به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن (ایکنا)، علی لاریجانی، امروز، چهارشنبه، 28 مردادماه در نطق پیش از دستور خود در صحن علنی مجلس شورای اسلامی با اشاره به فرارسیدن سالروز کودتای 28 مرداد اظهار کرد: این کودتا در تاریخ روابط ایران، آمریکا و انگلیس یک نقطه بسیار تاریک خواهد بود و هیچگاه ملت ایران رفتار این کشور را از حافظه تاریخی خود حذف نمیکند.
وی افزود: درباره کودتای 28 مرداد کتابها، مقالات و اظهارات سیاسی زیادی انجام شده است؛ برخی کشورها اسناد و مدارکی در مورد کودتای 28 مرداد به خاطر مرور زمان منتشر کردند که کمک میکند ابعاد حادثه بسیار غمانگیز که برای همه ادوار تاریخ ایران درسآموز است را بهتر بشناسیم.
رئیس مجلس در مورد عوامل داخلی و بیرونی کودتای 28 مرداد گفت: در آن زمان در داخل کشور مشکلاتی با بیتوجهیها، بدفکریها، کجاندیشی و اختلافاتی به وجود آمد که مجموعه این دو عوامل باعث شد تا دولت ملی مصدق با اقداماتی که در تهران سامان داده شد، سرنگون شود.
لاریجانی خاطرنشان کرد: بعد از قضایای ملی شدن صنعت نفت که یک مسئله مهم در تاریخ ایران بود، یک روش آمریکا و انگلیس با محوریت انگلیس دنبال شد که با عنوان سنگاندازی در مقابل این اقدام میتوان از آن یاد کرد که از اینجا موضوع اصلی آغاز شد.
وی افزود: آمریکا و انگلیس چند سرمایه عمده در این راه به کار بستند؛ اولین سرمایه کارشناسانی بودند که تجربه فراوانی در ایران داشتند؛ آنها به زبان فارسی مسلط بودند و روابط دوستانهای با نخبگان قدیمی برقرار کردند و از این راه یک شبکه سیاسی در ایران شکل دادند.
رئیس مجلس همچنین گفت: سرمایه دیگری که به کار بردند شبکه اطلاعاتی قوی در درون کشور بود که این موضوع در جنگ جهانی دوم شکل گرفت و آنها هم در درون نیروهای مسلح و هم در بین اقشار مختلف چنین شبکهای را داشتند.
وی خاطرنشان کرد: موارد زیادی در اسناد و مدارک است که تحت عناوین مختلف از این شبکهها اسم برده شده است؛ مثلاً سه برادر بازرگان بودند به اسمهای اسدالله، سیفالله و قدرتالله رشیدیان که اینها نقش مهمی در شبکه اطلاعاتی بین کسبه و برخی سیاسیون ایجاد و ارتباط وسیعی با سفارت انگلیس و آمریکا برقرار کرده بودند.
لاریجانی افزود: همچنین سرهنگ عباس فرزانگان و دو جاسوس به اسم مستعار سیلی و نرن که اسم واقعی آنها فرخ کیوانی و علی جلالی بود که روزولت به آنها لقب برادران بوسکو داده بود؛ کار این افراد این بود که درون نیروهای مسلح و قشرهای مختلف سازماندهی اطلاعاتی بکنند و آنها را برای روزی که میخواستند عملیات کودتا را شکل دهند، آماده کنند.
وی با بیان اینکه تماسهای سازمانیافته سفارتخانههای انگلیس و آمریکا با رجال سیاسی و مؤثر کشور سومین سرمایه آنها در این واقعه بود، اظهار کرد: این رجال برخی ایرانی بودند و برخی ایرانی نبودند اما نزدیک به افراد تصمیمساز در کشور بودند؛ به طور مثال تماسهای مستمری با ارنست هرون برقرار میشد که دوست شاه بود و از زمان تحصیل در سوییس این دو با یکدیگر در ارتباط بودند؛ یا با احمد هومن که معاون وزارت دربار بود یا شاپور ریپورتر، خبرنگار لندن در تهران تماس مستمر داشتند؛ همچنین هادی طاهری، هاشم ملک مددی و در رأس آنها سید ضیاء شبکه سیاسی این دو کشور را در ایران تشکیل داده بودند که با افراد تصمیمساز ایران و تأثیرگذار در تماس بودند.
