معرفی دو اثر درباره سیره قرآنی امام خمینی(ره)
گروه اندیشه: مجموعه ۴ جلدی «تفسیر قرآن مجید برگرفته از آثار امام خمینی(ره)» که به همت سیدمحمدعلی ایازی تحت نظارت آیت‌الله معرفت انجام شده، اثر ممتازی در معرفی دیدگاه قرآنی امام خمینی(ره) است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) قصد دارد ضمن برگزاری همایش بین‌المللی قرآن و امام خمینی(ره) به بررسی موضوعاتی نظیر اصول، مبانی و روش تفسیری قرآن از منظر امام خمینی(ره) و جایگاه و نقش قرآن در اندیشه نظری و سیره اجتماعی و سیاسی امام خمینی بپردازد. در همین راستا، مجموعه 4 جلدی تفسیر قرآن مجید برگرفته از آثار امام خمینی(ره) معرفی می‌شود.
نام کتاب: تفسیر قرآن مجید برگرفته از آثار امام خمینی(س)
محقق: سید محمدعلی ایازی
ناظر: آیت الله معرفت
انتشارات: چاپ و نشر عروج
شمارگان: 3000نسخه
قیمت: 22000تومان
کتاب تفسیر قرآن مجید برگرفته از آثار امام خمینی(س) در 4مجلد تنظیم و انتشار یافته است. جلد اول شامل10 فصل می‌باشد؛ فصل نخست، به زندگی‌نامه امام خمینی(س) اختصاص یافته است و در فصل دوم و سوم، جایگاه قرآن در اندیشه امام خمینی و نگرش‌های کلی امام خمینی در تسیر بررسی می‌شود.
در فصل سوم در خصوص نقش شخصیت امام در تفسیر آمده است؛ امام افزون بر اعتقادات کلامی،مانند پایبندی به ولایت اهل بیت، اعتقادات علمی نیز داشتند که تاثیر این را شیوه تفسیر ایشان به خوبی مشهود است. اعتقاد ایشان آن است که کتاب تدوینی، یعنی قرآن، مانند کتاب تکوینی دارای لایه‌ها و بطون هفتگانه بلکه هفتادگانه است و نسبتی میان جهان تکوین با جهان تدوین است. این اندیشه که میان این دو عالم رابطه است و همه احکام جهان تکوین بر جهان تدوین قابل پیاده شدن است از اعتقادات عارفان است.
در فصل چهارم، پنجم و ششم روش تفسیری امام خمینی، مبانی تفسیری امام خمینی، تاویل و جایگاه آن در تفسیر امام خمینی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
در فصل ششم، در خصوص تاویل عرفانی از دید امام آمده است« تاویل عارف از قرآن، شهودی است از حقیقت جهان بزرگ و نگرش به عالم اکبر، اما یک سر دیگر تاویل، نگرش به انسان به عنوان جهان کوچک و بررسی روابط و نسبت میان جهان بزرگ و جهان کوچک است».
در فصل هفتم، هشتم،نهم و دهم به ترتیب مباحثی چون سیر تطور و تحول در تاویلات عرفانی، ویژگی‌های تاویل عرفانی امام خمینی، مبانی تاویل در اندیشه عرفانی امام خمینی و رهیافتی به تاویلات عرفانی امام خمینی مورد بررسی و کنکاش قرار می‌گیرد.
در فصل دهم آمده است« مهم‌ترین ویژگی قرآن‌پزوهی امام، تاویل عرفانی است. یکی از حجاب‌های که مانع استفاده از این صحیفه نورانی می‌شود، اعتقاد به این است که تنها آنچه مفسرین گفته و نوشته‌اند مبنا و معیار و وسیله مراجعه قرار گیرد و کسی دیگر حق استفاده از قرآن شریف را نداشته باشد. تاویل عرفانی در دیدگاه ایشان تطبیق دادن آیات الهی با جهان خارج و از آن جمله انسان و حالات وی است. مطالبی که در ورای الفاظ و معانی نهفته است و با تفکر و تدبر از طریق استنباط و استخراج، از آیات حاصل می‌گردد.
