سرنوشت نامعلوم اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی/ کمیسیون‌های سه‌گانه پاسخ‌گو باشند
گروه سیاسی: به گفته دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی، هنوز کمیته‌های سه‌گانه این شورا، اسناد راهبردی حوزه خود را که در بند چهارم برنامه پنجم توسعه مورد اشاره قرار گرفته، ارائه نکرده‌اند این در حالی است که در وقت‌های اضافه اجرای برنامه پنجم قرار داریم.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، برنامه ششم توسعه این روزها در کمیسیون‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است در حالی که انتقادها نسبت به آن به ویژه در بخش فرهنگی زیاد است. به طور مثال حجت‌الاسلام والمسلمین احدی‌خواه، سختگوی کمیسیون فرهنگی مجلس معتقد است؛ در خوش‌بینانه‌ترین حالت تنها سه ماده از 35 ماده برنامه ششم توسعه به مباحث فرهنگی اختصاص یافته است.
این در حالی است که در برنامه‌های پنج‌ساله توسعه یکم تا پنجم، فصل‌های مجزایی برای حوزه فرهنگ اختصاص داده شده است و البته نیم نگاهی نیز به توسعه فرهنگ قرآنی مشاهده می‌شود، اما این برنامه فاقد چنین بخش مجزایی بوده و حتی فاقد همان نیم نگاه سابق است.
دولت برنامه ششم را دو بار به مجلس ارائه کرد؛ اولین‌بار در آخرین روزهای مجلس نهم بود و به همین دلیل نوبت به بررسی برنامه لایحه دولت نرسید.
هر چند بررسی‌های کارشناسی در این مورد صورت گرفت و انتقادهایی که امروز در رابطه با نسخه دوم برنامه ششم توسعه مطرح می‌شود، همان موقع نیز مطرح می‌شد. با تمام شدن مجلس نهم، لایحه برنامه ششم نیز فاقد اعتبار شد و دولت می‌بایست پس از تشکیل مجلس دهم بار دیگر لایحه خود را تقدیم مجلس جدید می‌کرد؛ این شرایط، فرصتی برای دولت یازدهم بود تا با بررسی‌های بیشتر بار انتقادات به لایحه خود را کاهش دهد اما این اتفاق نیفتاد.
گستردگی مباحث فرهنگی به گونه‌ای است که به نظر نمی‌رسد در دو یا سه بند خلاصه شود بنابراین انتظار می‌رفت تنظیم‌کنندگان برنامه ششم توسعه با همکاری و مشورت با نهادها، دستگاه‌ها و کارشناسان این بخش، نیازها را در لایحه مورد قرار می‌دادند.
یکی از نهادهایی که می‌توانست در این لایحه تأثیرگذار باشد، شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای توسعه فرهنگ قرآنی به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های این شوراست.
محمدرضا مخبر دزفولی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌وگو با ایکنا و در پاسخ به این سؤال که در برنامه ششم چه پیشنهاداتی ارائه کرده‌اید، گفت: باید همکارانمان در این رابطه بررسی‌های خود را انجام دهند و اگر نکاتی بود، آنها را مطرح کنند.
به نظر می‌رسد هنوز این بررسی‌ها صورت نگرفته و یا مشورت و پیشنهادی از آنها خواسته نشده است، هرچند سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس به ایکنا گفته است که در حین بررسی این برنامه از نهادها و دستگاه‌های مرتبط با حوزه فرهنگ خواسته‌ایم پیشنهادات و برنامه‌های خود را ارائه کنند، اما به نظر می‌رسد هر چه لایحه قوی‌تر و جامع‌تر به مجلس می‌رسید، بهتر بود.
البته نباید این مسئله را نیز فراموش کرد که نیمی از توجه به امور فرهنگی، برنامه‌ریزی در این حوزه است اما نیم دیگر آن، به اجرای آنها اختصاص دارد؛ امری که در برنامه پنجم اتفاق نیفتاد.
یکی از مهم ترین بندهایی که در حوزه فرهنگی به ویژه فرهنگ دینی در برنامه‌های توسعه پیشین مطرح شده، مربوط به برنامه پنجم توسعه است که متأسفانه به سرنوشت مطلوبی دچار شده است.
