بررسی سندیت روایات تفسیری مجمع‌البیان در قالب ۳۰ پایاننامه در دانشکده اصول‌الدین
گروه دانشگاه: استاد داور پایاننامه کارشناسی ارشد با موضوع بررسی سندی روایات تفسیر مجمع‌البیان گفت: بررسی سندی روایات تفسیری مجمع‌البیان کار بسیار سنگینی است؛ در مورد این موضوع سریالی در پایاننامه ۳۰ دانشجوی دانشکده اصول‌الدین کار می‌شود.
طاهره‌سادات طباطبایی‌امین، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم و استاد داور پایاننامه کارشناسی ارشد با موضوع بررسی سندی روایات تفسیر مجمع‌البیان (جزء 29 قرآن) در رابطه با این پایاننامه که روز گذشته توسط فاطمه واعظی در دانشکده اصول‌الدین دفاع شد، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، اظهار کرد: این پایاننامه چون بررسی سندی بود، در واقع با علم رجال حدیث سر و کار دارد که بسیار علم مهمی است.
وی افزود: شناختن رجال و راویان حدیث موضوعی است که بسیاری از علمای شیعه به این شاخه علمی بها داده و توجه کرده‌اند؛ لذا از این لحاظ موضوع این پایاننامه خوب، مهم و بسیار مفید بود.
اهمیت پرداختن به سندیت روایات تفسیری مجمع‌البیان
طباطبایی در رابطه با ضرورت پرداختن به موضوع بررسی سندی روایات تفسیر مجمع‌البیان، گفت: شیخ طبرسی در قرن پنج و شش زندگی می‌کرده و تفسیر مجمع‌البیان یا در قرن پنج و یا در قرن شش نوشته شده است. شیخ طبرسی از اول تا آخر قرآن را در پنج جلد تفسیر مجمع‌البیان تفسیر کرده است؛ وقتی که ایشان آیات را تفسیر می‌کند لابه‌لای سخنانشان از روایات استفاده می‌کند؛ به‌طور مثال می‌گوید ابن عباس روایت کرده که معنی زقوم در فلان آیه این است، یا مثلاً قتاده روایت کرده که مثلاً معنی نفس مطمئنه این است. به این سخنان و نقل‌ها روایات تفسیری می‌گوییم.
وی اظهار کرد: از ابتدا تا انتهای مجمع‌البیان پر از روایات تفسیری است. این موضوع رساله را دانشکده اصول‌الدین بین چند دانشجو تقسیم کرده است که هر کدامشان یک جزء قرآن را گرفته‌اند. هر کدام روایات تفسیری یک جزء قرآن را از تفسیر مجمع‌البیان خارج می‌کنند. کارشان از نظر علم‌الحدیثی خیلی کار جالبی است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم ادامه داد: به‌طور مثال فرض کنید در مجمع‌البیان نوشته شده که قتاده گفته نفس مطمئنه فلان معنا را می‌دهد، دانشجو باید برود و این روایت را در کتاب‌های مختلف پیدا کند؛ در کتب روایی شیعه و سنی آن را بیابد؛ در آن کتب روایی وقتی آن روایت را پیدا می‌کند می‌بیند سلسله سند در کتب روایی دیگر نوشته شده، سلسله سند را استخراج می‌کند؛ مثلاً 10 راوی یا 6 راوی در سلسله سند است، روی این راویان مطالعه می‌کند که آیا این راویان مورد اعتماد بوده‌اند یا نه که در اصطلاح حدیثی به راویان مورد اعتماد «ثقه» گفته می‌شود. در رشته حدیث می‌گوییم که این راوی ثقه هست یا ثقه نیست.
وی گفت: اینکه این راوی چه شرح حالی دارد و چقدر مورد اعتماد است باید از کتب رجالی استخراج شود، یعنی برای هر جمله‌ای که دانشجو ارائه می‌دهد باید بسیاری منابع تخصصی سنگین را ببیند، بعد در انتها نتیجه می‌گیرد که چون در این سلسله سند، یک نفر حتی به‌طور مثال مجهول‌الحال است یا مورد اعتماد نیست، به کلی ما این حدیث را از نظر علم رجال ضعیف می‌دانیم.
طباطبایی با اشاره به ایراداتی که به این پایاننامه وارد بود، گفت: ایراداتی که به این پایاننامه وارد بود شکلی و ساختاری بود؛ متأسفانه این دانشجو به علت مشغله کاری و فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی که دارد، به مسائل شکلی، ساختاری و تایپی خیلی نرسیده بود. مهم‌ترین ایرادش، ایرادهای ساختاری بود که قوانین تایپ را رعایت نکرده بود.
وی در رابطه با نمره این پایاننامه، اظهار کرد: این پایاننامه با نمره بسیار خوب و نمره 18.5 دفاع شد. اگر ایرادات تایپی را نداشت می‌شد نمره 19.5 را هم به آن داد. کار این پایاننامه از نظر علمی خیلی کار سنگین، قوی و مهمی بود.
انتخاب موضوع‌های سریالی برای پایان‌نامه‌ها در دانشکده اصول‌الدین
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن عنوان کرد: در رشته علوم قرآن و حدیث بعضی از موضوع‌های پایان‌نامه‌ها هست که اساتیدی که خبره و کارکشته هستند و سال‌ها در این رشته تدریس کرده‌اند به ذهن‌شان بعضی از موضوعات سریالی می‌رسد و می‌توان این موضوعات سریالی را به چندین دانشجو ارائه داد که برای پایان‌‌نامه‌شان روی آن کار کنند.
طباطبایی در پایان گفت: این موضوع خاص را هرکسی نمی‌تواند بگیرد. فاطمه واعظی که از این پایاننامه دفاع کرد، دانشجویی قوی بود که توانست روی این موضوع کار کند. هر دانشجویی نمی‌تواند این موضوع را بگیرد. حتی بعضی از دانشجویان بعضی از جزءها را گرفته بودند که اواسط کار انصراف دادند چون کار سنگینی است.
