در نخستین روز از ماه مبارک رمضان قرار داریم و این ایام به زودی سپری میشود و در چشم بر هم گذاشتن میبینیم در شب سیام این ماه قرار گرفتهایم؛ حال که در ابتدای مسیر عبودیت در این ماه قرار گرفته ایم قصد داریم با ارائه مطالبی تلنگری به خودمان بزنیم تا در پایان این ماه مبارک حرکتی نو در خویش آغاز شود و در تمام ماهها ادمه داشته باشد و در نهایت به مقصد نهایی خلقت برسیم؛ إن شاء الله.
نمیخواهیم از فواید و برکات روزه گرفتن سخن بگوییم چرا که همه ما با برکات این عمل واجب و ارزشمند به خوبی واقف هستیم؛ فقط میخواهیم کمی از دلتنگیهایمان بگوییم؛آری دلتنگی چرا که سالهای متمادی است که ماههای رمضان متعددی را پشت سر گذاشتهایم ولی انگار هرساله در پایان ماه مبارک، این احساس را پیدا میکنیم که سال قبل به خداوند نزدیکتر بودهایم.
دلمان تنگ شده است برای آن روزهایی که قبل از شروع ماه رمضان تدارکی برای آذوقه آن نمیدیدیم و گاهی اوقات روزهایی بود که خیلی مکلف نبودیم که حتما فلان ماده غذایی بر سر سفره افطارمان باشد ولی انگار عبادتهایمان از خلوصیت بیشتری برخوردار بود؛ دلمان تنگ شده است برای مادربزرگهایی که با سواد کم درسهای بندگی را به خوبی حفظ بودهاند و شاید آن روزها به این شدت محافل انس با قرآن برپا نبود.
توجه کنیم که باید تشنه و گرسنه شد
راستی چه شده است که این بلا بر سرما آمده است و با وجود اینکه طبق سخن بزرگان و پیشوایان دین که هر روز مؤمن بهتر از دیروز او است،ما در حسرت گذشته هستیم؛ شاید به این دلیل باشد که چند روز قبل از شروع ماه رمضان به دنبال راهکاری برای تشنه نشدن و گرسنه نشدن هستیم و فراموش کردهایم که باید تشنه شد و باید گرسنه شد چرا که تشنگی و گرسنگی درجه اول روزه است که روزه عوام است و ما هنوز در این مرحله قرار نگرفتهایم.
درجه دوم،روزه خاص است که تمام اعضاء و جوارح انسان روزه است و در مسیر اطاعت از خداوند قرار میگیرد و در نهایت، روزه خاص الخواص است که ذهن انسان هم در مسیر اطاعت از خداوند است و مقربین درگاه خداوند و اهل بیت عصمت و طهارت(ع) از این نوع روزه برخوردار بوده اند؛ حال اندکی در خودمان تأمل کنیم و ببینیم در کدام مرحله قرار داریم و اطاعت از خداوند متعال به ویژه در امر روزه داری و مبارزه با شهوت شکم چه جایگاهی در زندگی هایمان دارد؟
امید است با ارائه این مطالب بتوانیم کمی تأمل در خودمان و رفتارهایمان داشته باشیم و بتوانیم نگاهی متفاوت به ماه رمضان امسال داشته باشیم به گونهای که در پایان این ماه مبارک فقط تشنگی و گرسنگی چند ساعت قبل افطار برایمان باقی نمانده باشد؛ اگر کسی زیبایی زندگی را در گرسنگی ندید هنوز سالک نیست و نمیتواند حرکت به سوی مسیری را شروع کند که به مقصد متعالی میرسد و نشان میدهد آنهایی که به جایی رسیدهاند تمام عمر با گرسنگی مأنوس بودهاند، آنها غذا نمیخوردند که سیر شوند، غذا میخوردند که برای ادامهی بندگی، قوّت بگیرند.
از امیرالمؤمنین(ع) پرسیدند: نشانهی شيعه چيست؟ فرمودند: زردى چهرهها از بيخوابى، ترى چشمها از گريه، خشكى لبها از تشنگى، لاغرى شكم از روزه، خمشدن پشتها از نماز؛ امیرالمؤمنین (ع) یکی از خصوصیات شیعیان را آن میدانند که به جهت روزهداری شکمهایشان به پشتشان چسبیده است و خداوند نیز به رسول خود میفرماید: اى محمّد(ص)! من هرگز ظرفى را مانند شكمِ پر دشمن نداشتهام.
