دوم اینکه پروردگار بی‌نیاز است و این یعنی حقیقت فقر بشر و غنی بودن خداوند. اینجاست که انسان در برابر خداوند بی‌نیاز سر تعظیم فرود می‌آورد و همین اطاعت باعث می‌شود که انسان به تکامل برسد.
وی در ادامه ضمن ذکر اهمیت کتاب «صحیفه سجادیه» در زمینه تکامل انسان، بیان کرد: امام سجاد(ع) تمامی مبانی دین را در این کتاب در قالب دعا بیان کرده چراکه صحیفه سجادیه همان ترجمان قرآن کریم است؛ یعنی اینکه امام چهارم شیعیان(ع)، پس از پیامبر(ص)، همانند دیگر ائمه، کلام الهی را که دفترچه راهنمای بشری است، برای بشر تببین کرده است. امام سجاد(ع) واسطه بین خدا و مردم بود و کتاب صحیفه سجادیه نیز پنجره‌ای بود که این امام معصوم(ع) به سمت بارگاه الهی گشوده بود.
این پژوهشگر دینی افزود: صحیفه سجادیه همان پنجره‌ای است که یک بنده معصوم خداوند به سوی بارگاه الهی باز کرده است و توجه به این اثر یعنی نگاه کردن به زندگی از همان پنجره‌ای که امام سجاد(ع) برای ما باز کرده است. انسان‌ها در مورد مسائل مختلف نظرات گوناگونی هم دارند. مثلا ممکن است یک کاری از دیدگاه یک نفر خوب و از دید یک شخص دیگر بد باشد ولی وقتی این کلام از زبان امام معصوم بیان می‌شود، دیگر اعمال سلیقه شخصی در عمل جای ندارد. پس صحیفه سجادیه یعنی انسان بتواند درست را از نادرست توسط فردی که تربیت‌شده بارگاه الهی است، تشخیص دهد.
اعوانی در ادامه به تاثیر صحیفه سجادیه در زندگی روزمره انسان‌ها اشاره و عنوان کرد: هر انسانی با عمل به آموزه‌های صحیفه سجادیه مطمئن است که در حال اطاعت از دستوراتی است که در هر زمان و مکانی درست است؛ در حالی‌که نظریه‌های اندیشمندان هر روز در حال تغییر است و نمی‌توان با استناد به این نظریات که منبع الهی ندارند، برنامه زندگی را تدوین کرد.
وی مشکلات زمان امام سجاد(ع) را دلیل بیان تعالیم اسلامی در قالب دعا دانست و گفت: در زمان امام سجاد(ع) شرایط، بسیار خاص بود و وی نمی‌توانست مانند زمان امام صادق(ع) کلاس‌های درس تشکیل دهد. بنابراین این امام معصوم درس‌هایی را که باید به مسلمانان ارائه می‌کردند در قالب دعا بیان فرمودند. بنابراین اگر کسی با صحیفه سجادیه انس پیدا کند، در واقع با ائمه الهی مانوس شده است.
این محقق دینی در بخش دیگری از سخنانش به اهمیت صحیفه سجادیه نزد شیعیان اشاره و بیان کرد: امام عصر(ع) بسیار به صحیفه سجادیه و لزوم مطالعه آن تاکید دارند؛ دلیل این سخن هم مطالبی است که در کتاب «روضه المتقین» مرحوم مجلسی اول روایت شده‌اند. وی در مقدمه این اثر که شرحی بر کتاب معروف «شیخ صدوق» است، زمانی که به اسم «متوکل ابن عمیر» می‌رسد، یاد خاطره‌ای از اوایل سن بلوغ خود می‌افتد و تعریف می‌کند که شبی در حال مکاشفه با امام زمان(عج) دیدار کرده و از ایشان درباره اینکه چه کارهایی باید انجام دهد تا عباداتش به‌طور کامل مورد قبول درگاه حق قرار بگیرد، سوال کرده است. بر اساس بیانات مرحوم مجلسی اول، امام زمان(عج) وی را به مطالعه صحیفه سجادیه امر فرموده‌اند تا در زمان غیبت، برای تعیین مسیر صحیح زندگی از آن بهره ببرد.
