«عثمان‌اف» در ترجمه قرآن از تفاسیر شیعه و سنی بهره برد
شعب خارجی: مرحوم محمد نوری عثمان‌اف با استفاده از ترجمه‌های فارسی، انگلیسی، آلمانی و فرانسه از قرآن کریم و تفاسیر شیعه و سنی توانست ترجمه کلام وحی به زبان روسی را به‌صورت روان و ساده ارائه دهد.
به گزارش خبرنگار اعزامی ایکنا به مسکو، نوری محمدزاده، مدیر مرکز ایران‌شناسی دانشگاه دولتی داغستان و از شاگردان عثمان‌اف روز پنجشنبه ، 12 شهریورماه، طی آیین بزرگداشت محمد نوری عثمان‌اف، مترجم فقید قرآن کریم به زبان روسی در بنیاد بین‌المللی ایران‌شناسی در مسکو ویژگیهای ترجمه قرآن این مترجم و ایران‌شناس فقید روسی و انگیزه‌های عثمان‌اف از ترجمه کلام وحی را تبیین کرد.
در این نشست که علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، مهدی سنایی، سفیر ایران در مسکو، حجت‌الاسلام و المسلمین صابر اکبری جدی، نماینده مقام معظم رهبری در روسیه، سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر ارشاد، عثمان عثمان‌اف، فرزند مرحوم محمد نوری عثمان‌اف، نوری محمدزاده، رئیس مرکز پژوهشی اهل بیت(ع) داغستان، میرحلال الدین کزازی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی، علی اصغر محمدخانی، معاون بین الملل شهر کتاب، حمید صابر فرزام، مدیرعامل خبرگزاری ایکنا و جمعی از پژوهشگران روسی حضور داشتند، زندگینامه و فعالیت‌های پژوهشی عثمان‌اف و ترجمه قرآن وی به زبان روسی بررسی شد.
نوری محمدزاده در این نشست با بیان اینکه آغاز فعالیت استاد عثمان‌اف در زمینه ترجمه قرآن کریم به زبان روسی از اوایل دهه 1980 میلادی بود، گفت: زمانی که استاد عضو انستیتوی خاورشناسی آکادمی علوم روسیه بود، به پیشنهاد یوگنی ماکسیموویچ پریماکوف، رئیس انستیتو و با در اختیارگرفتن کتاب‌ها و منابع مورد نیاز، کار ترجمه قرآن را آغاز کرد.
رئیس مرکز پژوهشی اهل بیت(ع) داغستان بیان کرد: ترجمه قرآن به زبان روسی توسط استاد نزدیک به 15 سال به طول انجامید و سرانجام در سال 1994 کار ترجمه تمام و توسط انتشارات انصاریان در ایران چاپ و منتشر شد.
وی افزود: در روسیه نیز این ترجمه چاپ و منتشر شد؛ اما به‌دلیل فروپاشی اوضاع اقتصادی این کشور، عدم پشتیبانی دولت و ناتوانی مالی خود عثمان‌اف، نسخه‌های منتشرشده به‌صورت محدود بود.
عثمان‌اف: قرآن کریم هر چقدر ترجمه شود، کم است
محمدزاده گفت: عثمان‌اف همیشه معتقد بود قرآن کریم درهای جدیدی را به روی مردم باز می‌کند و هر چقدر کلام وحی ترجمه شود، کم است و بر اساس اعتقادی که داشت ویرایش دوم را آغاز کرد که در سال 2000 میلادی در روسیه به چاپ رسید، وی برای دقت کار بیشتر به ویرایش سوم روی آورد.
وی ادامه داد: پس از پایان ویرایش سوم در سال 2010، این نسخه در اندازه، سایز و قطع‌های مختلف با تیراژ بالایی توسط انتشارات «ویچه» در روسیه به چاپ رسید؛ اما با توجه به استقبال فروان علاقه‌مندان، در مدت کوتاهی این ترجمه قرآن نایاب شد.
