عبدالرضامجدی تشریح کرد:
مشابهت‌های مبنایی و کاربردی تکیه و کلیسا
گروه اندیشه: عبدالرضا مجدی با تاکید بر مفهوم شهادت به عنوان نقطه عطف دو دین اسلام و مسیحیت، به بیان مشابهت‌های کاربردی کلیسا و تکیه‌ها پرداخت.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، آخرین جلسه گفت‌وگوی سوگواران شامگاه روز گذشته 16 آذر با موضوع «مطالعه تطبیقی تکیه‌ها و کلیساهای ایران و جهان» با سخنرانی عبدالرضا مجدی برگزار شد.
مجدی در این نشست گفت: در این نشست سعی دارم بناها و معماری‌های مقدس در دو دین آسمانی اسلام و مسیحیت بررسی کنم. متاسفانه در نوشته‌ها و تاریخ‌نگاری‌ها کمتر به این متشابهات اشاره شده است. ابتدا بحث را از تکیه‌ها آغاز می‌کنم. متاسفانه ما در ایران بسیاری از تکیه‌ها را قدر ندانستیم و نشناختیم. در حدود 200 تکیه در ایران وجود دارد. اینجا لازم است که به این نکته اشاره کنم که تکیه با حسینه متفاوت است از این تعداد 50 تا از این تکیه‌ها در تهران است، ولی به زحمت می‌توان 10 تا از آنها را از لحاظ هنری بررسی کنیم.
این پژوهشگر حوزه در ادامه در تعریف تکیه افزود: تعریفی که ما از تکیه داریم به ما می‌گوید تکیه فضای بزرگ و بازی است با حجره‌های متعدد که عزادان در آن به کار تعزیه و کارهای مختلف بپردازند. بحث پیدایش معماری ایرانی و اسلامی در معماری مسیحی قابل مناقشه است. وقتی ما به تاریخ هنر ایران می‌پردازیم خیلی بیرون از ایران نمی‌رویم و در حوزه فلات ایران می‌مانیم و وارد بین النهرین مصر و دیگر نقاط نمی‌شویم، ولی غربیان این کار را برای ما کردند و تاریخ معماری و هنر بسیاری را برای ما تالیف کردند.
خانه‌های قدیمی ریشه کلیسا و مساجد بودند
وی در ادامه در خصوص غفلت از مشابهت‌های معماری کلیسا و مساجد گفت: رگه‌ها و مشابهات‌هایی که بین این دو دین وجود دارد کمتر مورد توجه قرار گرفته است.ایران در زمان ساسانیان یکی از مناطق اسقف‌نشین بود. در دوره ساسانی، مسیحیت آنقدر پررنگ بود که اگر اسلام نمی‌آمد، این فرضیه وجود داشت که ایرانیان همگی مسیحی می‌شدند.
مجدی با بیان نظر پیرنیا گفت: خانه‌ها ریشه مساجد بودند، همان‌گونه که کلیساها ریشه در خانه‌ها داشتند. در نواحی آذربایجان غربی کلیساهای دیدنی وجود دارد، من نمی‌خواهم به کلیساهای عظیم اشاره کنم به کلیسای کوچک «آسوری» که بنیان‌های ساسانی دارند و این سازه‌های معماری بعد از ورود به اسلام در بنای مساجد نیز وارد شد و تلفیقی از معماری ایرانی- اسلامی ایجاد شد.
وی افزود: چغازنبیل قبل از اینکه به بنای عظیمی تبدیل شود، حیاط بزرگی داشت که اتاق‌های پیرامون او بودند و این بنا ما را به یاد خانه‌های چهار ایوانی دوره‌های بعد می‌اندازد همین شیوه و پنل مستطیلی در کلیساهای اولیه نیز وجود داشت وقتی در ریشه صلیب متقارن نگاه می‌کنیم می‌بینم که صلیب ریشه در فلات ایران دارد. کلیسا، نزد مسیحیان نمادی از بدن عیسی(ع) است و مسجد نیز نشانه و المانی از مومنی است که به درگاه خداوند پناه آورده است. بنابراین دو بنیان اساسی برای کلیسا و مسجد می‌توانیم در نظر بگیریم یکی خانه‌های مردمی و پنل‌های مستطیلی که به ما می‌گوید این بناها در ابتدا ساده بودند ودیگری معماری باشکوه ساسانی است و این معماری بعد از آمدن دین اسلام به شکل دیگری در مساجد بازنمایی می‌شود.
