بررسی فقهی كارمزد تسهیلات قرض‌الحسنه
گروه اقتصاد: فصلنامه «اقتصاد و بانكداری اسلامی» در شماره پانزدهم خود، مقاله‌ای با عنوان «بررسی فقهی كارمزد تسهیلات قرض الحسنه» به قلم مهدی طغیانی و فاطمه صادق‌پور منتشر كرده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌‌المللی قرآن(ایکنا)، در چكیده این مقاله می‌خوانیم: دین اسلام، مؤمنان را به مشاركت و تعاون در كارهای خیر و نیكو، دعوت كرده است و از میان كارهای نیكو به قرض‌الحسنه تأكید فراوانی داشته است؛ به گونه‌ای كه قرض‌الحسنه (قرض غیرربوی و بدون اجر و مزد) به دیگران را معادل با قرض به خداوند دانسته است و پاداش فراوانی برای آن نهاده است.
قرض‌الحسنه از اركان الگوی اسلامی _ ایرانی پیشرفت است، از این رو، ضرورت دارد كه سیاست‌گذاران اقتصادی ایران برای تحقق الگوی اسلامی _ ایرانی پیشرفت، قرض‌الحسنه را تسهیل كنند و زمینه‌های آن را فراهم كنند تا این سنت حسنه در اقتصادِ ایران رایج شود و نیازهای معیشتی افراد نیازمند، با مشاركت مردم خیرخواه برطرف شود و نابرابری اقتصادی در اقتصاد ایران كمتر شود. هم چنین ضرورت دارد كه اقتصاددانان ایرانی نیز برای رواج قرض‌الحسنه درباره مسایل آن، چون عوامل موثر بر افزایش سپرده‌های قرض‌الحسنه و اموری از این دست به تامل و تفكر بپردازند تا الگوی قرض‌الحسنه به عنوان الگوی جانشین قرض‌های ربوی در اقتصاد جهان معرفی شود و اقتصاد ایران گامی به جلو برای تحقق اقتصاد اسلامی بردارد.
یكی از مسائل قرض‌الحسنه، جواز و عدم جواز اخذ كارمزد از تسهیلات قرض‌الحسنه است. هدف این مقاله بررسی فقهی اخذ كارمزد بر تسهیلات قرض‌الحسنه است. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی، ابتدا جایگاه قرض‌الحسنه در آیات و روایات را بررسی كردیم و سپس كارمزد تسهیلات قرض‌الحسنه را از منظر فقهی، مورد بررسی قرار دادیم و با تقسیم‌بندی فقیهان شیعه به دو گروه موافق و مخالفِ اخذ كارمزد از تسهیلات قرض‌الحسنه، استدلال فقهی جدیدی برای جواز اخذ كارمزد بر تسهیلات قرض الحسنه آورده شده است و سپس برای احیاء سنت حسنه‌ی قرض‌الحسنه در اقتصاد ایران مدلی پیشنهاد دادیم.
در مقدمه این مقاله آمده است: قرض ربوی در دین اسلام حرام است. هر قرضی كه منفعتی برای قرض‌دهنده به دنبال داشته باشد و این منفعت از پیش شرط شده باشد، قرض ربوی است بنابراین بنا بر اساس شرع اسلام نباید از مال قرض داده شده سودی دریافت شود. دینِ اسلام، قرض‌الحسنه را به عنوان جایگزین قرض ربوی معرفی كرده است.
با توجه به اهمیت حوزه بانكی در ایفای نقش واسطه‌ای درفعالیت‌های اقتصادی و ضرورت اجرای احكام اسلامی در بخش بانكداری، در نخستین روزهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی در اقتصاد ایران، طرح اسلامی شدن نظام بانكی مطرح شد و شورای انقلاب، قانون ملی شدن بانك‌ها را به تصویب رساند.
در نظام اقتصاد اسلامی برای كاهش فقر و بهبود توزیع درآمد، علاوه بر مالیات‌های اسلامی، بر انفاق فقرا تأكید شده كه یكی از این انفاق‌ها، قرض‌الحسنه می‌باشد. قرض‌الحسنه، كاربرد غیرانتفاعی دارد و از ابزارهای حمایتی به افراد نیازمند است و می‌تواند انباشت سرمایه در دست ثروتمندان و فاصله طبقاتی در جامعه را كاهش دهد و توزیع درآمد در جامعه را بهبود بخشد.
