هنر اسلامی‌نما اصالتا دینی نیست/ عقبه هنر اسلامی تمدن اسلامی است نه دین اسلام

وی ادامه داد: از این مبحث که بگذریم متأسفانه در معرفی هنر دینی و اینکه آیا می‌توان به عرصه‌ای از فعالیت‌های هنری جاری در اجتماع اطلاق هنر دینی داشت، اقدام سازنده‌ای صورت نگرفته است.

ریشه اومانیستی هنر غربی

بازرگانی تصریح کرد: اما می‌توان به این امر قائل شد که اساساً خاستگاه هنر دینی به لحاظ تاریخی با ظهور هنر جدید منطبق است به این معنی که از آنجا که هنر جدید و مدرن ریشه اومانیستی(انسان‌گرایی) دارد و بر جنبه‌های مادی و غیرالهی تأکید دارد؛ لذا در نقطه مقابل هر آنچه که در عرصه هنر پدید می‌آید، ماهیتی دینی دارد.

هنر سنتی لزوما دینی نیست

این مدرس دانشگاه در ادامه گفت: به طور طبیعی با ظهور هنر مدرن، شکل دیگری از بروز و ظهور پدیده‌های هنری را در قالب سنتی شاهد هستیم که چندان قائل به فرم و محتوای بروز یافته در هنر مدرن نیست، در نتیجه آن را مترادف با هنر دینی و یا شبه‌دینی فرض می‌کنیم در حالی‌که مطلقاً چنین نیست که هر آنچه که ما آن را به عنوان هنر سنتی با تکیه بر باورهای قومی، جغرافیایی و اقلیمی قلمداد می‌کنیم، دینی باشد.

هنرهای اسلامی‌نما اصالتا دینی نیستند

بازرگانی افزود: متأسفانه به دلیل آنکه تاکنون تعریف جامعی از هنر دینی و مختصات و ویژگی‌های آن به دست نیامده است؛ لذا پس از ورود اسلام به ایران، بسیاری از مظاهر هنری که در آن ردپایی از آموزه‌های دینی و وحیانی قابل مشاهده است نه به عنوان هنر دینی بلکه به عنوان هنر اسلامی تعریف شده و بر روی آن صحه گذاشته می‌شود.

هنر اسلامی با پیشرفت تمدن اسلامی ظهور می‌یابد

وی در پایان تأکید کرد: پرسشی که اینجا مطرح می‌شود اینکه آیا اسلام دارای هنر است و به تعبیر دیگری آیا ما می‌توانیم قائل به هنر اسلامی شویم یا نه؟ باید بگویم که اسلام اساساً دارای هنر نیست و لفظ هنر اسلامی از زمانی به کار گرفته می‌شود که ما بعد از گذر از سال‌های صدر اسلام و تثبیت حکومت اسلامی، شاهد تمدن اسلامی هستیم و به محض آنکه مدنیت در شریعت اسلامی مطرح می‌شود، نشانه‌هایی از پیشرفت جامعه مدنی در قالب محصولات، پدیدآورده شده، بروز می‌یابد که غالباً منشعب از آموزه‌های دینی و اسلامی است.

امیرسجاد دبیریان