محمدجواد توکلی عنوان کرد:
نقش صندوق بیمه در حل معضل جریمه تأخیر در نظام بانکی ایران
گروه اقتصاد: عضو هیئت‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره) اظهار کرد: بنده تجربه برخی بانک‌های اسلامی در ایجاد صندوق بیمه در راستای حل مشکل جریمه دیرکرد را بررسی کرده و معتقدم این صندق بیمه می‌تواند بخشی از مشکل معوقات افراد ناتوان را حل کند.
محمدجواد توکلی، عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در پاسخ به پرسشی درباره راهکارهای جبران مشکل جریمه دیرکرد در نظام بانکی ایران اظهار کرد: موضوع جریمه تأخیر در نظام بانکی ما به زخم کهنه‌ای تبدیل شده و مرتب که حجم معوقات افزایش پیدا کرده، این مشکل بزرگتر شده و برای ارزیابی بهتر نباید فقط در وضعیت فعلی تمرکز کنیم بلکه باید ریشه‌های شکل‌گیری این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم.
ریسک‌هایی که منجر به گسترش معوقات بانکی می‌شود
وی ادامه داد: دلیل این امر این است که در حال حاضر پدیده‌ای به نام معوقات بانکی در سیستم بانکداری بدون ربای ما اتفاق می‌افتد که بخشی از آن ممکن است به خاطر ریسک‌های پرداخت تسهیلات و یا بخشی ممکن است ریسک‌های اخلاقی یا اقتصادی باشد، حال باید بررسی کنیم که چگونه می‌توانیم با آن مواجه شویم.
توکلی افزود: بانکداری اسلامی، نظامی است که براساس بخش واقعی اقتصاد عمل می‌کند و در بخش واقعی قاعدتا باید بین این دو دسته نکول‌هایی که ناشی از مخاطرات اخلاقی و یا نکول‌هایی که ناشی از تغییر نوسان بخش واقعی اقتصاد است تفکیک قائل شویم.
لزوم نهادسازی برای حل مشکل جریمه تأخیر
عضو هیئت‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره) تأکید کرد: متأسفانه چون نرخ سود سپرده و تسهیلات را تثبیت کرده‌ایم، سیستم هم به صورت تثبیت شده عمل کرده و کسی بررسی نمی‌کند که آیا تسهیلات‌گیرنده می‌تواند این نرخ سود را پرداخت کند یا خیر و علاوه بر این در بخش سپرده‌ها هم آنقدر نرخ‌های سود بالا رفته که سرمایه‌ها به بخش‌های واقعی نمی‌رود.
وی ادامه داد: با این اوصاف، بنده معتقدم ریشه این مشکل ناشی از طراحی سیستم است و موضوعی که خودم در مورد آن کار کرده‌ام این است که نهادسازی‌هایی که باید برای حل مشکلات بازپرداخت‌ها ایجاد می‌کردیم را انجام ندادیم.
مزایای استفاده از سیستم فشار اجتماعی
توکلی خاطرنشان کرد: بنده در تحقیقی که برای مرکز پژوهش‌های مجلس انجام دادم، تجربه برخی بانک‌های اسلامی در ایجاد صندوق بیمه را تشریح کرده و گفتم این صندق بیمه می‌تواند بخشی از مشکل معوقات افراد ناتوان را حل کند.
وی گفت: اگر ما هم از چنین تاکتیک‌هایی استفاده کرده و یا به گونه‌ای از سیستم فشار اجتماعی برای بازپرداخت استفاده کنیم که محمد یونس، برنده جایزه صلح نوبل مبدع آن بوده و این امر در بانک گرامین اجرا می‌شود که سیستم وام‌دهی آن بدین گونه است که به گروه‌هایی هفت یا ده نفره وام می‌دهد و اگر کسی تخلف کرد کل افراد از دریافت تسهیلات محروم می‌شوند، بخشی از مشکلات ما هم حل می‌شد.
جریمه مشکل معوقات بانکی را حل نمی‌کند
عضو هیئت‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره) افزود: تبلیغات، آموزش عمومی، آموزش کارکنان بانک‌ها و.. مواردی هستند که نیازمند انجام آنها در نظام بانکی کشور هستیم و اگر مشکل معوقات بانکی در ایران و جریمه‌ها را بررسی کنیم متوجه می‌شویم که نیازمند بازطراحی و شناور کردن سود سپرده‌ها و تسهیلات هستیم.