منتخب مردم قم در مجلس افزود: چهارمین سرمایه آمریکا و انگلیس سازمان اصل 4 بود؛ این سازمان با ظاهری کشاورزی سعی داشت در امور سیاسی و اطلاعاتی نفوذ کند؛ آنها در قالب یک برنامه کشاورزی، 138 شهروند آمریکایی را با عنوان مستشار وارد کشور کردند؛ آن زمان این جمع از کل مستشاران در جهان عرب بیشتر بود.
وی افزود: بالغ بر 123 نفر از این متسشاران آمریکایی بودند؛ بنابراین حجم بسیاری از نیروهای آنها در بخشهای مختلف در ایران حضور داشتند.
رئیس مجلس سرمایه دیگر آمریکا و انگلیس را ایجاد ساختارهای فرهنگی و علمی در کشور عنوان کرد و گفت: آنها با ظاهری فرهنگی و علمی به عنوان جاسوس بودند؛ افرادی چون والپیپر پس از اینکه از سازمان سیا طرد شدند، دست نوشتههای جعلی را برای دستفروشان شناسایی میکردند و کتابهای هنر، معماری و تاریخ معاصر ایران را نوشتند؛ یا ریچارد کاتن، جاسوس دیگری بود که کار دانشگاهی می کرد. او استاد علوم سیاسی بود که در دوران اقامتش در تهران درباره حزب توده، حزب زحمتکشان بقایی و حزب آریا و حزب سومکا اطلاعات زیادی جمعآوری میکرد و برای کشور خود میفرستاد.
وی خاطرنشان کرد: سرمایه دیگری که عوامل خارجی در کودتای 28 مرداد در اختیار داشتند، سازماندهی مباحثی تحت عنوان ارتباط و گفتوگو بین مسلمانان و مسیحیان بود؛ آنها با صاحبنظران مختلف ارتباط برقرار میکردند و تحت این عنوان کار خود را در جاسوسی شکل میدادند.
لاریجانی با اشاره به فشارهای اقتصادی آمریکا و انگلیس علیه ایران گفت: در آن زمان با کمک بانکها تحریمهایی علیه ایران شکل گرفت با این حال پیشنهاداتی نیز ارائه شد؛ به طور مثال دولت آمریکا 10 میلیون دلار وام به ایران بدهد و انگلیس ملی شدن صنعت نفت را بپذیرد و از سوی دیگر تحریمهای اقتصادی نیز علیه ایران برداشته شود اما موضوعی که مطرح بود پرداخت غرامت از سوی شرکت سابق نفت ایران بود.
وی ادامه داد: در آن زمان دولت وقت ایران قبول نداشت که غرامت به قیمت آن زمان پرداخت شود؛ بنابراین آنها به این نتیجه رسیدند که هیئت دارایی بینالمللی در این زمینه اظهار نظر کند و هر چه آنها گفتند ایران بپردازد.
لاریجانی با اشاره به تلاش برای تسلط بر نفت در کودتای 28 مرداد گفت: بر خلاف حرفهایی که گفته میشود این کودتا برای جنگ سرد و کمونیستها بود، اصل دعوا بر سر نفت ایران بود؛ آیزن هاور در یک سخنرانی گفته بود تا زمانی که مسئله نفت حل نشود از هرگونه کمک به ایران را ممانعت میکنم.
وی همچنین به عوامل داخلی تأثیرگذار بر کودتای 28 مرداد اشاره کرد و افزود: عمده مشکلات در کشور رویارویی مصدق با تحریمهای اقتصادی بود؛ او با اتخاذ تصمیمی تحت عنوان اقتصاد بدون نفت تلاش کرد مشکلات کشور را مدیریت کند.