در جلد دوم این مجموعه تفسیر سوره حمد، سوره بقره و سوره آل‌عمران آمده است. امام در خصوص فضیلت سوره حمد می‌فرمایند«سوره حمد که در قرآن است اولین سوره است و برای نماز قرار دادند و نماز بدون سوره حمد گفتند نماز نیست. همین سوره حمد تمام معارف در او هست منتها آن کسی که نکته سنج باشد، باید در این سوره تامل کند».
حقیقت صراط مستقیم، اگر در این عالم به راه راست نبوت و طریق مستقیم ولایت قدم زده باشی و از جاده ولایت علی بن ابی طالب (ع) اعوجاج پیدا نکرده باشی و لغزش پیدا نکنی، خوفی برای تو در گذشتن از صراط نیست؛ زیرا که حقیقت صراط صورت باطن ولایت است؛ چنانچه در احادیث وارد است که امیرالمومنین صراط است.
امام در خصوص تفسیر سوره بقره می‌فرماید« در حروف مقطعه اوائل سور اختلاف شدید است؛ و آنچه بیشتر موافق اعتبار آید، آن است که آن از قبیل رمز محب و محبوب است، و کسی را از علم آن بهره‌ای نیست. و چیزهایی را که بعضی مفسرین به حسب حدس و تخمین خود ذکر کردند»
بنا به گفته امام راحل یکی از شروط خروج از مهجوریت قرآن عمل به آیه اعتصام سوره آل عمران است. اسلام امروز مظلوم است و قرآن مهجور است. احکام قرآن مهجور است به اینکه در ماذنه‌ها اذان می‌گویید و نماز می‌خوانید و اکثر احکام سیاسی اسلام را اعتنا به آن ندارید. از مهجوریت بیرون نمی‌رود قرآن. البته قرائت قرآن و حاضر بودن قرآن در تمام شئون زندگی از امور لازم است؛ لکن کافی نیست. قرآن باید در تمام شئون زندگی ما حاضر باشد.
در جلد سوم این مجموعه تفسیر سوره، نساء، مائده، انعام، اعراف، انفال، توبه از دید امام خمینی آمده است. امام در تفسیر سوره اعراف ذیل اسمای حسنی به نکاتی اشاره کردند که نقش کلیدی در تفسیر این جمله قرآنی مذکور در آیات متحد دارد1_ اسمای الهی نه تنها نشانه حقایق عینی، بلکه خودشان دارای حقیقتی هستند که طهورات و تجلیات آن هویت غیبی مطلق است. در واقع این اسامی نمایانگر وجه ارتباط خدا با عالم و آدم و واسطه معرفت شناختی خداست.
2_ هر اسمی تجلی حقیقتی است که بیانگر خلقی جدید است و تمام عالم فروغ جمال حق و بازتاب اسما و صفات الهی است و لذا عالم تجلی گاه اسمای الهی و نمایانگر خط سیر و چگونگی تحقق دولت اسمای گوناگون است.
3_ اسما و صفات به اعتباری به سه قسم ذات، صفات و افعال تقسیم شده‌اند. تقسیم به اعتبار ظهور ذات در صفات و افعال است وگرنه همه اسما، اسامی ذات هستند. ذات به اعتبار آشکار شدن در اسامی ذاتی و به اعتبار آشکار شدن در اسامی ذاتی و به اعتبار ظهور در صفات و در افعال این تقسیم‌بندی را پیدا کرده است.
امام در تفسیر سوره مبارکه توبه می‌نویسند« برای نجاست کفار به این آیه استدلال شده است«انما المشرکون نجس» مشرکین چیزی جز حقیقت نجاست به معنی مصدری نیستند، و چنین استفاده‌ای مبنی بر ادعا و تاویل است و این حکم مناسب با طهارت و نظافت ظاهری کفار نیست، طهارت و نظافتی که به نظرعرف واضح‌ترین و روشن‌ترین چیز در مقابل نجاست است، پس نمی‌شود حمل بر پلیدی باطنی آنان مثل کفرشان یا جنایتشان کرد؛ چون بسیار زشت است که گفته شود«همانا کافر جز عین قذارت نیست،ولیکن ظاهر کافر پاک و نظیف است، مثل دیگر اعیان پاک».