معاون پژوهشی دانشکده خاورشناسی دانشگاه دولتی داغستان با اشاره به ویژگیهای ترجمه عثمان‌اف، بیان کرد: همچنین وی معتقد بود ترجمه قرآن نباید تحت‌الفظی باشد و در ترجمه، باید معانی این کتاب آسمانی منتقل شود. بنابراین، از مهم‌ترین ویژگیهای ترجمه استاد این است که این شخصیت بزرگوار، قرآن کریم را به‌صورت تحت‌الفظی ترجمه نکرده؛ بلکه سعی در ترجمه معانی داشته است.
عثمان‌اف در ترجمه قرآن از تفاسیر شیعه و سنی بهره برد
محمدزاده با بیان این که عثمان‌اف در ترجمه قرآن از ترجمه‌های کلام وحی به زبان‌های مختلف و تفاسیر شیعه و سنی استفاده کرد، گفت: استاد در برهه فعالیت خود با حفظ تمام موازین آکادمیک و پژوهشی، با استفاده از ترجمه‌های فارسی، انگلیسی، آلمانی و فرانسه و تفاسیر شیعه و سنی توانست این ترجمه را به‌صورت روان و ساده ارائه دهد و این ترجمه با پاورقی همراه است.
نگاه وحدتبخش به فرقه‌ها و مذاهب اسلامی
مدیر مرکز ایران‌شناسی دانشگاه دولتی داغستان با اشاره به نگاه وحدتبخش استاد عثمان‌اف نسبت به فرقه‌ها و مذاهب اسلامی، گفت: ایشان با اینکه پیرو مذهب شافعی بودند از تفاسیر شیعی همچون مجمع‌البیان، نمونه و المیزان در این ترجمه استفاده کرده است.
وی ادامه داد: این مترجم قرآن کریم در دیداری که با آیت‌الله بهشتی در یکی از مساجد تهران در دوران قبل از انقلاب اسلامی داشت، در پاسخ به این سخن آیت‌الله بهشتی که کاری کنیم که مسلمین را به وحدت برسانیم تا فرقی بین شیعه و سنی نباشد، گفت من خودم شخصا به دین‌دار بودن انسان‌ها نگاه می‌کنم و برای من فرقی نمی‌کند چه مذهب و فرقه‌ای داشته باشند.
استفاده از ترجمه قرآن عثمان‌اف در مراکز مختلف روسیه
استاد دانشگاه دولتی داغستان با بیان اینکه اکثر مراکز روسی ترجمه عثمان‌اف را قبول کرده و از آن استفاده می‌کنند، گفت: عثمان‌اف به‌عنوان مترجم قرآن به زبان روسی، کار ارزشمندی که برای کشور روسیه انجام داد و جایزه دولت روسیه را که به محققان و پژوهشگران با رتبه بالا و مشهور توسط ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه اهدا می‌شود، دریافت کرد.
بهره‌مندی از دیدگاه علما و مفسران شیعی در ترجمه و ویرایش
محمدزاده با اشاره به بهره‌گیری این شخصیت قرآنی از نظر علما و مفسران ایرانی در هنگام ترجمه و ویرایش اثر خود، اظهار کرد: وی در دیداری که با مرحوم آیت‌الله شیخ محمد‌هادی معرفت، از علمای شیعی ایران داشت، اظهار کرده است «من تا آخر عم می‌خواهم خادم قرآن باشم و تا توان دارم قرآن را ویرایش و چاپ کنم»؛ همان‌طور که اشاره شد استاد معتقد بود قرآن را هر چقدر ترجمه کنیم کم است؛ چراکه هر ترجمه عیب و نقصانی دارد و من چون معصوم نیستم نمی‌شود گفت که ترجمه کامل است.
