خداوند به حکم الوهیت، خالقیت و ربوبیت روزی موجودات را تأمین می‌کند
شعب خارجی: خداوند به حکم الوهیت، خالقیت و ربوبیت روزی تمام موجودات از جمله انسان را تأمین و آن را براساس قدرت، علم و مصلحت خویش تقسیم می‌کند و بسط و قبض می‌دهد.
کلثوم رجبی، استاد مدعو در واحد خواهران جامعة المصطفی(ص) العالمیه واحد گرگان و مؤلف پایان‌نامه کارشناسی ارشد با عنوان «موانع معنوی و نقش آن در بعد اقتصادی از منظر قرآن و حدیث» در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) به معرفی این پایان‌نامه پرداخت که حاصل آن از نظر می‌گذرد:
در چکیده این پایان‌نامه آمده است: این پایان‌نامه عهده‌دار تبیین موانع معنوی است که در رشد و ترقی اقتصاد فردی و اجتماعی حالت بازدارندگی دارند. برخی از اعمال و رفتار و کردارهای سوء انسان که جنبه باطنی و معنوی دارند، مانند دروغ، قطع صله رحم و غیره باعث می‌شود روزی انسان کم و حتی از دست برود؛ این گونه موانع معنوی از منظر آیات و روایات تبیین شده است.
برای گردآوری مطالب از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است و از لحاظ نوع تحقیق جزء تحقیقات بنیادین و نظری به شمار می‌رود. همچنین با روش اکتشافی و توصیفی به کشف موانع معنوی با استفاده از آیات و روایات پرداخته شده است.
موضوع این پایان‌نامه از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ زیرا علاوه بر موانع مادی تأثیر‌گذار در کاهش اقتصاد، موانع معنوی وامور باطنی نیز تأثیرات فوق‌العاده عمیق و اثرگذار دارند که چه بسا بیشتر از امور مادی در کاهش اقتصاد نقش آفرین‌اند. از این‌رو با آگاهی و رعایت امور معنوی، می‌توان رشد اقتصاد فرد و جامعه را تضمین کرد.
نتایج و برو‌ن‌دادهای این تحقیق از حیث موردی و مصداقی که به عنوان موانع معنوی استقصا گردیده، عبارت است از: کفران نعمت، گناه، اسراف، خواب بین الطلوعین، بدخُلقی و بی‌صبری که به عنوان موانع فردی اقتصادی بر شمرده شده است و نپرداختن زکات، قطع صله رحم، ترک امر به معروف و نهی از منکر، احتکار، ربا، کم‌فروشی و خیانت در امانت که به عنوان موانع معنوی که در بعد اقتصادی اجتماع اثرگذار هستند.
عوامل مادی و معنوی در رشد اقتصادی فرد تأثیرگذارند
مقدمه پایان‌نامه نیز حاکی است: به‌طور معمول در مسائل اقتصادی وکاهش و افزایش آن تأثیر عوامل مادی بیشتر مورد توجه و بررسی قرار می‌گیرد. غافل از اینکه علاوه بر تأثیرات مادی بر اقتصاد، امور غیبی و معنوی نیز وجود دارد که ظاهرا قابل رؤیت نیستند؛ اما تأثیراتش چه‌بسا بیشتر از امور مادی می‌تواند باشد که با بررسی و روشن‌شدن این‌گونه تأثیرات امور معنوی که باعث کاهش و یا افزایش رشد اقتصادی می‌شود، می‌توان در صدد رفع این گونه موانع برآمد و با آگاهی از این مسائل و با رعایت امور معنوی، می‌توان رشد اقتصادی فرد و جامعه را تضمین کرد و هر فردی قادر خواهد بود زندگی خود را در سطوح مختلف ظاهری و معنوی تحت مدیریت قرار دهد.
در این پایان‌نامه با تکیه بر آیات و روایات تنها موانع معنویی که باعث عدم رشد و حتی رکود اقتصاد می‌شود، مورد بررسی قرار گرفته است.
پایان‌نامه از لحاظ ساختاری به سه فصل تقسیم شده که فصل اول مفهوم‌شناسی است و در آن مفاهیمی چون رزق، اقتصاد و معنویت بررسی شده است. اقتصاد در دین اسلام جایگاه مهمی دارد، امیرمؤمنان على(علیه‌السلام) هنگامى که زندگى فردى مؤمن را تقسیم‌بندى مىکند، در کنار عبادت و ارزش‌هاى اخلاقى، اقتصاد را نیز مطرح مىکند. گذشته از تعریف اقتصاد، موضوع اقتصاد ثروت (کالاها، خدمات و منابع)، از حیث چگونگی تولید، توزیع و مصرف آن است و مفهوم رزق در اسلام همان ثروت است اعم از ثروت‌های مادی و معنوی.