وی اضافه کرد: مرحوم مجلسی در ادامه تاکید می‌کند که زمانی‌که مردم از این قضیه باخبر شدند، همگی از نسخه‌ای که در دست وی بود، استنساخ کردند و از این به بعد، صحیفه سجادیه در خانه‌های اصفهان همانند خورشید درخشان شد؛ باید متذکر شوم که قبل از این مسئله، صحیفه سجادیه بین اولیای الهی و علما مشهور بود ولی مرحوم مجلسی اول، آن‌را به کتابی برای همه مردم تبدیل کرد.
حجت‌الاسلام اعوانی با ذکر این نکته که بحث «سبک زندگی» امروز در همه جوامع بشری مورد بحث است، گفت: سبک یعنی روش و سنت؛ سنت نیز یعنی پیروی از دستورات و شیوه زندگی پیامبر(ص) و امام سجاد(ع) در صحیفه این سنت را احیا فرموده است. بنابراین صحیفه سجادیه یعنی سبک زندگی چراکه این کتاب، انسان را در مسیر صحیح زندگی قرار می‌دهد. امام سجاد(ع) در قالب دعا آن‌چنان از مسائل زندگی انسان سخن می‌گوید که دیدگاه انسان نسبت به خیلی از چیزهایی که تا پیش از این مشکل حساب می‌شد، تغییر پیدا می‌کند. برای مثال دعای پانزده درباره بیماری است و اگر انسان مومن واقعیت بیمار شدن را از زبان امام سجاد(ع) بشنود، دیدگاهش نسبت به این موضوع کاملا عوض می‌شود.
وی اضافه کرد: بیماری از نظر امام سجاد(ع) یک موهبت الهی است؛ چراکه هرچیزی که در زندگی انسان وجود دارد، همگی بر پایه خواست و اراده الهی شکل می‌گیرد و در آن‌ها خیر و برکتی وجود دارد. در حقیقت صحیفه سجادیه خلاصه اعتقادات و بیانات ائمه اطهار(ع) است. به همین خاطر است که امام خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب نیز جوانان را به مطالعه این کتاب ارزشمند فراخوانده‌اند و تاکید کرده‌اند که حتی اعتکاف‌ها با محوریت صحیفه سجادیه برگزار شود.
این پژوهشگر دینی با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب در جمع پاسداران در سال 1376، توضیح داد: رهبر انقلاب در جلسه‌ای با پاسداران بیان کردند «و خود شما، و جوانانی که با شما معاشرند، با این مراحل معنوی مأنوس شوید و فرزندان خود را که به مرور وارد مرحله جوانی می‌شوند، با این مقام معنوی و توجه و حضور آشنا کنید، آن‌هم در قالب بیانات امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه»؛ بنابراین اگر می‌خواهیم جوانان را به مسیر درست سوق دهیم باید آنان را با صحیفه آشنا کنیم؛ چراکه این کتاب راه صحیح زندگی را به ما نشان می‌دهد.
حجت‌الاسلام اعوانی در پایان با تأکید بر اینکه نحوه معرفی صحیفه سجادیه، قرائت دعاهای آن در جلسات بین‌المللی دینی است، عنوان کرد: اگر در جلسات مختلف دینی در سراسر جهان، دعاهای مختلف این کتاب را برای خوانندگان قرائت کنیم، مطمئن هستم که نه تنها مسلمانان بلکه غیرمسلمانان نیز برای فهم این اثر به سمت صحیفه خواهند آمد؛ چراکه با شنیدن دعاهای امام سجاد(ع) خواهند دید که این کتاب یک اثر کامل و ترجمان کلام الهی است. برای مثال دعای پانزدهم را درباره بیماری است باید به زبان‌های مختلف ترجمه کرد و در اختیار بیماران در سراسر جهان گذاشت و آن زمان است که متوجه قدرت کلام و دعای امام سجاد(ع) خواهیم شد و تغییر دیدگاه بیمار نسبت به بیماری را مشاهده خواهیم کرد.