در بند چهارم برنامه پنجم توسعه آمده است: در اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، معاونت نظارت راهبردی موظف است حداکثر تا پایان سال دوم برنامه، اسناد راهبردی توسعه حوزه‌های آموزش عمومی، تبلیغ و ترویج، پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور را بر اساس پیشنهاد شورای توسعه فرهنگ قرآنی تهیه و برای تصویب به هیئت وزیران تقدیم کند.
پس از تصویب برنامه پنجم توسعه، تدوین این اسناد به شورای توسعه فرهنگ قرآنی محول شد؛ شورا در جلسه‌ای تصویب کرد که کمیته‌های سه‌گانه تبلیغ و ترویج، آموزش عمومی و پژوهش پس از بررسی‌های کارشناسانه، هر یک به صورت جداگانه اسناد راهبردی حوزه خود را ارائه کنند تا پس از بررسی، جمع‌بندی و تصویب در شورای توسعه فرهنگ قرآنی راهی هیئت دولت شود.
بررسی‌های ایکنا طی سال‌های گذشته نشان می‌دهد که هر یک از کمیته‌ها برای تهیه سند راهبردی حوزه مربوط به خود اقداماتی انجام داده‌اند، اما با تغییر دولت، این اقدامات با چالش‌های مختلفی روبرو شد و این ادعا مطرح می‌شود که پس از تغییر دولت این تلاش‌ها از سر گرفته شده است.
برخی کمیته‌ها حتی مدعی شده‌اند سند راهبردی را تهیه کرده و یا در مراحل پایانی آن قرار دارند اما با سخنانی که رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی مطرح می‌کند، بعید به نظر می‌رسد که نتیجه کار کمیته‌های سه‌گانه به ایستگاه آخر رسیده باشد.
مخبر دزفولی در گفت‌وگو با ایکنا در مورد چرایی به نتیجه نرسیدن بند 4 برنامه پنجم توسعه می‌گوید: در شورای توسعه فرهنگ قرآنی سه کمیته وجود دارد که مسئولیت آنها بر عهده وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، آموزش و پرورش و فرهنگ و ارشاد اسلامی است که باید از آنها بخواهیم تا سندهای راهبردی خود را ارائه کنند.
وی می‌افزاید: پیش‌نویس اسناد راهبردی باید در هر یک از کمیسیون‌ها آماده شود و به محض اینکه کمیسیون‌های مربوطه سند پیش‌نویس خود را ارائه کنند، در جلسه شورا مطرح و تصویب می‌شود.
البته این کار باید تا پایان سال دوم اجرای برنامه پنجم توسعه انجام می‌شد اما امروز که در وقت‌های اضافه اجرای این برنامه قرار داریم، هنور این اسناد به سرانجام نرسیده است. مخبر دزفولی در واکنش به این تأخیر می‌گوید: ما پیگیری‌های خود را انجام داده‌ایم و باید از آن دوستان بپرسید که چرا اسناد خود را ارائه نکرده‌اند؛ چرا که مسئولیت اصلی با آن‌هاست.
وی می‌افزاید: ما هم پیگیری‌هایی در این زمینه داشته‌ایم، ولی باید خودشان تحرک داشته باشند تا این مسئله به نتیجه برسد، با این حال بیشتر پیگیری می‌کنم تا این کار به پایان برسد.
اگر بخواهیم انتظار تکرار چنین موادی مناسب و قابل قبولی را در طرح‌ها و لوایح مختلف داشته باشیم، قطعاً باید از مصوباتی که در این حوزه وجود دارد، قاطعانه حمایت کرد و این اتفاق زمانی می‌افتد که مسئولان این حوزه در اجرای آنها دقت لازم را داشته باشند. در این صورت می‌توان انتظار داشت که مسئولان اجرایی و تقنینی در هر طرح و لایحه‌ای موضوع توسعه فرهنگ قرآنی و گسترش فعالیت‌های این حوزه را به عنوان یکی از اولویت‌های خود قرار دهند.