عوامل معنوی هم یعنی اموری ماورای جهان مادی و ظاهری، امور باطنی و واقعیت‌های حقیقی بیرون از واقعیت طبیعت و جهان ماده که می‌تواند بر جهان مادی و ظاهری تأثیر گذارد. رزق و روزی از امور مادی و تعاملات ظاهری و همچنین از امور معنوی و باطنی نیز اثر می‌پذیرد، چنان‌که که خداى سبحان وعده داده است: «وَلَو أنَّ أهل الْقُرى آمَنوا وَاتَّقَوا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وِالاْءرْض: و اگر مردم شهرها ایمان آورده و به تقوا گراییده بودند، قطعا برکاتى از آسمان و زمین برایشان مىگشودیم» اعراف/96 معنویتی که در پرتو «ایمان» و «عمل صالح» باشد موجب جوشش برکات و افزایش نعمات در حوزه‌هاى مختلف زندگی اعم از علمی، فنی، اقتصادی و غیره می‌شود.
فصل دوم و سوم پایان‌نامه در واقع بحث اصلی پایان‌نامه را تشکیل می‌دهد. یعنی موانع معنوی که در کاهش روزی و رکود اقتصادی نقش دارد را تبیین می‌کند مواردی که از جهت بیان مصداق آورده شده است. این موانع به دو بخش موانع معنوی فردی و موانع معنوی اجتماعی تقسیم شده است. موانع معنوی فردی که در ارتباط با خود فرد است مانند: کفران نعمت، گناه، اسراف، خواب بین الطلوعین، بدخلقی و بی صبری که هریک از این امور به عنوان موانع معنوی که درکاهش روزی اثر گذار است با توجه به آیات و روایات تبیین گردیده است و در فصل سوم موانع معنوی اجتماعی آمده است که در ارتباط با جامعه است همچون: نپرداختن زکات، قطع صله رحم، ترک امر به معروف و نهی ازمنکر، احتکار، ربا، کم فروشی، خیانت در امانت.
امام علی(ع) رزق را به «طالب» و «مطلوب» تقسیم کرده است
در این پایان‌نامه اشاره شده است: به‌طور کلی طبق روایات، رزق بر چهار قسم تقسیم شده است؛ مضمون، مقسوم، مملوک، موعود. در یک تقسیم‌بندی دیگر در مورد رزق، امام علی(علیه‌السلام) رزق را به دو دسته «طالب» و «مطلوب» تقسیم کرده است. رزق طالب رزقی است که طبق آیه «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِینُ: خداست که خود روزى‌بخش نیرومند استوار است» ذاریات/58. برای انسان مقدر شده و بدون هیچ کوششی به سراغ او می‌آید همان‌گونه که مرگ به سراغ انسان می‌آید؛ اما رزق مطلوب رزقی است که منوط به تلاش و کوشش انسان است که باید از راه‌های حلال که خدا تعیین کرده است، بجوید. البته طبق آیه «هَلْ مِنْ خَالِقٍ غَیرْ اللَّهِ یَرْزُقُکُم مِّنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْض: آیا غیر از خدا آفریدگارى است که شما را از آسمان و زمین روزى دهد»فاطر/3. تقسیم این قسم از روزی هم در دست خداوند است و تلاش انسان در به دست‌آوردن روزی فقط جنبه اسباب و وسیله را دارد. بنابراین کسب روزی کلا به مقدار تلاش انسان بستگی ندارد که هر کس تلاش بیشتری کند از روزی بیشتری برخوردار است. روزی از طرف خداوند مقدر شده است و کم و زیادبودن روزی نیز در دست اوست، همان‌گونه که در آیه شریفه می‌فرماید: «إِنَّ رَبَّکَ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشاءُ وَ یَقْدِرُ إِنَّهُ کانَ بِعِبادِهِ خَبِیراً بَصِیرا: بىگمان پروردگار تو براى هر که بخواهد روزى را گشاده یا تنگ مىگرداند در حقیقت او به [حال] بندگانش آگاه بیناست» اسراء/30 و این گسترش و تنگنایی رزق افراد بر اساس حکمت‌ها و مصلحت‌های الهی مقدر شده است که تشخیص آن به عهده خداوند می‌باشد.