استادی که تا آخر عمر مشغول پژوهش بود
رئیس مرکز پژوهشی اهل بیت(ع) داغستان با اشاره به ویژگیهای شخصیتی استاد عثمان‌اف، گفت: مهم‌ترین ویژگی، شخصیت علمی ایشان بود، چراکه به‌عنوان پژوهشگری توانا علی‌رغم کهولت سن تا آخر عمر 91 ساله، تمام وقت خود را صرف تحقیق و پژوهش بر روی علوم قرآنی، ترجمه یا خواندن و نوشتن کتاب می‌کرد.
وی اظهار کرد: استاد همیشه سعی داشت با راهنمایی خود به دیگران به‌ویژه پژوهشگران جوان کمک کند، تا کارهای ایشان را در محافل علمی، قرآنی و پژوهشی ادامه دهند.
آشنایی کامل عثمان‌اف با زبان و ادبیات ایران
استاد دانشگاه دولتی داغستان با اشاره به فعالیت‌های پژوهشی این شخصیت قرآنی اظهار کرد: استاد عثمان‌اف یک ایران‌شناس رتبه اول با نام جهانی بود و به زبان و ادبیات ایران آشنایی کامل داشت و یک استاد زبردست روسی در ایران‌شناسی بود و خیلی از نسل‌های شوروی از شاگردانش بودند.
محمدزاده ادامه داد: متن انتقادی شاهنامه فردوسی که حاصل تلاش وی به همراه رستم‌اف، از دیگر پژوهشگران روس است و سبک شعر فارسی تاجیکی، از آثار برجسته وی در زمینه ادبیات کلاسیک فارسی محسوب می‌شود. همچنین ترجمه دفتر دوم مثنوی مولوی و تدوین فرهنگ فارسی به روسی معروف به فرهنگ «روبینچیک» از دیگر آثار قلمی این پژوهشگر فقید داغستانی است.
وی با اشاره به دیگر آثار عثمان‌اف، گفت: تقریبا 10 سال قبل با راه‌اندازی مرکز اسلام‌شناسی و مطالعات قرآنی در دانشگاه دولتی داغستان، تدوین فرهنگ لغات قرآن (در احادیث، تفاسیر و قرآن) به زبان روسی را آغاز کرد اما متأسفانه ناتمام ماند و تا به امروز فقط سه حرف الف، ب و ت انجام شد؛ همچنین تدوین فرهنگ اصطلاحات تصوف که آن هم ناتمام ماند.
20 سال شاگردی در محضر استاد عثمان‌اف
نوری محمدزاده در بخش دیگری از این نشست دوران آشنایی خود با محمد نوری عثمان‌اف را یادآور شد و اظهار کرد: حدود 20 سال قبل زمانی که دانشجوی رشته زبان و ادبیات عرب دانشگاه دولتی داغستان بودم، استاد عثمان‌اف تازه از مسکو(بعد از فروپاشی شوروی) به داغستان آمده بود و درس آشنایی با متن قرآن را در این دانشگاه تدریس می‌کرد.
وی افزود: پایان‌نامه ارشد خود با عنوان «تشیع در اسلام» را با راهنمایی این شخصیت بزرگوار تدوین کردم، رابطه من با استاد بسیار نزدیک و دوستانه شده بود؛ حتی زمانی که برای گذراندن دوره دکتری زبان ادبیات فارسی به دانشگاه تهران آمدم این ارتباط صمیمی و دوستانه همچنان ادامه داشت.
یادآور می‌شود، محمد نوری عثمان‌اف، مترجم قرآن کریم به زبان روسی، اسلام‌شناس، شرق‌شناس و ایران‌شناس روس، متولد سال 1924 میلادی در شهر ماخاچ قلعه داغستان بود. وی پس از مطالعات و پژوهش‌های فراوان و تألیف آثاری ارزشمند، سرانجام در سن 91 سالگی بر اثر کهولت سن در روز 17 مردادماه سال 94 مصادف با هشتم آگوست سال 2015 میلادی دار فانی را وداع گفت و در زادگاه خود به خاک سپرده شد.