و در نهایت در حلد 4 این مجموعه تفسیرسوره‌های یونس، هود،یوسف، رعد، ابراهیم، حجر، نحل، اسراء، کهف، مریم، طه، انبیاء، حج، مومنون، نور،فرقان، شعراء، نمل، قصص، عنکبوت، روم، لقمان، سجده، احزاب و در نهایت سبا آمده است.
امام در تفسیر سوره نور در خصوص بحث مراد از بطن قرآن و حدود دریافت از آن می‌نویسد«مراد از بطن این است که گفته شد، نه آنچه صاحب کفایه گفته است که مراد از بطون قرآن، لوازم معانی قرآنیه است، پس مراد از بطون همان معانی عامه است که به نحو حقیقت شامل همه عوالم است، منتها هر کس به اندازه وسع انسانی‌اش نسبت به عوالم، معانی قرآن را می‌فهمد».
همچنین در همین راستا، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی در قم با همکاری مدرسه عالی امام خمینی(س) همایشی با عنوان اندیشه‌های قرآنی امام خمینی برگزار کرد که خروجی این همایش دو عنوان کتاب است که درادامه معرفی می‌شوند.
نام کتاب: مجموعه مقالات همایش اندیشه‌های قرآنی امام خمینی(س) جلد اول و دوم
انتشارات:چاپ و نشر عروج
شمارگان: 1000نسخه
قیمت: 32000 تومان
این کتاب شامل یک مقدمه و 16 مقاله با عنوانی چون« تاملی در انیشه‌های قرآنی امام خمینی(ره)» به قلم سید رضا مودب،«ماهیت ماورایی قرآن از نگاه امام خمینی(ره)» تالیف علی نصیری، «مبانی شناخت و فهم قرآن از دیدگاه امام خمینی(ره)» نگارش شده از سوی محمد جواد حیدری، «فهم قرآن از نگاه امام خمینی» تالیف ابوالقاسم مقیمی حاجی،«چیستی تفسیر قرآن از دیدگاه امام خمینی» قلم فریده ویسی ساوجبلاغی، «بررسی تفسیر عرفانی قرآن کریم»تالیف محمد قادری،«ماهیت و مولفه‌های تفسیر به رای از نگاه امام خمینی(ره)»تالیف علی نصیری و «بررسی تفسیر علمی از دیدگاه امام خمینی(ره)» به قلم علی‌رضا نوبری می‌باشد.
از دیگر مقالات این همایش می‌توان به «دوری تحریف از قرآن، آرا و اندیشه‌های امام خمینی(ره)» نوشته علی‌رضا اخوان‌صراف،«سنت‌های اجتماعی در قرآن از منظر امام خمینی(ره)» تالیف حامد شاه بیگی، «جلوه‌های قرآنی حضرت امام خمینی(ره)»به قلم سید محمدرضا علاالدین،«رفتارها و گفتارهای قرآنی حضرت امام خمینی با دیگران» تالیف حسن عسکری،«تجلیات معارف قرآنی در دیوان اشعار امام خمینی(ره)» به فلم مهدی سلطانی رنانی،«مبانی قرآنی انقلاب اسلامی از نگاه امام خمینی(ره)» تالیف مصطفی حسن بهشتی، «مبانی قرآنی وحدت اسلامی در قیام اصلاحی امام خمینی(ره)» به نگارش احمد اکبری و «تجلی قرآن در وصیت‌نامه سیاسی_الهی حضرت امام خمینی (ره) تالیف حسین حسین‌زاده برسمنانی اشاره کرد.
