نقش سیدجمالالدیناسدآبادی و امام خمینی(ره) در نهضت بازگشت به قرآن
گروه اندیشه: عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی معتقد است سیدجمالالدیناسدآبادی بنیانگذار نوگریایی دینی و امام خمینی(ره) تکمیل کننده این جریان بودند که به دنبال بازگشت قرآن بود.
حجت‌الاسلام منصور میراحمدی عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در خصوص ارتباط میان سید‌جمال‌الدین اسدآبادی و امام خمینی(ره) گفت: ارتباط معناداری میان سیدجمالالدیناسدآبادی و امام خمینی(ره) در بازگشت به قرآن وجود دارد و این ارتباط به جریان فکری بازمی‌گردد که هر دو بزرگوار در این جریان فکری قرار می‌گیرند.
میراحمدی ادامه داد: اگر بخواهیم این جریان فکری را نامگذاری بکنیم، باید بگوییم سیدجمالالدیناسدآبادی جریانی در جهان اسلام بنیان گذشت که نوگرایی دینی خوانده شد. امام خمینی(ره) تکمیل کننده این جریان فکری بود.
بازسازی سنت در جهان حاضر
وی تصریح کرد: در نگاه نوگرایانه به دین ضمن حفظ سنت‌ها و تاکید بر اصالت سنت، تلاش می‌شود سنت در زمان حاضر با توجه به نیازهای جدید بازسازی شود. امام(ره) و سیدجمالالدیناسدآبادی هر دو این ایده را داشتند و معتقد بودند که ما باید قرآن و سنت را به عنوان منابع اصلی سنت دینی در زمان حاضر احیا کنیم و به همین دلیل شعار بازگشت به قرآن را مطرح کردند. در واقع این شعارمهمترین شاخص اصالت سنت در دیدگاه نوگرایان دینی است.
میراحمدی در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان گفت که این دو تفسیر اجتماعی از قرآن داشتند، گفت: در میان بسیاری اندیشمندان مسلمان هم تفسیر اجتماعی و سیاسی از قرآن کریم در دوران معاصر مطرح شده است. این دو بزرگوار نیز تفسیری اجتماعی و سیاسی از قرآن ارائه دادند و مهمترین پیش فرض این شیوه تفسیری این است که قرآن کریم منهج ییا راه و روش زندگی را می‌آموزد.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه زندگی دو ساحت شخصی و اجتماعی دارد، قرآن همان طور که راه و روش فردی را می‌آموزد، همان طور هم راه و روش زندگی اجتماعی را به مسلمانان تعلیم می‌دهد و ضروری است که ما با رویکردی اجتماعی به قرآن رجوع کنیم و حاصل این رویکرد نیز تفسیری اجتماعی از قرآن کریم بود.
تفاوت سیدجمال و امام خمینی(ره)
میراحمدی در پاسخ به این پرسش که امام و سیدجمال علاوه بر همسویی تفاوت‌هایی نیز با هم داشته‌اند، گفت: هر چند نقاط اشتراک میان این دو زیاد است، اما همان طور که اشاره شده تفاوت‌های مهمی هم میانشان وجود دارد که به شرایط زمانی و مکانی باز می‌گردد. مهمترین تفاوت در نوع نگاه و رویکرد این دو شخصیت نسبت به تغییر و تحول در جامعه اسلامی بود.
وی تصریح کرد: نگاه سیدجمالالدیناسدآبادی نگاهی اصلاح‌طلبانه واحیاگرایانه بود و می‌خواست در درون ساختار موجود تغییراتی را ایجاد کند که نتیجه این تحولات عملکرد مطلوب و بهتر ساختار باشد. به عنوان دیگر سیدجمالالدیناسدآبادی به دنبال تغییرات بنیادین و ساختاری در نظام سلطانی نبود.
میراحمدی افزود: وی به دنبال اصلاحاتی در نظم سلطانی بوده و رویکرد اصلاحی داشت، اما امام بعد از قیام 15 خرداد این رویکرد را به طور کامل کنار می‌گذارد و رویکرد انقلابی را جایگزین می‌کند. در این رویکرد عبور از نظم سلطلانی مطرح می‌شود. در رویکرد انقلابی فرد معتقد است که اصلاح نمی‌تواند پاسخگو باشد و در نتیجه باید تحول بنیادین در ساختار صورت بگیرد که لازمه‌اش عبور از نظم سلطانی و تاسیس یک نظم جدیدی بود که در این نظم جدید جایگاه و نقش مردم مورد بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد. هر چند سید‌جمال‌الدین نقش مردم توجه داشت اما این نقش در اندیشه امام بسیار پر رنگ‌تر می‌شود.
بازگشت به قرآن در جهان امروز
وی در پاسخ به این پرسش که راه امام امروز به کدام سو باید برود، گفت: ما با دو جریان روبرو هستیم، در کشورهای غربی یک فاز انتقادی به اسلام و یا حتی سلبی در قالب اسلام هراسی رواج دارد و در جومع اسلامی برخی از گرایش‌های رادیکال و افراطی از اسلام ایجاد شده است.
امیراحمدی افزود: با توجه به نگاه سیدجمالالدیناسدآبادی و امام‌خمینی(ره) که ضمن پرهیز از نگاه رادیکال تلاش می‌کند با تاکید بر اصول و سنت‌ها به بازسازی اسلام بپردازد، باید امروزه در مقابل این دوجریان ایستاد.
میراحمدی در پایان گفت: ما امروز با طرح بازگشت به قرآن کریم می‌توانیم جوهر اصیل اسلامی را به جامعه جهانی بشناسانیم و فاصله قرائت‌های رادیکال را از این جوهر نشان داده و با جریان اسلام هراسی در دنیا مقابله کنیم.