تعبّد نحوهای از حیات است که موجب عزمی خاص در انسان میشود تا انسان در آن حالت اراده کند و رابطهای بین او و حقایق ایجاد شود و روح او در مرتبهای خاص از عالم وجود قرار گیرد که تحت تأثیر پرتو انوار غیبی باشد؛ دانستنِ حقیقت، کار عقل است و انسان از طریق عقل آگاه میشود چه حقایقی در عالم هستی وجود دارد، اما آن ارادهای که سبب میشود تا انسان به داناییهای متعالیِ خود بسنده نکند و با آنها اُنس بگیرد، مربوط به روحیهی عبودیت انسان میباشد .
داشتن روحیه تعبدی به انسان کمک میکند تا در هر لحظه از زندگی، اراده خداوند را جایگزین اراده خود کند و با نفس خویش مبارزه کند که امر روزهداری در ماه مبارک رمضان بهترین حالت عبودیت است که در صورت مبارزه با نفس و مبارزه با شهوت شکم میتوان به آن دست یافت؛ حضرت صادق(ع) میفرمایند: روزهدار را دو شادى است، يكى موقع افطار که توانسته است وظیفهی الهی خود را انجام دهد و ديگرى به هنگام ملاقات خداى عزّ و جلّ؛ در این روایت حضرت روشن میکنند روزهداری، انسان را تا لقاء الهی پیش میبرد.
وقتی ملّتی توانست با گرسنگی زندگی کند نه تنها از حاکمیت نفس امّاره در امور فردیاش آزاد میشود بلکه از حاکمیت نظامهای سیاسیِ شرکآلود نیز نجات مییابد؛خداوند رسول خدا و یاران او را در شعب ابیطالب گرسنه نگه داشت تا آن شوند که شدند، آنچنان گرسنه بودند که یک تکه پوستِ خشکیدهی شتر را میگذاشتند در آب بماند تا کمی از رمقش به آب سرایت کند و بعد آن آب را مینوشیدند؛ این گرسنگی برای ملّتی که میفهمد روح چگونه با گرسنگی به تعالی میرسد مطلوب است، زیرا زمینهی اُنس جامعه و افراد را در اُنس با خدا فراهم میکند، امیدوارم در ما نیز استقبال از روزه و گرسنگی ظهور کند.
هرکس تجربه کرده است که پرخوری و سیری چه اندازه روح را تاریک میکند و میل دوری از گناه را در انسان ضعیف مینماید تا آنجایی که بزرگی میفرماید: «هرگز نشد سیر شوم و معصیتی مرتکب نشوم یا قصد معصیت نکنم.» به همین جهت باید قلب را دائماً بیدار نگه داشت و این با روزهداری محقق میشود، اگر از گرسنگی و تشنگی که در روزهداری پیش میآید استقبال کنیم متوجه میشویم که روزه انسان را تا کجا جلو میبرد و چگونه به راحتی شرایط نجوا با خدا در انسان ظهور میکند، این یکی از معجزات روزه است.
تفاوت ماه رمضان در خصوصیاتی است که خداوند در آن قرار داده است
گاهي اين سؤال پيش ميآيد كه «مگر زمانها با هم فرق ميكنند که اعمال عبادی در ماه رمضان با اعمال در سایر ماهها تفاوت میکند؟» اين از حرفهايي است كه بالاخره شيطان ميزند؛ شيطان، گاهي وقتها حرفهاي بهظاهر علمي ميزند كه، چه فرقي بين مثلاً ماه رمضان و ماه شوال هست؟! مگر زمانها فرق ميكنند؟!
آری زمانها فرق نميكنند، ولي حضرت حق اراده كرده است اين ماه، اين خصوصيات را داشته باشد. همچنانكه اراده كرده است چشم من خواصي داشته باشد كه آن خواص را، كف پاي من ندارد، هرچند همهی اعضاي بدن اعم از چشم و دست و پا، از جنس ماده هستند، ولي خواصي كه چشم در نمودن قواي بينايي دارد، كف پا ندارد.
روزه، گرسنگي يا بندگي؟
مهم اين است كه ما روزه بگيريم، نه اينكه فقط گرسنگي
بكشيم، روزه يك نحوه صعود روحاني براي انسان است از دريچه بندگي خداوند، ولي
گرسنگي يك عمل بدني است مثل ورزش كه يك عمل بدني است؛ ما در روزه به يك صعود
روحاني نظیر داریم ولی از طريق گرسنگي بدن این امر وجود ندارد ولي گاهي ما بهجاي اينكه در مغرب افطار كنيم،
در مغرب روزه خود را خراب ميكنيم چرا که فرق است بين افطار كردنِ روزه و خرابكردن
آن.