صلح امام حسن(ع) بنی‌امیه را رسوا کرد/ رهایی از فتنه با شناخت نشانه‌های الهی

امیرقاسمی، استاد حوزه علمیه امام رضا(ع) در گفت‌وگو خبرنگار کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، در تشریح نحوه برخورد امام حسن(ع) با شخصیتی چون معاویه گفت: سیاست برخورد امام حسن مجتبی(ع) با شخصیتی مثل معاویه که در شامات خلافت را عهده‌دار شد و خلافتش در زمان عثمان محکم‌تر شد، بسیار مهم است.

وی با بیان اینکه معاویه مثل سلاطین کسری و ایران در شامات حکومت می‌کرد، گفت: امیرالمؤمنین(ع) یکی از اولین کارهایی را که بعد از رسیدن به حکومت انجام دادند خلع معاویه از مقامش بود، اما معاویه نپذیرفت و به مقابله با امیرالمؤمنین(ع) برخاست که جنگ معروف صفین از این جا آغاز شد.

پیگیری سیاست امیرالمؤمنین(ع) توسط امام حسن(ع)

قاسمی افزود: امام حسن(ع) سیاست پدر را در مورد خلع معاویه دنبال کرد، بازهم معاویه نسبت به این جهت هم سرفرود نیاورد و بنای جنگ با امام حسن(ع) را نهاد وهر دو سپاهی تشکیل دادند و به رویارویی باهم پرداختند. معاویه بسیار سیاس بود و با حیله و نیرنگ‌هایش کار را برای امام حسن(ع) سخت کرده بود و اکثر یاران امام حسن(ع) نیز مؤمن نبودند بلکه بسیار سست عنصر بودند.

وی ادامه داد: امام(ع) در یکی از سخنرانی‌هایش می‌فرمایند: «اگر یارانی داشتم که در جنگ با دشمنان خدا با من همکاری می‌کردند هرگز خلافت را به معاویه واگذارنمی‌کردم زیرا خلافت بر بنی‌امیه حرام است».

مدرس حوزه و دانشگاه تصریح کرد: جاسوسانی از معاویه در بین اصحاب امام حسن(ع) رخنه کردند و با وعده سکه‌ بعضی از یاران را خصوصا عبیدالله بن عباس را که پسرعموی امام(ع) و سالار سپاه حضرت بود را خریدند. اگر حضرت در آن شرایط با آن سپاه اندک می‌جنگید و در راه خدا به شهادت می‌رسید، معاویه این را به نفع خودش تمام می‌کرد و می‌گفت آنها به طمع خلافت آمدند.

حفظ ظواهر دین توسط معاویه

این استاد حوزه افزود: معاویه شخصیتی بود که ظواهر شریعت را در بین مردم حفظ می‌کرد و بیشتر کارها را در خلوت انجام می‌داد. در ظاهر به گونه‌ای رفتار می‌کرد که بین مردم شام به بددینی معروف نشود. او می‌توانست وجهه الهی به اعمال خود دهد و با کارهایش طوری بنی‌هاشم را بین مردم قدرت‌طلب و ضعیف نشان دهد، به نحوی که همه مردم وی را بپذیرند و به سمت او کشیده شوند. معاویه مثل یزید نبود که در زمان امام حسین(ع) علنا تظاهر به فسق کند؛ یزید نمی‌توانست لعاب دینی بر کارهایش بگذارد و بعد از واقعه کربلا به نحوی با اسراء برخورد کرد که زمینه را برای افشاسازی بنی‌هاشم علیه خودش فراهم کرد.

قاسمی گفت: حضرت امام حسن(ع) مفادی را برای صلح تعیین کرد که خود آن شرایط زمینه را برای رسوایی معاویه به همراه داشت ولو به حسب ظاهر معاویه زمام‌دار باشد، ولی شرطی گذاشته شد که معاویه براساس دستور قرآن و روش پیامبر(ص) رفتار کند و بعد از معاویه خلافت از آن امام حسن(ع) باشد و در نبود امام حسن(ع)، خلافت به امام حسین(ع) برسد.