در هر لایحه‌ای که عنوان برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و یا بلندمدت از سوی دولت به مجلس می‌رود، یکی از نکاتی که به صورت ویژه مور توجه قرار می‌گیرد، انعکاس مباحث مربوط به حوزه فرهنگ به ویژه فرهنگ دینی است و بعضاً انتقادهایی نیز در رابطه با کم توجهی به این مباحث مطرح می‌شود اما باید واقع‌بینانه به این مسئله نگاه کرد و مسئولان و کارشناسان این بخش به این سؤال پاسخ دهند که مواردی که پیش از این در برنامه‌های مختلف در این حوزه تصریح شده تا چه میزان عملیاتی شده است؟
این در حالی است که در برنامه‌های پنج‌ساله توسعه یکم تا پنجم، فصل‌های مجزایی برای حوزه فرهنگ اختصاص داده شده است و البته نیم نگاهی نیز به توسعه فرهنگ قرآنی مشاهده می‌شود، اما این برنامه فاقد چنین بخش مجزایی بوده و حتی فاقد همان نیم نگاه سابق است.
دولت برنامه ششم را دو بار به مجلس ارائه کرد؛ اولین‌بار در آخرین روزهای مجلس نهم بود و به همین دلیل نوبت به بررسی برنامه لایحه دولت نرسید.
هر چند بررسی‌های کارشناسی در این مورد صورت گرفت و انتقادهایی که امروز در رابطه با نسخه دوم برنامه ششم توسعه مطرح می‌شود، همان موقع نیز مطرح می‌شد. با تمام شدن مجلس نهم، لایحه برنامه ششم نیز فاقد اعتبار شد و دولت می‌بایست پس از تشکیل مجلس دهم بار دیگر لایحه خود را تقدیم مجلس جدید می‌کرد؛ این شرایط، فرصتی برای دولت یازدهم بود تا با بررسی‌های بیشتر بار انتقادات به لایحه خود را کاهش دهد اما این اتفاق نیفتاد.
گستردگی مباحث فرهنگی به گونه‌ای است که به نظر نمی‌رسد در دو یا سه بند خلاصه شود بنابراین انتظار می‌رفت تنظیم‌کنندگان برنامه ششم توسعه با همکاری و مشورت با نهادها، دستگاه‌ها و کارشناسان این بخش، نیازها را در لایحه مورد قرار می‌دادند.
یکی از نهادهایی که می‌توانست در این لایحه تأثیرگذار باشد، شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای توسعه فرهنگ قرآنی به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های این شوراست.
محمدرضا مخبر دزفولی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌وگو با ایکنا و در پاسخ به این سؤال که در برنامه ششم چه پیشنهاداتی ارائه کرده‌اید، گفت: باید همکارانمان در این رابطه بررسی‌های خود را انجام دهند و اگر نکاتی بود، آنها را مطرح کنند.
به نظر می‌رسد هنوز این بررسی‌ها صورت نگرفته و یا مشورت و پیشنهادی از آنها خواسته نشده است، هرچند سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس به ایکنا گفته است که در حین بررسی این برنامه از نهادها و دستگاه‌های مرتبط با حوزه فرهنگ خواسته‌ایم پیشنهادات و برنامه‌های خود را ارائه کنند، اما به نظر می‌رسد هر چه لایحه قوی‌تر و جامع‌تر به مجلس می‌رسید، بهتر بود.
البته نباید این مسئله را نیز فراموش کرد که نیمی از توجه به امور فرهنگی، برنامه‌ریزی در این حوزه است اما نیم دیگر آن، به اجرای آنها اختصاص دارد؛ امری که در برنامه پنجم اتفاق نیفتاد.
یکی از مهم ترین بندهایی که در حوزه فرهنگی به ویژه فرهنگ دینی در برنامه‌های توسعه پیشین مطرح شده، مربوط به برنامه پنجم توسعه است که متأسفانه به سرنوشت مطلوبی دچار شده است.
در بند چهارم برنامه پنجم توسعه آمده است: در اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، معاونت نظارت راهبردی موظف است حداکثر تا پایان سال دوم برنامه، اسناد راهبردی توسعه حوزه‌های آموزش عمومی، تبلیغ و ترویج، پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور را بر اساس پیشنهاد شورای توسعه فرهنگ قرآنی تهیه و برای تصویب به هیئت وزیران تقدیم کند.
