گنجینه‌ای بی‌نظیر از مصاحف نفیس قرن ششم تاکنون/ از مصحف قرینه‌ای تا قرآنی با ۵ هزار غلط

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نظارت بر چاپ و نشر قرآن، عنوان یکی از چهار معاونت سازمان دارالقرآن الکریم است. امر نظارت بر چاپ و نشر قرآن و جلوگیری از چاپ قرآن‌های مغلوط طی مصوبات 62/12/4 شورای عالی تبلیغات اسلامی و 64/5/4 وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به سازمان تبلیغات اسلامی و به تبع آن به سازمان دارالقرآن‌الکریم واگذار شده و معاونت نظارت بر چاپ و نشر قرآن کریم توسط معاون مربوطه، مسئولیت این امر را برعهده دارد.

این معاونت شامل دو مدیریت امور تصحیح قرآن و نظارت و ارزیابی است که وظایفی چون تلاش در راستای تسریع و تدقیق در امر نظارت بر چاپ و نشر قرآن‌کریم و صدور مجوزهای مربوط، پیش‌بینی و اجرای طرح‌ها و برنامه‌های متعدد و مربوط به تصحیح و نظارت بر چاپ و نشر قرآن، کارشناسی و تهیه قرآن با خط و ترجمه مناسب جهت انتشار و توزیع و تصحیح، نظارت و ارزیابی قرآن‌های ارائه شده به سازمان دارالقرآن‌الکریم برای دریافت مجوز چاپ را برعهده دارد.

گزارشی که در ادامه آن را می‌خوانید، گفته‌های احمد حاجی‌شریف، معاون نظارت بر چاپ و نشر قرآن سازمان دارالقرآن الکریم درباره قرآن‌هایی است که از سال 1364 تاکنون در گنجینه سازمان دارالقرآن جای گرفته است. این قرآن‌ها، شامل 7 هزار جلد است که قرآن‌های وزیری، رحلی و جیبی را نیز شامل می‌شود و قدمت برخی از آنها به صد سال پیش برمی‌گردد؛ قرآنی که در مصر به چاپ رسیده است.

حاجی‌شریف که بیشتر عمر خود را در راه قرآن سپری کرده، آن چنان حضور ذهن و تسلط دارد که قرآن‌ها را با ویژگی‌های منحصر به فرد آنها و اینکه در چه تاریخی به چاپ رسیده‌اند، با صبر و حوصله معرفی می‌کند.

چاپ نخستین قرآن با ترجمه جلال‌الدین فارسی

وی می‌گوید: نخستین قرآن از مصاحفی که در ایران به چاپ رسیده‌اند، قرآن رحلی است که توسط جلال‌الدین فارسی ترجمه شده و مجوز چاپ آن مربوط به 66/9/5 است و در این گنجینه جای گرفته است. آنچه در این قفسه‌ها می‌بینید براساس تاریخ چاپ آنها چیده شده و آخرین قرآن مربوط به سال 1393 است.

حاجی‌شریف قرآن دیگری را معرفی کرده و اظهار می‌کند: این قرآن از لحاظ کیفیت چاپ در سطح بالایی قرار دارد و در آلمان به چاپ رسیده و صحافی آن در تهران انجام شده است. این مصحف، قرآنی است که طراحی حروف و علامات آن منحصر به فرد بوده و اصطلاحاً اعراب سرخور است. این قرآن از سوی نشر کیان در سال 1377 به چاپ رسیده است.

وی قرآن دیگری را از میان قفسه‌ها برداشته و در معرفی آن می‌گوید: این قرآن به خط شبه قاره(هندوستان) است که کل قرآن در تمام سطرها با الف شروع شده و «بسم‌الله الرحمن الرحیم» در همه سوره‌ها با یکدیگر تفاوت دارد و این امر سبب شده تا شاهد 114 نوع «بسم‌الله الرحمن الرحیم» در این قرآن باشیم که این کتاب شریف در ایران چاپ شده است.

قرآن 11 سطری قرینه‌ای

معاون نظارت بر چاپ و نشر قرآن، قرآن دیگری را 11 سطری قرینه‌ای می‌نامد و در توضیح آن می‌افزاید: سطر اول این قرآن با هر حرفی آغاز شده، سطر آخر نیز با همان حرف آغاز می‌شود و اصطلاحاً به صورت قرینه است و این ویژگی در سطر دوم و سطر یکی مانده به آخر نیز مشاهده می‌شود.

این قرآن توسط میرزا حسین معتقد اهرمی ری‌شهری کتابت شده و در بوشهر توسط بنیاد ایران‌شناسی شعبه استان بوشهر در سال 1391 و به صورت نفیس و رنگی به چاپ رسیده است.

وی به سراغ یکی از قرآن‌های زیبا با خط نستعلیق می‌رود و در توصیف آن می‌گوید: انتشارات سرمدی این قرآن را چاپ کرده است. خط آن مربوط به محمد حبیبی و ترجمه‌اش برای ابوالفضل بهرام‌پور بوده و شامل 604 صفحه است. تمام صفحات ختم به آیه بوده و توسط قلم دیجیتال قابل خواندن است.

حاجی‌شریف ادامه می‌دهد: قرآن دیگری توسط محسن عبادی از خوشنویسان برجسته ایرانی کتابت شده و درجه دکتری خوشنویسی را داراست. این قرآن از سوی کاتب آن به نیت 14 معصوم(ع) در 14 سطر کتابت شده و کاغذ آن عطری است. ویژگی مهم این قرآن آموزشی بودن آن بوده و ترجمه حسین انصاریان در کنار متن عربی قرآن جای گرفته است.

