دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه:
بازگشت به اخلاق بزرگترین درس مبعث است/ آغاز بعثت با سوره حمد
گروه حوزه‌های علمیه: دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به دیدگاه‌های مختلف در مورد مبعث گفت: معتقدم آغاز بعثت با تعلیم نماز و سوره مبارکه حمد بوده است و برای این مسئله مؤیدات قرآنی و روایی وجود دارد.
حجت‌الاسلام و المسلمین سیدمحمود طیب‌حسینی، دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در گفت و گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با تبریک عید مبعث گفت: در مورد اینکه مبعث در روز 27 رجب است اختلافاتی وجود دارد؛ بنده معتقدم که عید مبعث در روز 27 رجب با تعلیم و نزول سوره مبارکه حمد و نماز به پیامبر(ص) رخ داده است.
وی با بیان اینکه مبعث در روز 27 رجب و نه شب آن رخ داده است و روایاتی مؤید آن وجود دارد، بیان کرد: شاید بیش از 10 روایت در مورد مبعث و فضایل آن از جمله اینکه عید است و روزه در آن ثواب زیادی دارد و ... عنوان شده است ولی در هیچ کدام از آن‌ها سخن از نزول قرآن و نزول سوره علق بر پیامبر(ص) نیست و این مسئله موید آن است که مبعث با حمد آغاز شده است.
طیب حسینی با بیان اینکه گاهی گفته می‌شود که 5 آیه اول سوره علق اولین آیات نازله بر پیامبر است و حتی علامه طباطبایی معتقد است که سوره علق دو بخشی نیست و یکجا نازل شده است، تصریح کرد: برای حل تقاوت میان نزول قرآن در 27 رجب و ماه مبارک رمضان اگر چه بحث نزول تدریجی و دفعی از سوی برخی مفسران از جمله علامه طباطبایی مطرح شده است، ولی به نظر می‌رسد این دو نوع نزول ضرورتی نداشته باشد.
وی با بیان اینکه اگر مبعث را با تعلیم نماز و سوره حمد بدانیم و آغاز نزول را در شب قدر با سوره علق به صورت یکجا؛ در این صورت مشکل حل می‌شود، اظهار کرد: براساس روایات، پیامبر مدتی در مرعی و منظر مشرکان نماز تعلیمی را می‌خواندند و کسانی مانند ابوجهل و ... ایشان و پیروانشان را آزار می دادند و مسخره می‌کردند و طبیعتا این مدت نمی‌تواند دو یا سه ماه باشد بلکه دو تا سه سال طول کشیده است یعنی یک فاصله سه ساله که در برخی روایات ذکر شده قابل پذیرش است.
طیب‌حسینی ادامه داد: یعنی مبعث در 37 سالگی پیامبر رخ داده و ایشان سه سال با سوره حمد نماز تعلیمی را می‌خواندند اما نزول وحی در لیلة القدر و با سوره علق انجام شده همان طور که علامه طباطبایی فرموده است و روایات شیعی نیز مؤید آن است، ولی برخی روایات اهل سنت در این مسئله چون به عایشه می‌رسد و عایشه در آن زمان به دنیا نیامده و در روایات تصریح به شنیدن خود او از پیامبر(ص) نیز نشده، لذا مرسل است.
این محقق و قرآن‌پژوه تصریح کرد: براساس برخی آیات سوره مبارکه علق، تصریح بر این است که مشرکان و دشمنان پیامبر برای نماز ایشان ممانعت می‌کردند و در آخر این سوره نیز سجده واجب دارد که این سجده در حقیقت، نماز است و نه سجده مصطلح.
وی با اشاره به آیه «وَلَقَدْ آتَيْنَاكَ سَبْعًا مِنَ الْمَثَانِي وَالْقُرْآنَ الْعَظِيمَ»(87 حجر) گفت: در اینجا سبع مثانی یعنی سوره حمد، معادل و هم عرض با قرآن عظیم عنوان شده است که نظر بنده برای حل این مسئله آن است که قرآن را شامل حمد و 113 سوره دیگر بدانیم که حمد قبلا نازل شده و در طول 23 سال مابقی قرآن نازل شده است البته در برخی منابع سخن از نزول دوباره حمد نیز هست ولی طبق این آیه، حمد هم عرض کل قرآن است.
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه عنوان کرد: مؤید این مسئله آن است که زبان سوره مبارکه حمد با زبان قرآن تفاوت دارد زیرا زبان آن حمد و ثنای خدا از زبان بنده و درخواست و دعا است ولی قرآن، سخن خداوند با بنده است اگرچه همه آن‌ها، وحی است.
طیب‌حسینی با بیان اینکه طرفداران نزول دفعی معتقدند که حقیقت بسیط قرآن در شب قدر یکجا نازل شده است، گفت: ما بر این مسئله نقد داریم زیرا حقیقت بسیط همین سوره حمد بوده و پیامبر با همین سوره حقیقت قرآن را دریافت کرده است به همین دلیل در برخی روایات، آمده قرآن در حمد خلاصه شده است.
وی همچنین با رد این دیدگاه که برخی گفته‌اند ذکر جداگانه سبع مثانی در آیه 87 حجر برای تکریم این سوره است، ادامه داد: ما منکر این تکریم نیستیم ولی دلالت بر ترتیب نزول و سنخ متفاوت حمد از مابقی قرآن نیز دارد که وحی است ولی به زبان بنده.
طیب حسینی با رد برخی روایات نامعتبر مبنی بر اینکه بعثت ناگهانی رخ داده و پیش زمینه نداشته است، اظهار کرد: پیامبر(ص) نزدیک 40 سال با نهایت امانتداری، صداقت و پاکی در میان مردم آن دوره زیست بدون اینکه حتی یک رفتار و گفتار اشتباه از او سر بزند و در آن شرایط خود را حفظ کرد و عنایات الهی نیز شامل حالش بود و خداوند مراقب او بود تا مبادا زودتر از موعدی که برای هدایت مردم فرا خواهد رسید حرکت زودهنگامی را برای اصلاح شروع کند که رسالتش با خدشه مواجه شود.
این قرآن‌پژوه تاکید کرد: ایشان ابتدا رؤیای صادقه و ملاقات با جبرئیل را داشتند و جبرئیل به او بشارت نبوت داد و روح ایشان از قبل برای دریافت وحی و آغاز رسالت به تدریج آماده شده بود اگر چه ثقالت وحی آنقدر زیاد بود که حتی بعد از نبوت نیز وقتی وحی جدید بر ایشان نازل می‌شد از سنگینی آن عرق بر پیشانیش می‌نشست و کمر شترش خم می‌شد.
وی مهمترین درس مبعث برای امروز جامعه و بشر را درس بازگشت به اخلاق و تعالیم وحی بر شمرد و تأکید کرد: بسیاری از مشکلات جامعه ناشی از کم توجهی به همین مسئله است.