توکلی در پایان گفت: از سوی دیگر باید پیش فرض‌های اقتصاد متعارف را اصلاح کرده و در مواجه با مشتریان بانکی توجه بیشتری به نکات اخلاقی داشته باشیم. همچنین نیازمند نهادسازی هستیم و باید بازطراحی‌هایی انجام دهیم تا مشکل را ریشه‌ای‌تر حل کنیم؛ در غیر اینصورت با جریمه مشکلی حل نمی‌شود و شاهدش همین افزایش تدریجی معوقات بانکی است.
ریسک‌هایی که منجر به گسترش معوقات بانکی می‌شود
وی ادامه داد: دلیل این امر این است که در حال حاضر پدیده‌ای به نام معوقات بانکی در سیستم بانکداری بدون ربای ما اتفاق می‌افتد که بخشی از آن ممکن است به خاطر ریسک‌های پرداخت تسهیلات و یا بخشی ممکن است ریسک‌های اخلاقی یا اقتصادی باشد، حال باید بررسی کنیم که چگونه می‌توانیم با آن مواجه شویم.
توکلی افزود: بانکداری اسلامی، نظامی است که براساس بخش واقعی اقتصاد عمل می‌کند و در بخش واقعی قاعدتا باید بین این دو دسته نکول‌هایی که ناشی از مخاطرات اخلاقی و یا نکول‌هایی که ناشی از تغییر نوسان بخش واقعی اقتصاد است تفکیک قائل شویم.
لزوم نهادسازی برای حل مشکل جریمه تأخیر
عضو هیئت‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره) تأکید کرد: متأسفانه چون نرخ سود سپرده و تسهیلات را تثبیت کرده‌ایم، سیستم هم به صورت تثبیت شده عمل کرده و کسی بررسی نمی‌کند که آیا تسهیلات‌گیرنده می‌تواند این نرخ سود را پرداخت کند یا خیر و علاوه بر این در بخش سپرده‌ها هم آنقدر نرخ‌های سود بالا رفته که سرمایه‌ها به بخش‌های واقعی نمی‌رود.
وی ادامه داد: با این اوصاف، بنده معتقدم ریشه این مشکل ناشی از طراحی سیستم است و موضوعی که خودم در مورد آن کار کرده‌ام این است که نهادسازی‌هایی که باید برای حل مشکلات بازپرداخت‌ها ایجاد می‌کردیم را انجام ندادیم.
مزایای استفاده از سیستم فشار اجتماعی
توکلی خاطرنشان کرد: بنده در تحقیقی که برای مرکز پژوهش‌های مجلس انجام دادم، تجربه برخی بانک‌های اسلامی در ایجاد صندوق بیمه را تشریح کرده و گفتم این صندق بیمه می‌تواند بخشی از مشکل معوقات افراد ناتوان را حل کند.
وی گفت: اگر ما هم از چنین تاکتیک‌هایی استفاده کرده و یا به گونه‌ای از سیستم فشار اجتماعی برای بازپرداخت استفاده کنیم که محمد یونس، برنده جایزه صلح نوبل مبدع آن بوده و این امر در بانک گرامین اجرا می‌شود که سیستم وام‌دهی آن بدین گونه است که به گروه‌هایی هفت یا ده نفره وام می‌دهد و اگر کسی تخلف کرد کل افراد از دریافت تسهیلات محروم می‌شوند، بخشی از مشکلات ما هم حل می‌شد.
جریمه مشکل معوقات بانکی را حل نمی‌کند
عضو هیئت‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره) افزود: تبلیغات، آموزش عمومی، آموزش کارکنان بانک‌ها و.. مواردی هستند که نیازمند انجام آنها در نظام بانکی کشور هستیم و اگر مشکل معوقات بانکی در ایران و جریمه‌ها را بررسی کنیم متوجه می‌شویم که نیازمند بازطراحی و شناور کردن سود سپرده‌ها و تسهیلات هستیم.
توکلی در پایان گفت: از سوی دیگر باید پیش فرض‌های اقتصاد متعارف را اصلاح کرده و در مواجه با مشتریان بانکی توجه بیشتری به نکات اخلاقی داشته باشیم. همچنین نیازمند نهادسازی هستیم و باید بازطراحی‌هایی انجام دهیم تا مشکل را ریشه‌ای‌تر حل کنیم؛ در غیر اینصورت با جریمه مشکلی حل نمی‌شود و شاهدش همین افزایش تدریجی معوقات بانکی است.