قرآن طباخ هنوز وارد کشور نشده است

وی در ادامه قرآن یاقوت مستعصمی را این گونه معرفی می‌کند: این قرآن به خط یاقوت مستعصمی خوشنویس قرن 6 و 7 کتابت شده است. این خط، ثلث و نسخ است. او بزرگترین خوشنویس در عرصه کتابت خط ثلث بود و بسیاری از خوشنویسان از روی خط وی قرآن کتابت می‌کردند و با هدیه‌های بالایی آن را به فروش می‌رساندند.

حاجی‌شریف به قرآن منحصر به فرد دیگری اشاره و عنوان می‌کند: این قرآن به نام کاتب خود عبدالله هروی طباخ معروف شده و مربوط به قرن دهم است که با خط نسخ و محقق نوشته شده. ویژگی این قرآن منحصر به فرد بوده و در قرآن‌های دیگر وجود ندارد. خط اول و میانی و آخر ثلث و 4 سطر میانی نسخ است. در سال 92 مجوز آن صادر شده و در آلمان به چاپ رسیده و هنوز به ایران منتقل و صحافی آن انجام نشده است.  

وی به سراغ قرآن ابراهیم سلطان می‌رود که از سوی انتشارات آستان قدس رضوی به چاپ رسیده است. حاجی‌شریف درباره این قرآن می‌گوید: این قرآن، کامل نبوده، اما از نظر اندازه، بزرگترین قرآن ایران است و 12 سوره از قرآن را شامل می‌شود. متن قرآن 30 صفحه بوده و به خط ثلث و ریحان است.

قرآنی که 5 هزار اغلاط دارد

حاجی‌شریف قرآن دیگری را از میان قرآن‌های موجود معرفی می‌کند که مجوز چاپ ندارد، اما می‌توان آن را در بازار نشر یافت.

وی می‌افزاید: این قرآن 5 هزار غلط دارد و از این تعداد 1900 غلط، اغلاط اعرابی درجه یک است و در مواردی حذف عبارات و کلمات قرآن نیز وجود دارد. با وجود این، قرآنی با خط ریحان بوده و بسیار زیباست. کاتب آن نورالدین محمد بوده که در قرن دهم به کتابت این قرآن همت گماشته است.

نکته مورد توجه و جالب درباره این قرآن، این است که هر نسخه آن در بازار با هدیه 5 میلیون تومان به فروش می‌رسد و از سوی نشر عظام منتشر شده است. این مصحف در آلمان و بدون کسب مجوز چاپ از ایران به چاپ رسیده و سپس به کشور وارد شده است. 

این استاد قرآن، درباره قرآن کوچک یاقوت مستعصمی می‌گوید: این قرآن به خط نسخ کتابت و در قرن 6 و 7 نوشته شده است. این قرآن هم دارای غلط بوده و از سوی نشر عظام در آلمان به صورت نفیس به چاپ رسیده است و با توجه به اینکه از سازمان دارالقرآن مجوز چاپ ندارد، تاریخ چاپ آن مشخص نیست.

وی به قرآن دیگری از نشر اسوه اشاره و عنوان می‌کند: این قرآن 604 صفحه‌ای ختم به آیه بوده و توسط عبدالحسین‌زاده، پزشک خوشنویس به خط ثلث کتابت شده است. این قرآن 14 سطری بوده و به نیت 14 معصوم نوشته شده است.

حاجی‌شریف درباره 14 سطری بودن قرآن‌ها می‌گوید: 14 سطری بودن قرآن به نیت 14 معصوم(ع) است که از قدیم در میان خوشنویسان شیعی رواج داشته و در حال حاضر نیز رایج است.

قرآنی که کتابت آن شبیه به رسم‌الاملای قرآن‌های ایرانی است

وی از میان قفسه‌ها قرآن به خط برادر عثمان طه را معرفی و اظهار می‌کند: این قرآن توسط علی طه، برادر عثمان طه و به خط ثلث و نسخ نوشته شده است. این قران در ایران به چاپ رسیده و ویژگی مهم آن کتابت آن است که شبیه قرآن‌های ایرانی بوده و رسم‌الاملاست. این امر نشان می‌دهد که قرآن‌های ایرانی از لحاظ کتابت مشکلی ندارند.

حاجی‌شریف یادآور می‌شود: این قرآن به تازگی توسط علی طه نوشته شده و چاپ این قرآن نیز در سال 1383 از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ایران انجام شده است.

وی ادامه می‌دهد: قرآن نفیسی به خط احمد باری از خوشنویسان سوری نیز قرآنی زیباست که انتشارات پیام عدالت آن را منتشر کرده و انتشارات دارالخیر نیز آن را به چاپ رسانده است. این قرآن به سبک قرآن قره‌حصاری در قرن نهم بوده و زمینه کتابت آن دارای کد است و با قلم دیجیتال خوانده می‌شود.

معاون نظارت بر چاپ و نشر قرآن در پایان این گزارش گفت: در حال حاضر به نقطه‌ای رسیده‌ایم که هیچ قرآن دارای اغلاطی در کشور به چاپ نمی‌رسد و در گنجینه سازمان دارالقران‌الکریم از تمام قرآن‌هایی که تاکنون در کشور به چاپ رسیده‌اند یک نمونه وجود دارد و مشابه این مجموعه بی‌نظیر در هیچ جای دنیا با این تنوع وجود ندارد.