رئیس مجلس خاطرنشان کرد: مصدق حقوق کارمندان دولت را کاهش داد و خودروهای دولتی را از کارمندان بلندپایه گرفت؛ همچنین برنامه عمرانی کشور را به تعویق انداخت و از سوی دیگر اوراق قرضه ملی را منتشر کرد و نیز ذخیره ارزی را تا دینار آخر مصرف کرد.
وی تصریح کرد: مصدق همچنین دست به چاپ محرمانه اسکناس زد؛ این کار باعث شد که ارزش ریال سقوط کند، به طوری که قیمت دلار در بازار سیاه از 31 به 97 ریال افزایش پیدا کرد.
لاریجانی با بیان اینکه برخی اقدامات مصدق سنجیده و برخی دیگر سنجیده نبود، اظهار کرد: چاپ اسکناس به صورت محرمانه مشکلات بسیاری را برای کشور فراهم کرد.
وی افزود: مصدق 6 ماه اختیار مجلس را بر عهده گرفت و قوانین زیادی را تصویب کرد؛ اینجا مصدق دوباره درخواست کرد یک سال دیگر موضوع تمدید شود و مجلس دیگر کارهای نباشد؛ در این شرایط مجلس نمیتوانست تصمیمگیری کند، چرا که همه اختیارات مجلس به دولت داده میشد.
منتخب مردم قم در مجلس خاطرنشان کرد: در این شرایط آیتالله کاشانی و عده زیادی از نمایندگان مجلس با تمدید یک ساله مخالفت کردند؛ این مسئله عامل اختلافات زیادی در کشور شد؛ نمایندگان طرفدار مصدق در مجلس استعفا کردند تا مجلس منحل شود. این اقدام نمایندگان حامی مصدق زمینه را برای انحلال مجلس فراهم کرد و در ادامه مصدق اعلام کرد که باید رفراندوم برگزار شود که آیا مجلس به کار خود ادامه دهد یا منحل شود.
لاریجانی ادامه داد: مرحوم آیتالله کاشانی در واکنش به حوادث روی داده طی نامهای که به دکتر مصدق نوشت توضیح داد که چه خطراتی در پی اقدامات ایشان برای کشور در فضایی که آمریکاییها برای کودتا طراحی کرده بودند، ایجاد خواهد شد.
رئیس مجلس به پاسخ مصدق به آیتالله کاشانی اشاره کرد و گفت: مصدق نوشت، تنها ملت ایران است که به وجود آوردنده قانون اساسی، مشروعیت و مجلس است. تنها ملت هستند که میتوانند اظهار نظر کنند و هیچکس دیگری چنین حقی ندارد. قانونها، مجلسها، همه و همه به خاطر مردم به وجود آمدهاند و نه مردم به خاطر آنها. مردم اگر یکی از آنها را نخواستند میتوانند نظر خود را درباره آن ابراز کنند. در کشورهای دموکراسی و مشروطه هیچ قانونی بالاتر از اراده ملت نیست.
وی با بیان اینکه مصدق تحت عناوینی که بیان کردم زمینه را برای کودتا فراهم کرد و رفراندوم انجام شد، گفت: در نهایت مجلس منحل شد که در نتیجه آن شرایط بیرونی با عوامل متعدد زمینههای کودتا در داخل ایران را فراهم کرد.
لاریجانی افزود: به دلیل مسائل اقتصادی، بعضی بیتدبیریها مجلس که میتوانست پشتوانه اراده ملت باشد منحل شد؛ در نتیجه این اقدامات مصدق با شاه و جریان کودتا تنها ماند.
وی با اشاره به تأکید امام خمینی (ره) مبنی بر قرارگرفتن مجلس در رأس امور، به مذاکرات هستهای و هشدار رهبر معظم انقلاب در رابطه با نفوذ غرب به کشور اشاره کرد و گفت: در مسئله هستهای و مذاکرات هستهای نمیتوانیم از تاریخ گذشته منخلع شویم؛ ما روشهای نفوذهای آمریکا را در بخشهای مختلف دیدهایم و اقدامات آنها نسبت به اراده ملت در طول تاریخ معاصر ایران را مشاهده کردهایم؛ لذا هشدار مقام معظم رهبری را به موقع و سنجیده میدانیم.