پس از تصویب برنامه پنجم توسعه، تدوین این اسناد به شورای توسعه فرهنگ قرآنی محول شد؛ شورا در جلسه‌ای تصویب کرد که کمیته‌های سه‌گانه تبلیغ و ترویج، آموزش عمومی و پژوهش پس از بررسی‌های کارشناسانه، هر یک به صورت جداگانه اسناد راهبردی حوزه خود را ارائه کنند تا پس از بررسی، جمع‌بندی و تصویب در شورای توسعه فرهنگ قرآنی راهی هیئت دولت شود.
بررسی‌های ایکنا طی سال‌های گذشته نشان می‌دهد که هر یک از کمیته‌ها برای تهیه سند راهبردی حوزه مربوط به خود اقداماتی انجام داده‌اند، اما با تغییر دولت، این اقدامات با چالش‌های مختلفی روبرو شد و این ادعا مطرح می‌شود که پس از تغییر دولت این تلاش‌ها از سر گرفته شده است.
برخی کمیته‌ها حتی مدعی شده‌اند سند راهبردی را تهیه کرده و یا در مراحل پایانی آن قرار دارند اما با سخنانی که رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی مطرح می‌کند، بعید به نظر می‌رسد که نتیجه کار کمیته‌های سه‌گانه به ایستگاه آخر رسیده باشد.
مخبر دزفولی در گفت‌وگو با ایکنا در مورد چرایی به نتیجه نرسیدن بند 4 برنامه پنجم توسعه می‌گوید: در شورای توسعه فرهنگ قرآنی سه کمیته وجود دارد که مسئولیت آنها بر عهده وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، آموزش و پرورش و فرهنگ و ارشاد اسلامی است که باید از آنها بخواهیم تا سندهای راهبردی خود را ارائه کنند.
وی می‌افزاید: پیش‌نویس اسناد راهبردی باید در هر یک از کمیسیون‌ها آماده شود و به محض اینکه کمیسیون‌های مربوطه سند پیش‌نویس خود را ارائه کنند، در جلسه شورا مطرح و تصویب می‌شود.
البته این کار باید تا پایان سال دوم اجرای برنامه پنجم توسعه انجام می‌شد اما امروز که در وقت‌های اضافه اجرای این برنامه قرار داریم، هنور این اسناد به سرانجام نرسیده است. مخبر دزفولی در واکنش به این تأخیر می‌گوید: ما پیگیری‌های خود را انجام داده‌ایم و باید از آن دوستان بپرسید که چرا اسناد خود را ارائه نکرده‌اند؛ چرا که مسئولیت اصلی با آن‌هاست.
وی می‌افزاید: ما هم پیگیری‌هایی در این زمینه داشته‌ایم، ولی باید خودشان تحرک داشته باشند تا این مسئله به نتیجه برسد، با این حال بیشتر پیگیری می‌کنم تا این کار به پایان برسد.
اگر بخواهیم انتظار تکرار چنین موادی مناسب و قابل قبولی را در طرح‌ها و لوایح مختلف داشته باشیم، قطعاً باید از مصوباتی که در این حوزه وجود دارد، قاطعانه حمایت کرد و این اتفاق زمانی می‌افتد که مسئولان این حوزه در اجرای آنها دقت لازم را داشته باشند. در این صورت می‌توان انتظار داشت که مسئولان اجرایی و تقنینی در هر طرح و لایحه‌ای موضوع توسعه فرهنگ قرآنی و گسترش فعالیت‌های این حوزه را به عنوان یکی از اولویت‌های خود قرار دهند.
در هر لایحه‌ای که عنوان برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و یا بلندمدت از سوی دولت به مجلس می‌رود، یکی از نکاتی که به صورت ویژه مور توجه قرار می‌گیرد، انعکاس مباحث مربوط به حوزه فرهنگ به ویژه فرهنگ دینی است و بعضاً انتقادهایی نیز در رابطه با کم توجهی به این مباحث مطرح می‌شود اما باید واقع‌بینانه به این مسئله نگاه کرد و مسئولان و کارشناسان این بخش به این سؤال پاسخ دهند که مواردی که پیش از این در برنامه‌های مختلف در این حوزه تصریح شده تا چه میزان عملیاتی شده است؟