شرط‌های امام حسن(ع)

مدرس حوزه و دانشگاه بیان کرد: یکی از بدعت‌هایی که معاویه گذاشته بود لعن و صب بر امام علی(ع) بود. در متن پیمان آمده که لعن باید برداشته شود و از امیرالمؤمین(ع) به نیکویی یاد شود. همچنین مبلغ 5 میلیون درهم در بیت‌المال کوفه موجود بود که در صورت رسیدن معاویه به حکومت خرج بیت‌المال به عهده  امام حسن(ع) گذاشته می‌شد. هم‌چنین معاویه باید از خراج دارابگر که یکی از پنج شهرستان ایالات فارس در قدیم است که یک میلیون درهم بود باید درمیان بازماندگان شهدای جنگ جمل و صفین که در رکاب امام علی(ع) کشته شده بودند بین آن‌ها تقسیم می‌کرد.

استاد حوزه علمیه امام رضا(ع) افزود: معاویه باید تعهد می‌کرد که تمام مردم اعم از سکنه شام، عراق و حجاز از هر نژادی که باشند از تعقیب و آزار وی در امان و از گذشته آنها صرف‌نظر شود و به خاطر فعالیت بر ضد حکومت معاویه کسی آنها را مورد پیگرد قرار ندهد.

رسوا شدن معاویه با صلح امام حسن(ع)

قاسمی با اشاره به اینکه امام حسن(ع) می‌دانست که معاویه به این پیمان ملتزم نخواهد بود و آبروی خودش را خواهد برد، گفت: در واقع این پیمان‌نامه صلح اهداف امام حسن(ع) را نشان می‌داد. معاویه تأکید کرد که تمام مواد را محترم و دقیقا مورد اجرا می‌گذارد. وی قسم خورد و خدا را گواه گرفت و بزرگان و رجال شام هم گواهی به این قصد دادند اما بعدها آن را زیر پاگذاشت و خلافت را به یزید سپرد.

وی با اشاره به تأثیر میزان آگاهی و هشیاری مردم در موفقیت امم زمان خود گفت: انسان باید به آنچه که یقین دارد عمل کند و در انجان آن کوتاهی نکند، هدف خود را بداند و وقتی فهمید توانایی انجام آن را دارد به نتیجه برساند.این‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که انسان بتواند وظیفه‌اش را تشخیص دهد و به مجرد این که توانایی را در خود دید تکلیف بر او واجب می‌شود و درجاهایی که نمی‌داند باید احتیاط کند و خدا هم وعده داده است که راه را برای انسان روشن خواهد کرد این مصداق بارز تقوا است.

عمل به دانسته‌ها؛ راهکار رهایی از فتنه‌ها

استاد حوزه علمیه امام رضا(ع) با اشاره به آیه 29 انفال «یِا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إَن تَتَّقُواْ اللّهَ یَجْعَل لَّکُمْ فُرْقَانًا وَ یُکَفِّرْ عَنکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَاللّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ» گفت: خداوند در این آیه می‌فرماید که اگر تقوا پیشه کنید برای شما فرقان قرار می‌دهد و راه تمییز حق و باطل را نشان می‌دهد و شما را می‌بخشد. در آیه 69 سوره عنکبوت هم آمده « وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِین» نیز بیان می‌فرماید: کسانی هم که در راه ما جهاد کنند قطعا راه‌های خودمان را به آنها نشان خواهیم داد. روایتی هم در این مورد نقل شده است «من عمل بما علم ورثَّه الله علمَ ما لم یعلم» کسی که عمل به آنچه که می‌داند بکند نسبت به آنچه نمی‌داند خدا او را وارث قرار می‌دهد، یعنی راه را به آن نشان می‌دهد.

وی در پایان یادآور شد: برای اینکه انسان اهل بصیرت شود، حق را از باطل تمیز دهد و مثل بعضی از یاران امام حسن(ع) و امام علی(ع) فریب نخورد و در فتنه‌ها خردمندانه عمل کند باید به دانسته‌های اندک خود عمل کند. امام زمان(عج) هم چنین یارانی می‌خواهد؛ هرکس این طور باشد در زمان ظهور حضرت هم جز یاران حضرت خواهد بود ولی اگر نسبت به آن چیزهایی که یقین دارد کوتاهی کند و انسانی سُست‌عنصر باشد نمی‌تواند در زمان ظهور هم یار خوبی برای حضرت ولی عصر(عج) باشد.

علیرضا برومند