این پایان‌نامه می‌افزاید: روزی زیاد گاه از باب مجازات الهی است؛ گاهی نعمات از باب مجازات است، اما انسان غافل است و به خود می‌بالد که خدا به او لطف کرده و نعمت داده است؛ چنان‌که خداوند در آیه شریفه می‌فرماید: «أَ یحسَبُونَ أَنَّمَا نُمِدُّهُم بِهِ مِن مَّالٍ وَ بَنِینَ- نُسَارِعُ لهُمْ فىِ الخیراتِ بَل لَّا یَشْعُرُون: آیا مىپندارند که آنچه از مال و پسران که بدیشان مدد مىدهیم، از آن روى است که مىخواهیم به سودشان در خیرات شتاب ورزیم [نه] بلکه نمىفهمند» مؤمنون/55.56 یا این آیه شریفه که می‌فرماید: «فَلَا تُعْجِبْکَ أَمْوَالُهُمْ وَ لَا أَوْلَادُهُمْ إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُعَذِّبهُم بهَا فىِ الْحَیَوةِ الدُّنْیَا وَ تَزْهَقَ أَنفُسُهُمْ وَ هُمْ کَافِرُون: اموال و فرزندانشان تو را به شگفت نیاورد جز این نیست که خدا مىخواهد در زندگى دنیا به وسیله اینها عذابشان کند و جانشان در حال کفر بیرون رود» توبه/55.
خداوند به حکم الوهیت، خالقیت و ربوبیت روزی تمام موجودات از جمله انسان را تأمین می‌کند و بر اساس قدرت و علم و مصلحت خویش تقسیم می‌نماید و روزی را بسط و قبض می‌دهد.
خداوند برای جلب و گسترش روزی، از انسان‌ها سعی و کوشش را خواسته است تا آنچه را که باعث گسترش روزی می‌شود اعم از مادی و معنوی فراهم سازند و از ارتکاب عوامل بازدارنده که به عنوان موانع گسترش روزی محسوب می‌شود، نیز خودداری کنند. طبق آیات و روایات عوامل مادی و معنوی بسیاری در گسترش و تنگنایی روزی دخیل است.
کلثوم رجبی را بیشتر بشناسیم:
کلثوم رجبی، استاد مدعو در واحد خواهران جامعه المصطفی(ص) العالمیه واحد گرگان و فارغ‌التحصیل دوره کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و تفسیر از دانشگاه مجازی المصطفی(ص) است و دوره کارشناسی را نیز در رشته علوم قرآن و حدیث در دانشکده اصول الدین قم گذراندم.
وی دوره «ترجمه، مفاهیم و تفسیر» را که در سال 78 از طرف اداره آموزش علوم قرآنی آستان قدس رضوی برگزار شده بود با امتیاز عالی و نمره 19/25 گذراند. همچنین دوره تربیت معلم را که از طرف اداره کل آموزش و پرورش استان خراسان رضوی برگزار شده بود، با موفقیت به پایان رساند.
کلثوم رجبی در دوره ارشد جزء دانشجویان ممتاز دانشگاه مجازی المصطفی بود که از طرف مرکز خدمات حوزه‌های علمیه نیز به عنوان ممتاز شناخته شد و تقدیرنامه دریافت کرد.
وی در حال حاضر به عنوان استاد مدعو در واحد خواهران جامعه المصطفی(ص) العالمیه واحد گرگان مشغول تدریس است.
فعالیت‌های علمی پژوهشی:
کلثوم رجبی مقالاتی همچون «غزوات پیامبر اکرم(ص)»، «تربیت و تزکیه در آیات»، «شیوه تفسیری علامه طباطبایی در المیزان»، «بررسی تطبیقی نسخ آیه 109 سوره بقره»، «بررسی آیه « تبیانا لکل شئ» به رشته تحریر درآورده است و چند مقاله هم به جشنواره شیخ طوسی(ره) با عناوینی همچون «دموکراسی و اسلام»، «زن و خطابات قرآنی»، «کمال و انسان کامل در آیات و روایات» و «وظایف و تکالیف شیعیان در عصر غیبت کبری» ارائه داد که مقاله اخیر در ششمین دوره جشنواره شیخ طوسی(ره) حائز رتبه تشویقی شد.
وی در نخستین جشنواره علامه حلی(ره) نیز مقاله‌ای تحت عنوان «کرامت انسان و مجازات‌های اسلامی» ارائه کرد و همچنین در سومین همایش «پیامبر اعظم و دشمن‌شناسی» که در جامعه المصطفی واحد گرگان برگزار شد، مقاله‌ای با عنوان «پیامبر اعظم و مشرکان» نگاشت که موفق به کسب رتبه شد.
در جشنواره الکترونیکی پیامبر اعظم(ص) نیز در رشته «چهل حدیث نویسی» مقام سوم را کسب کرد که از طرف سازمان ملی جوانان مورد تقدیر قرار گرفت.