اشتراکات کلیسا و تکیه‌ها
مجدی در ادامه با بیان شباهت‌های تکیه‌ها و کلیسا گفت: در تکیه می‌توانیم از نقاشی بهره بگیریم ولی این در حالی است که در مسجد نمی‌توانیم نقاشی‌های تزیینی و روایی داشته باشیم و تنها می‌توانیم از تزیینات کاشی کاری و آینه کاری بهره بگیریم. اما در کلیسای مسیحی به وضوح نقاشی‌های روایی وجود دارد و نقاشی نقش پررنگی دارد.
وی در ادامه به صورت خلاصه به فعالیت‌های که در کلیسا و تکیه‌ها وجود دارد اشاره کرد و گفت: در کلیساها اجرای مسیحی کرال وجود دارد این حالی است که استفاده از موسیقی هم در تکیه‌ها رایج است هر دو در باب اجرای موسیقی این آزادی را دارند. اما در مسجد ما تنها قرائت قرآن و موسیقی عبادی داریم که در جرگه موسیقی قرار نمی‌گیرد. در تکیه‌ها هم موسیقی سازی وجود دارد و در کلیساها هم از این نوع موسیقی استفاده می‌شود. مشترک دیگر بین این دو ادیان، روشن کردن شمع است. ما مسلمانان نیز نذر نور می‌کنیم و نذر نور هم در کلیسا و تکیه‌ها وجود دارد و دیگری نقطه عطف بین کلیسا و تکیه‌ها اینکه شخصیت امام حسین و حضرت عیسی(ع) است که دو هر انسان‌های برگزیده به شهادت رسیدند.
وی در آخر با توجه به توضیحاتی که بر روی تصاویر، نقاشی‌های کلیسا و تکیه‌ها گفت: تکیه دولت تکیه مهمی است که بر اساس پنل غربی ساخته است. این شیوه معماری ما را به یاد سالن‌های تئاتر امروزی می‌اندازد. در تکیه دولت، اجرای موسیقی غربی و موسیقی شیعی اجرا می‌شد و این اجراها کنار هم هستند. تکیه نیاوران و تکیه معاون الملک کرمانشاه از دیگر نمونه‌های تکیه در ایران هستند. کلیسای وانک در اصفهان در نگاه اول به نظر می‌رسد این معماری متعلق به هنر اسلامی است ولی اگر دقت کنیم متوجه معماری خاص این بنا خواهیم شد.
مجدی در این نشست گفت: در این نشست سعی دارم بناها و معماری‌های مقدس در دو دین آسمانی اسلام و مسیحیت بررسی کنم. متاسفانه در نوشته‌ها و تاریخ‌نگاری‌ها کمتر به این متشابهات اشاره شده است. ابتدا بحث را از تکیه‌ها آغاز می‌کنم. متاسفانه ما در ایران بسیاری از تکیه‌ها را قدر ندانستیم و نشناختیم. در حدود 200 تکیه در ایران وجود دارد. اینجا لازم است که به این نکته اشاره کنم که تکیه با حسینه متفاوت است از این تعداد 50 تا از این تکیه‌ها در تهران است، ولی به زحمت می‌توان 10 تا از آنها را از لحاظ هنری بررسی کنیم.
این پژوهشگر حوزه در ادامه در تعریف تکیه افزود: تعریفی که ما از تکیه داریم به ما می‌گوید تکیه فضای بزرگ و بازی است با حجره‌های متعدد که عزادان در آن به کار تعزیه و کارهای مختلف بپردازند. بحث پیدایش معماری ایرانی و اسلامی در معماری مسیحی قابل مناقشه است. وقتی ما به تاریخ هنر ایران می‌پردازیم خیلی بیرون از ایران نمی‌رویم و در حوزه فلات ایران می‌مانیم و وارد بین النهرین مصر و دیگر نقاط نمی‌شویم، ولی غربیان این کار را برای ما کردند و تاریخ معماری و هنر بسیاری را برای ما تالیف کردند.
خانه‌های قدیمی ریشه کلیسا و مساجد بودند
وی در ادامه در خصوص غفلت از مشابهت‌های معماری کلیسا و مساجد گفت: رگه‌ها و مشابهات‌هایی که بین این دو دین وجود دارد کمتر مورد توجه قرار گرفته است.ایران در زمان ساسانیان یکی از مناطق اسقف‌نشین بود. در دوره ساسانی، مسیحیت آنقدر پررنگ بود که اگر اسلام نمی‌آمد، این فرضیه وجود داشت که ایرانیان همگی مسیحی می‌شدند.