در بخش نتیجه‌گیری این مقاله می‌خوانیم: با توجه به اهمیت قانون عملیات بانکی بدون ربا، به عنوان اصلی بنیادی درنظام بانكداری و عملیات بانکی و با توجه به جایگاه ویژه عقود قرض‌الحسنه و همچنین دارا بودن آثار دنیوی، اُخروی و تأكیدات فراوان آیات و روایات بر انجام و گسترش آن، در این مقاله تلاش گردید ضمن بیان اهمیت قرض‌الحسنه در آیات و روایات، ابعاد فقهی آن مورد بررسی قرار گیرد و با توجه به دو دیدگاه موافق و مخالف در خصوص اخذ كارمزد، رأی موافقان اخذ كارمزد از تسهیلات قرض‌الحسنه را با استدلال فقهی تقویت كردیم.
علاقمندان می‌توانند این مقاله را از این نشانی دریافت کنند.
قرض‌الحسنه از اركان الگوی اسلامی _ ایرانی پیشرفت است، از این رو، ضرورت دارد كه سیاست‌گذاران اقتصادی ایران برای تحقق الگوی اسلامی _ ایرانی پیشرفت، قرض‌الحسنه را تسهیل كنند و زمینه‌های آن را فراهم كنند تا این سنت حسنه در اقتصادِ ایران رایج شود و نیازهای معیشتی افراد نیازمند، با مشاركت مردم خیرخواه برطرف شود و نابرابری اقتصادی در اقتصاد ایران كمتر شود. هم چنین ضرورت دارد كه اقتصاددانان ایرانی نیز برای رواج قرض‌الحسنه درباره مسایل آن، چون عوامل موثر بر افزایش سپرده‌های قرض‌الحسنه و اموری از این دست به تامل و تفكر بپردازند تا الگوی قرض‌الحسنه به عنوان الگوی جانشین قرض‌های ربوی در اقتصاد جهان معرفی شود و اقتصاد ایران گامی به جلو برای تحقق اقتصاد اسلامی بردارد.
در مقدمه این مقاله آمده است: قرض ربوی در دین اسلام حرام است. هر قرضی كه منفعتی برای قرض‌دهنده به دنبال داشته باشد و این منفعت از پیش شرط شده باشد، قرض ربوی است بنابراین بنا بر اساس شرع اسلام نباید از مال قرض داده شده سودی دریافت شود. دینِ اسلام، قرض‌الحسنه را به عنوان جایگزین قرض ربوی معرفی كرده است.
با توجه به اهمیت حوزه بانكی در ایفای نقش واسطه‌ای درفعالیت‌های اقتصادی و ضرورت اجرای احكام اسلامی در بخش بانكداری، در نخستین روزهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی در اقتصاد ایران، طرح اسلامی شدن نظام بانكی مطرح شد و شورای انقلاب، قانون ملی شدن بانك‌ها را به تصویب رساند.
در نظام اقتصاد اسلامی برای كاهش فقر و بهبود توزیع درآمد، علاوه بر مالیات‌های اسلامی، بر انفاق فقرا تأكید شده كه یكی از این انفاق‌ها، قرض‌الحسنه می‌باشد. قرض‌الحسنه، كاربرد غیرانتفاعی دارد و از ابزارهای حمایتی به افراد نیازمند است و می‌تواند انباشت سرمایه در دست ثروتمندان و فاصله طبقاتی در جامعه را كاهش دهد و توزیع درآمد در جامعه را بهبود بخشد.
در بخش نتیجه‌گیری این مقاله می‌خوانیم: با توجه به اهمیت قانون عملیات بانکی بدون ربا، به عنوان اصلی بنیادی درنظام بانكداری و عملیات بانکی و با توجه به جایگاه ویژه عقود قرض‌الحسنه و همچنین دارا بودن آثار دنیوی، اُخروی و تأكیدات فراوان آیات و روایات بر انجام و گسترش آن، در این مقاله تلاش گردید ضمن بیان اهمیت قرض‌الحسنه در آیات و روایات، ابعاد فقهی آن مورد بررسی قرار گیرد و با توجه به دو دیدگاه موافق و مخالف در خصوص اخذ كارمزد، رأی موافقان اخذ كارمزد از تسهیلات قرض‌الحسنه را با استدلال فقهی تقویت كردیم.
علاقمندان می‌توانند این مقاله را از این نشانی دریافت کنند.