مودب در مقاله خود می‌نویسد« امام معتقد بودند قرآن انسان را به مقام قرب الهی، می‌رساند و می‌فرماید خدای تبارک و تعالی این کتاب شریف را از مقام قرب و قدس خود نازل فرموده و به حسب تناسب عوالم، تنزل داده تا به این عالم ظلمانی و سجن طبیعت رسیده و به کوه الفاظ و صورت حروف درآمده است. همچنین امام معتقد بودند قرآن راهنمای مقاصد عالی درونی و فطری است در واقعه قرآن آمده است تا آن مقاصد عالیه‌ای که در نهاد و سرشت ما وجود دارد را احیا کند و به راه صحیح که همان راه ولایت است راهنمایی کند.
حسن عسکری نیز در مقاله خود در خصوص سیره قرآنی امام خمینی(ره) می‌نویسد« امام راحل خویشتن را از شائبه‌های غیر الهی از قبیل ریا، عجب، کبر و آنچه مانع رسیدن به حقیقت و مایه فساد عمل است پیراسته بود. اخلاص در تمام وجود و سرتاسر زندگی او عجین شده بود. تمام حرکت‌های کوچک و بزرگ او با نام و یاد خدا شکل می‌گرفت و جز رضای محبوب به چیزی نمی‌اندیشید».
جلد دوم این مجموعه نیز شامل یک مقدمه و 14 مقاله می‌باشد. عناوین این مجموعه عبارتند از« چیستی تفسیر قرآن از دیدگاه امام خمینی ره» به قلم قربان علی هادی،«حقیقت تفسیر قرآن از دیدگاه امام خمینی(ره)» تالیف سید عبدالله حسینی،« مبانی فهم قرآن از دیدگاه امام خمینی» نگارش شده از سوی احمد سعادت،«خطای روشی شرق‌شناسان در خصوص قرآن از دیدگاه امام خمینی (ره)» قلم غلام‌حسین ناطقی،« تفسیر روایی از نگاه امام خمینی» تالیف سید اسد رضا تقوی،« تفسیر به رای از دیدگاه امام خمینی» تالیف علاءالدین ملک‌اف و «تاویل قرآن از دیدگاه امام خمینی ره» نگارش شده از سوی سید عبدالله حسینی.
از دیگر عناوین این مجموعه می‌توان به «بطن قرآن از دیدگاه امام خمینی(ره)» نگارش سید عبدالله حسینی،« عرفان در اندیشه تفسیری امام خمینی(ره)»به قلم عبدالحمید محمدی،« اخلاق در قرآن از دیدگاه امام خمینی» نوشته الریان حسین لون کشمیری،مقاله به زبان عربی« بحث فی الاخلاق فی القرآن الکریم من وجهه نظر الامام الخمینی» تالیف ندی ابراهیم البصر، «اندیشه‌های اخلاقی امام خمینی در پرتو قرآن» تالیف بشیر احمد بت،«رفتار قرآنی امام خمینی(ره) با دیگران» به قلم قربان حسین‌شاه و« نقش قرآن در جامعه از دیدگاه امام خمینی(ره)» نگارش شده محمد حبیبی اشاره کرد.
قربان حسین‌شاه در مقاله خود می‌نویسد« عاطفه و محبت امام نسبت به مومنین و مستضعفین، به همان اندازه عمیق و شگفت‌انگیز است که انعطاف ناپذیری و سرسختی معظم له در برابر مستکبرین و ستمگران. آن عاطفه و این سرسختی را در عواطف محرومین و مستضعفین و کینه و دشمنی مستکبرین و ستم پیشگان نسبت به ایشان به طور متقابل می‌توان ارزیابی کرد. از دیگر رفتارهای قرآنی امام خمینی(ره) می‌توان به سبقت در سلام کردن، کمک در نیکی و تقوای الهی، نظم در امور، عزت نفس و امر به معروف و نهی از منکر» اشاره کرد
محمد حبیبی در مقاله« نقش قرآن در جامعه از دیدگاه امام خمینی(ره)» می‌نویسد« طبق فرموده حضرت امام خمینی قرآن یک کتاب کلی است و تنها دربردارنده امور معنوی نیست. قرآن تنها دربردارنده امور معنوی نیست. قرآن نه تنها امور شخصی و فردی را؛ بلکه همه امور انسان‌ها را همچون امور اجتماعی، سیاسی و کشورداری را هم اصلاح می‌کند».
