نگاهی به رادیو قرآن و معارف از نوعی دیگر
گروه هنر: رادیو دیگر همانند گذشته مخاطب ندارد به ویژه برنامه‌های مذهبی رادیو که تنها یک شکل روایی را در پیش گرفته‌اند و هر روز نسبت به گذشته شکلی تکراری‌تر به خود می‌گیرند.
«تنها صداست که می‌ماند» این جمله را بارها در مناسبت و برنامه های مختلف شنیده‌ایم و همگی نیز به اهمیت آن واقفیم، اما آنچه که اهمیت دارد این مهم است که ما تا چه حد از این ابزار توانسته‌ایم استفاده لازم را ببریم. این توضیح مختصر مقدمه‌ای است تا بخواهیم درباره نقش و جایگاه رادیو در جامعه حرف بزنیم.
رادیو را باید در دسترس‌ترین رسانه دانست که مردم با آن ارتباط بسیار نزدیکی می‌تواند برقرار کنند. در کلامی گوش دادن به رادیو مستلزم این نیست که مخاطب کار خود را رها کرده و تمام حواسش به آن برنامه باشد، بلکه قادر است هم کارش را انجام داده و در کنارش هر برنامه از را که می‌خواهد، دنبال کند. برای مثال یک خانم خانه دار هنگام کار منزل یا یک راننده تاکسی و اتوبوس هنگام رانندگی قادر است شنونده برنامه‌های رادیو باشد. این مثال را می‌توان درباره دیگر مشاغل نیز صادق دانست ولی تمام این امتیازات صدا سبب نشده تا ما از آن استفاده لازم را بریم.
گواه بارز ادعای فوق را می‌توان در برنامه های رادیو مشاهده کرد! امروز ما همانند دو یا سه دهه قبل تنها یک یا دو شبکه رادیویی نداریم، بلکه تعداد بسیار زیادی شبکه وجود دارد که هر کدام به صورت ویژه موضوعی را دنبال می‌کنند. برای مثال در رادیو معارف برنامه‌های دینی دنبال می‌شوند و در شبکه قرآن تنها موضوعات قرآنی مد نظر قرار می‌گیرد، اما این تخصصی شدن برنامه ها سبب نشده تا مخاطبان این شبکه ها فراگیر شوند. در این میان می‌بایست رادیو ورزش یا رادیو صبا را استثنا دانست که به واسطه جنس برنامه‌هایشان تا حدودی تعداد مخاطبان بسیاری را به خود اختصاص داده‌اند.
درباره چرایی کم بودن مخاطبان شبکه‌هایی چون قرآن و معارف نیز می‌توان اظهار نظرهای فراوانی کرد، اما به عقیده نگارنده مهمترین عامل در یکنواخت بودن برنامه و نحوه اجرای آنها در چند نکته نمود پیدا می‌کند. در کلامی در برنامه های این شبکه‌ها تنها تبلیغ مستقیم و موعظه گرایانه هدف است و اصولا به مخاطبان از بالا نگاه می‌شود. برای همین تماشاگر آن را نمی‌پذیرد و با آن ارتباط برقرار نمی‌کند.
نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد به برنامه‌های نمایشی رادیو معارف و قرآن تعمیم پیدا می‌کند. شکل اجرای این نمایش‌های بسیار کلیشه‌ای و تکراری است. در عموم این برنامه‌ها همیشه آدمی وجود دارد که به ذاته خوب است و سعی دارد مردم را اصلاح کند، اما هیچگاه درباره شک‌ها و تردید‌های چنین آدم‌هایی حرف زده نمی‌شود یا در برنامه‌هایی که به صورت میزگرد اجرا می‌شود از همان ابتدا هدف برنامه مشخص است.
توضیح فوق به این معناست که در برنامه‌های مذهبی و قرآنی رادیو تنها یک جنس صدا شنیده می‌شود. برای همین مخاطب آن نیز به یک قشر به خصوص خلاصه می‌شود، درصورتی که می‌شود با پرداختن به بسیاری از شک‌ها و تردیدها امکانی را فراهم آورد تا همه مردم مخاطب برنامه های مذهبی رادیو باشد. برای نمونه می‌توان به برنامه‌هایی اشاره کرد که در آنها به سوالات جوانان پاسخ داده می‌شود، البته نه به این نحو که در صدا و سیما کشورمان شاهد هستیم، بلکه بحث‌های باید به نحوی باشد که سوالات به صورت کاملا چالشی مطرح شوند.
در انتهای این مطلب باید به یادداشت که سیما در زمان حال رقیبان بسیاری دارد، چون در گذشته تنها یک یا چند شبکه تلویزیون رقیب رادیو بود، اما با گسترش فضای اینترنتی و ماهواره دیگر کسی در انتخاب سرگرمی با محدودیت رو به رو نیست، پس اگر بخواهیم با همین روش تکراری برنامه‌های رادیو را تولید کنیم مطمئن باشید در آینده‌ای نزدیک تعداد شنوندگان سیما از زمان حال نیز کمتر خواهند شد.