مجدی با بیان نظر پیرنیا گفت: خانه‌ها ریشه مساجد بودند، همان‌گونه که کلیساها ریشه در خانه‌ها داشتند. در نواحی آذربایجان غربی کلیساهای دیدنی وجود دارد، من نمی‌خواهم به کلیساهای عظیم اشاره کنم به کلیسای کوچک «آسوری» که بنیان‌های ساسانی دارند و این سازه‌های معماری بعد از ورود به اسلام در بنای مساجد نیز وارد شد و تلفیقی از معماری ایرانی- اسلامی ایجاد شد.
وی افزود: چغازنبیل قبل از اینکه به بنای عظیمی تبدیل شود، حیاط بزرگی داشت که اتاق‌های پیرامون او بودند و این بنا ما را به یاد خانه‌های چهار ایوانی دوره‌های بعد می‌اندازد همین شیوه و پنل مستطیلی در کلیساهای اولیه نیز وجود داشت وقتی در ریشه صلیب متقارن نگاه می‌کنیم می‌بینم که صلیب ریشه در فلات ایران دارد. کلیسا، نزد مسیحیان نمادی از بدن عیسی(ع) است و مسجد نیز نشانه و المانی از مومنی است که به درگاه خداوند پناه آورده است. بنابراین دو بنیان اساسی برای کلیسا و مسجد می‌توانیم در نظر بگیریم یکی خانه‌های مردمی و پنل‌های مستطیلی که به ما می‌گوید این بناها در ابتدا ساده بودند ودیگری معماری باشکوه ساسانی است و این معماری بعد از آمدن دین اسلام به شکل دیگری در مساجد بازنمایی می‌شود.
اشتراکات کلیسا و تکیه‌ها
مجدی در ادامه با بیان شباهت‌های تکیه‌ها و کلیسا گفت: در تکیه می‌توانیم از نقاشی بهره بگیریم ولی این در حالی است که در مسجد نمی‌توانیم نقاشی‌های تزیینی و روایی داشته باشیم و تنها می‌توانیم از تزیینات کاشی کاری و آینه کاری بهره بگیریم. اما در کلیسای مسیحی به وضوح نقاشی‌های روایی وجود دارد و نقاشی نقش پررنگی دارد.
وی در ادامه به صورت خلاصه به فعالیت‌های که در کلیسا و تکیه‌ها وجود دارد اشاره کرد و گفت: در کلیساها اجرای مسیحی کرال وجود دارد این حالی است که استفاده از موسیقی هم در تکیه‌ها رایج است هر دو در باب اجرای موسیقی این آزادی را دارند. اما در مسجد ما تنها قرائت قرآن و موسیقی عبادی داریم که در جرگه موسیقی قرار نمی‌گیرد. در تکیه‌ها هم موسیقی سازی وجود دارد و در کلیساها هم از این نوع موسیقی استفاده می‌شود. مشترک دیگر بین این دو ادیان، روشن کردن شمع است. ما مسلمانان نیز نذر نور می‌کنیم و نذر نور هم در کلیسا و تکیه‌ها وجود دارد و دیگری نقطه عطف بین کلیسا و تکیه‌ها اینکه شخصیت امام حسین و حضرت عیسی(ع) است که دو هر انسان‌های برگزیده به شهادت رسیدند.
وی در آخر با توجه به توضیحاتی که بر روی تصاویر، نقاشی‌های کلیسا و تکیه‌ها گفت: تکیه دولت تکیه مهمی است که بر اساس پنل غربی ساخته است. این شیوه معماری ما را به یاد سالن‌های تئاتر امروزی می‌اندازد. در تکیه دولت، اجرای موسیقی غربی و موسیقی شیعی اجرا می‌شد و این اجراها کنار هم هستند. تکیه نیاوران و تکیه معاون الملک کرمانشاه از دیگر نمونه‌های تکیه در ایران هستند. کلیسای وانک در اصفهان در نگاه اول به نظر می‌رسد این معماری متعلق به هنر اسلامی است ولی اگر دقت کنیم متوجه معماری خاص این بنا خواهیم شد.
