لزوم جایگزینی روایت هنری با تاریخی/ عقب کشیدن فیلمسازان در اثر واکنش منفی به «رستاخیز»

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، صادق کرمیار، منتقد ادبی، فیلمنامه‌نویس و کارگردان عصر روز سه‌شنبه، 13 مهرماه در نخستین نشست تخصصی ادبی «کتابنوش» که در مرکز تبادل کتاب برگزار شد و به نقد و بررسی کتاب «ماه به روایت آه» نوشته محمد زرویی نصرآباد اختصاص داشت، گفت: متأسفانه در عرصه سینما کار چندانی در مورد واقعه عاشورا صورت نگرفته و حال که تنها یک فیلم آن هم مستقیم به اصل واقعه پرداخته است یعنی «رستاخیز» و احمدرضا درویش آن را کارگردانی کرده، با اغراض شخصی مانع از اکران آن می‌شویم.

وی گفت: اکنون که بعد از این همه کش و قوس فراوان بالاخره اجازه اکران این فیلم سینمایی داده شده است باید به این نکته اعتراف کرد که حساسیت‌های این فیلم در امر فرهنگسازی دینی تا حدود زیادی خنثی شده است و تأثیری که این فیلم در صورت اکران به موقع آن می‌توانست داشته باشد، از بین رفته است.

کارگردان سریال تلویزیونی «روایت مرد ناتمام» تصریح کرد: امری که مانع از این شد تا «رستاخیز» اکرانی به موقع و مؤثر داشته باشد اختلافی بود که میان طیف‌های گوناگون دینی از جمله مراجع و برخی کارشناسان علوم فقهی پدید آمد، مبنی بر اینکه برخی می‌گفتند قادر هستیم چهره حضرت عباس(ع) را نشان دهیم، چرا که او معصوم نیست و برخی هم معتقد بودند مجاز به این مسئله و نمایاندن چهره او نیستیم.

کرمیار در ادامه گفت: امروز بعد از نزدیک به چهار سال که اختلاف بر سر اکران این فیلم از میان رفته است و همانطور که گفته شد حساسیت‌هایی که می‌توانست اکران به موقع آن به دنبال داشته باشد و جریان فرهنگی را در عرصه اشاعه فرهنگی دینی به وجود آورد، به نظر می‌رسد که تبعات منفی مجوز اکران این فیلم بیشتر از منع اکران آن باشد.

این منتقد ادبی افزود: پس از مدتی که فیلم «رستاخیز» با بی‌مهری مسئولان وضعیت بلاتکلیفی داشت اکنون تصور می‌شود که کسی با این برخورد که نسبت به این فیلم صورت گرفت حتی به فرض آن که ایده و خلاقیتی هنری در امر فیلمسازی با موضوع واقعه عاشورا داشته باشد، دیگر جرئت و جسارت ورود به این حوزه را نخواهد داشت.

نویسنده کتاب «نامیرا» گفت: این در حالی است که طی این چند سال و با اکران به موقع «رستاخیز» این قابلیت و ظرفیت وجود داشت که مناظر گوناگونی از دریچه هنر هفتم بر روی واقعه عاشورا گشوده شود و ما از این پس با دارا بودن آثار قابل تأملی حتی از نظر کمی، در مقام قیاس برآمده و به روایت موثق‌تری از عاشورا از زوایه دید دوربین سینما برسیم.

وی تأکید کرد: در مواجهه با واقعه عاشورا ما با یک واقعیت مستند روبرو هستیم و جریان روایت یک اسوه دینی را به عنوان دستمایه سینمایی در اختیار داریم که همچنان پس از سال‌ها در حال فرهنگسازی است و می‌توان از ابعاد گوناگون ارزشی و انسانی به آن استناد کرد، اما صدافسوس که به آن بی‌توجه هستیم و این در حالی است که غرب فاقد چنین فرهنگ و اسوه‌ای، با اوهام و خیالاتی پوچ با توسل به افسانه‌هایی در پی قهرمان‌سازی است و مثلاً با محوریت قرار دادن یک شخصیت خیالی همچون رابین هود که یک راهزن یاغی است، برای خود الگوی تمام‌عیاری می‌سازد که در این راستا به تولید یکی، دو اثر نیز بسنده نکرده و روایات گوناگون سینمایی و تصویری از آن ارائه می‌کند و نتیجه آن که در داخل ایران نسل جوان ما این دزد را بیشتر از یک شخصیت واقعی در جریان واقعه فرهنگساز عاشورا همچون حر بن یزید ریاحی می‌شناسند.

وی به فیلم سینمایی «روز واقعه» به عنوان یک اثر مرجع در سینمای عاشورایی اشاره کرد و گفت: آنچه که این اثر سینمایی را علیرغم آن که بهرام بیضایی، نگارنده فیلمنامه، آن را اثر متفاوتی از آنچه که او در نگاشته‌اش ذکر کرده برمی‌شمارد و مدعی است بنیاد فارابی به آن مطالبی را افزوده، موجب محبوبیت آن پس از این همه سال شده است، تنها پرداخت غیرمستقیم آن به واقعه عاشورا نیست؛ برخی این اثر سینمایی را واجد برخی هنرها همچون تعزیه و روایات معمول و متداول نمایشی تعبیر می‌کنند که این مؤلفه‌ها نیز برای «روز واقعه» یک امتیاز محسوب می‌شود، اما آنچه که فراتر از اینها «روز واقعه» را همچنان در اوج و قله سینمای عاشورایی قرار داده، روایت هنری آن از واقعه‌ای تاریخی و مستند است.

کرمیار در پایان اظهار کرد: به نظر می‌رسد که ما در سینمای دینی بیشتر از آنکه باید به روایات تاریخی بپردازیم نیازمند روایات هنری هستیم، امری که در «روز واقعه» به شکل اکمل به آن پرداخته شد و «رستاخیز» نیز از این امر مستثنی نبود و باید به فیلمسازان این اعتماد و وثوق را داشته باشیم که بدون کوچکترین حاشیه و دلنگرانی، پای در سینمای عاشورایی گذاشته و خلأ موجود فرهنگی را در عرصه سینمای دینی تا حدود زیادی پر کنند و همچنین این اعتماد را داشته باشیم که فیلمساز متعهد ایرانی و مسلمان هیچ گاه به ویژه در موضوع عاشورا که همگان به آن اعتقاد راسخ دارند، در اندیشه وهن و تولید اثری که ساحت قدسی ائمه(ع) را خدشه‌دار کند نیست.

امیرسجاد دبیریان