آیت‌الله طالقانی؛ مفسر مبارز و همراه با مصلحان بیدار
گروه اندیشه: مرحوم طالقانی را به عنوان یکی از مفسرین سیاسی اجتماعی می‌شناسیم؛ وی علاوه بر تاثیری که در چنین تفسیری داشت، خود مبارزی سیاسی بود.
سیدمحمود علائی‌طالقانی متولد 13 اسفند 1289 و متوفی 19 شهریور 1358 یکی از موثر‌ترین روحانیونی است که بر ذهن جوانان انقلابی تاثیر گذاشته است. وی صاحب تفسیر پرتوی از قرآن است. نگاهی به زندگی این مفسر قرآن نشان می‌دهد که وی در عمل نیز عمری را به مبارزه سیاسی اختصاص داده و سال‌ها در زندان گذرانده است.
پرتویی از قرآن
تفسیر پرتویی از قرآن 6 جلد دارد و بخشی از سال 1342 در زندان نوشته شده است، اما انتشار آن تا سال 1360 به طول انجامید. فهم‌پذیری، هدایت‌گری خاص قرآن، پذیرش باطن، جامعیت قرآن و الهی بودن چینش قرآن برخی از مهمترین مبانی تفسیر پرتویی از قرآن خوانده شده است.
وی در این تفسیر کوشش کرده است تا «همراه با مصلحان بیدار و دردمندی چون استاد شهید مطهری، مهندس بازرگان، استاد محمدتقی شریعتی و فرزند ایشان مرحوم دکتر علی شریعتی» پاسخ‌هایی جدیدی به مقتضیات زمانه بدهد. بر اساس یکی نقل قول از حجت‌‌الاسلام و المسلمین سیدمحود دعایی، این تفسیر مورد توجه خاص امام خمینی(ره) نیز بوده است.
این تفسیر پنج جزء قرآن و به عبارت دیگر یک ششم کتاب‌الله را در بر می‌گیرد که شامل ابتدای قرآن تا اوایل سوره نساء و نیز جز سی‌ام است. این تفسیر یکی از پیشگامان تفسیر سیاسی و اجتماعی بود و می‌توان آن را از تفاسیری دانست که در ادامه سید‌جمال‌الدین اسد‌آبادی مطرح شده است.
طالقانی؛ مفسر مبارز
طالقانی دانش‌آموخته حوزه قم است. وی پس از تحصیلات ابتدایی در روستای گیلرد طالقان راهی قم شد و سال 1317 سالگی جواز اجتهاد خود را از عبدالکریم حائری یزدی گرفت. وی در سال 1318 تدریس را در مدرسه سپهسالار تهران آغاز کرد.
از همان آغاز وقتی به تهران آمد با دادن اعلامیه‌ای در رابطه با کشف حجاب رویکرد سیاسی و دینی خود را نشان داد. سه سال پس از ورودش به تهران تاریخ سلطنت رضای چهلوی به سر آمد، وی در سال 1320 به دلیل پنهان کردن نواب صفوی مدتی کوتاه زندانی شد.
فعالیت سیاسی وی ادامه داشت تا اینکه در وقایع ملی شدن صنعت نفت عضو جبهه ملی شد. دستگیری دیگر او به 15 خرداد 1342 باز می‌گردد که به حبسی ده ساله منجر شد.
طالقانی به نوشتن تفسیر پرتویی از قرآن در زندان پرداخت. طالقانی پس از چهار سال از زندان آزاد شد و باز به مبارزه سیاسی خود ادامه داد تا در سال 1350 به خاطر اعتراض به جشن‌های 2500 ساله دستگیر و به سه سال زندان در زابل محکوم شد. پس از آزادی اما باز در سال 1354 سید طالقانی دستگیر شد و به ده سال حبس مکوم شد و این بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی از زندان آزاد شد.
طالقانی در انتخابات 1358 نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان قانون‌گذاری شد و به عنوان اولین امام جمعه تهران پس از انقلاب بود. وی در در سحرگاه 19 شهریور 1358 در اولین سال پیروزی انقلاب اسلامی دار فانی را وداع گفت.
