عقل الهی گرفتار سود و زیان نمی‌شود

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، روز گذشته سرای اهل قلم بیست و هشتمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران میزبان غلامحسین ابراهیمی‌دینانی در مراسم رونمایی دو جلد از مجموعه کتاب‌های برنامه تلویزیونی «معرفت» بود.
در این نشست علاوه بر دکتر دینانی، اسماعیل منصوری لاریجانی کارشناس مجری این برنامه، مهدی فضائلی، مدیرعامل انتشارت سروش که ناشر مجموعه کتاب‌های این برنامه است، هم حضور داشت.
غلامحسین ابراهیمی دینانی، استاد فلسفه دانشگاه تهران در ابتدای سخنانش به بررسی نام برنامه معرفت پرداخت و گفت: بعضی از مواقع نام‌ها از آسمان می‌آیند، نام این برنامه هم جزو این دسته از نام‌هاست و انتخاب مناسبی هم بوده است، البته من نام برنامه را انتخاب نکردم ولی هرکسی انتخاب کرده، انتخاب خوبی بوده است. با معرفت باید درباره معرفت سخن گفت، چون غیرمعرفت نمی‌تواند درباره معرفت حرف بزند. اگر گوینده معرفت اهل معرفت باشد یعنی معرفت از معرفت می‌آید.
دینانی در خصوص جایگاه معرفت در عالم گفت: اگر معرفت و شناخت در عالم نباشد، دنیا را ظلمت، ابهام و تاریکی می‌‌گیرد. معرفت از دیدن آغاز می‌شود تا عقل. به عبارتی اگر بخواهیم درباره معادل فارسی واژه معرفت حرف بزنیم باید گفت شناخت از دیدن و حس کردن آغاز می‌شود  و به تعقل می‌رسد، پس عالَم بدون معرفت چیزی نخواهد داشت.سراغ معرفت را باید از خودِ معرفت گرفت چون هیچ حرکتی بدون معرفت صورت نمی‌گیرد حتی حرکت موج دریان، باد و ... هم بدون معرفت امکانپذیر نیست.
چهره ماندگار فلسفه افزود: معرفت ثمره عقل است چون عقل همواره فعال است و هرچیزی متوقف می‌شود الا عقل، بنابراین عقل، معرفت می‌زاید و شناخت از عقل می‌آید به عبارتی معرفت از تحول عقل زائیده می‌شود.
دینانی ادامه داد: در مورد عقل در زندگانی باید گفت که دو نوع عقل داریم، عقل غربی یا سودانگار که محاسبه گر و نقطه آغاز آن مربوط به دوره دکارت یعنی 400 سال پیش است، اما عقل دیگری که به آن عقل الهی یا معنوی می‌گویند عقلی است که سود و زیان را می‌فهمد ولی گرفتارش نمی‌شود و به معرفت و معنویت بیشتر توجه می‌کند. نکته مهم این است که نمی توان گفت کدام نوع عقل خوب است و کدام بد، بلکه باید هردوی آنها را با هم داشته باشیم و از یکی به دیگری سیر کنیم، باید از خدا بخواهیم هردوی این عقل‌ها را به ما بدهد.
استاد فلسفه دانشگاه تهران در پاسخ به این سوال که چگونه جامعه‌ای دارای معرفت می‌‍شود، گفت: هرچیزی احتیاج به تمرین دارد، تفکر و اندیشیدن هم مثل سایر موارد به تمرین احتیاج دارد و این تمرین از طریق نوشتن و خواندن کتاب های محتوا امکانپذیر است، اما متاسفانه در حال حاضر کمتر کتابی نوشته می‌شود که در آن تفکر وجود داشته باشد.
وی ادامه داد: از همین رو نسل جوان تنبل می‌شوند. لذا افراد باید در انتخاب کتاب دقت کنند و کتابی تهیه کنند تا به آنها تفکر را یاد بدهد نه اینکه صرفا جنبه سرگرمی داشته باشد. یکی از گرفتاری‌های دنیای امروز همین سرگرمی است که باید دیدگاهمان عوض شود و بجای سرگرمی کمی برای تفکر ارزش قائل باشیم تا فکر کردن در جامعه جا بیفتد.
این فیلسوف ایرانی در ادامه به «عقل و عشق در حریم عاشورا» که عنوان اولین جلد از مجموعه کتاب‌های برنامه «معرفت» است پرداخت و گفت: بشر از ابتدا انس گرفته که عقل و عشق را از یکدیگر جدا ببیند که این موضوع هم درست است هم نادرست؛ عقل بازاری و سودانگاری که پیش از این به آن اشاره شد عشق نیست ولی عقل باطنی عین عشق است و اگر عقل نباشد، عشق بیهوده است چون عشق بدون درک و فهم در حد یک غریزه حیوانی است با این تفاسیر، عاشورا یک صحنه عاشقانه است.  همه زیبایی‌ها پشتشان عقلانیت است و جایی که عقلانیت و حکمت نباشد زشتی و نازیبایی بوجود می‌آورد به همین دلیل حضرت زینب درباره واقعه عاشورا گفتند : «هیچ‌چیز جز زیبایی ندیدند».
دینانی در خصوص اینکه روال صحبت‌ها و پرسش و پاسخ‌ها در برنامه به چه صورت است، گفت: نه من از قبل برنامه می‌دانم چه می‌خواهم بگویم نه آقای لاریجانی می‌داند می گوید که موضوع برنامه چیست و چه چیزهایی باید به یکدیگر بگوییم به عبارتی مثل بداهه نوازان موسیقی ما هم سربرنامه بداهه‌گویی می‌کنیم. نکته جالب هم اینکه بنده در ابتدا قرار بود  فقط در یک برنامه بیایم ولی استقبال و علاقه مردم به آگاهی من را در برنامه نگه داشت و موجب شد درتمام این سال‌ها در این برنامه تلویزیونی ماندگار شوم.