سیر ترجمه‌های قرآن؛ از ترجمه دهه 30 تا تازه‌ترین برگردان
گروه ادب: یکصد ترجمه مربوط به دوره‌های مختلف در بخش ترجمه‌های قرآن در بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن به نمایش گذاشته شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، بخش تخصصی ترجمه‌های قرآن در بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن یکی از بخش‌های مهم نمایشگاهی است که به ارائه یکصد ترجمه قرآن از مترجمان گوناگون و مربوط به دوره‌های مختلف پرداخته است.
در این بخش قدیمی‌ترین ترجمه قرآن مربوط به سال 1323 است که از سوی مرحوم الهی قمشه‌ای به زبان فارسی ترجمه و از سوی انتشارات دارالکتب اسلامیه منتشر شد، برای نخستین بار بود که این ترجمه به صورت صفحه به صفحه و به اقتباس از ترجمه‌های اروپایی منتشر می‌شد.
پس از آن در سال 1339 مترجم اصلاحاتی در ترجمه خود ایجاد و استاد میرخانی آن را بازنویسی و خوشنویسی کرد که در سال 1342 از سوی انتشارات دارالکتب اسلامی منتشر شد. البته ناشران گوناگونی طی سال‌های گذشته اقدام به چاپ و نشر این ترجمه کرده‌اند. اما غیر از ناشر اصلی، دو چاپ از سوی انتشارات امیرکبیر در سال 1361 و 1367 و سازمان اوقاف در سال 1369 است که خانواده قمشه‌ای بر آنها صحه گذاشته‌اند. اما اهل فن تصریح کرده‌اند که چه چاپ‌های صحه‌دار و چه ویرایش شده از سوی افرادی چون محمدباقر بهبودی و حسن مسعودی، آن چنان که باید و شاید پیراسته از اغلاط علمی که در اصل بوده و یا از سوی مصححان افزوده شده، نیست.
مهم‌ترین ویرايش علمی و اساسی این ترجمه در سال‌های اخیر از سوی حسین استادولى انجام شده است این ترجمه تصحیح شده از سوی انتشارات دارالکتب اسلامی در سال 1377 به چاپ رسیده است.
براساس این گزارش، این ترجمه به دلیل مشهورترين و گسترش‌يافته‌ترين ترجمه قرآن كريم، چه در داخل و چه در خارج از كشور، مزيّن به نام مرحوم مهدی محی‌الدين الهی‌قمشه‌ای است و ظاهراً برای مخاطبان روانی آن و برای ناشران، رايگانی آن مهم‌ترین دلیل بر شهرت آن شده است. به هر حال چاپ این ترجمه، از دو سال پیش از سوی معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ممنوع شد، مگر اینکه با تصحیح و تأیید از سوی معاونت یادشده به چاپ برسد.
ترجمه‌های دیگر پس از این ترجمه به زبان فارسی انجام شده است، ترجمه‌هایی که از سوی میرزا ابوالحسن شعرانی در سال 1333 انجام شده، ترجمه روان و معنا به معناست و یا ترجمه‌ای که شیخ محمد کاظم معزی انجام داده به روش تحت‌اللفظی همراه با توضیحاتی اندک در پرانتز است. مترجم سعی کرده تا ترجمه‌اش سلیس و روان باشد و نارسايى‌هاى اين نوع از ترجمه را کمتر دارا باشد که در این زمینه تا حدودی موفق بوده است.
ابوالقاسم پاینده مترجم دیگری است که رد سال 1336 با نثر روان به ترجمه قرآن پرداخته است. علامه امینی نویسنده کتاب الغدیر در نامه‌ای به مرحوم پاینده در مورد قرآن ترجمه شده وی می‌نویسد: «آنچه سرمایه خیر دنیا و آخرت شماست، این صحایف است و بس. زحمتی که باید برای آن ارزشی فوق‌العاده قائل شد و تقدیر و ستایش کرد و افتخار نمود، این قدم برجسته‌ای است که در راه ترجمه قرآن عظیم برداشته‌اید و الحق خوب از عهده برآمده‌اید. آفرین بر آن خامه شیوا و بیان رسا و شیرین».
رضا سراج تهرانی و سیدعلی نقی دیباجی از مترجمانی هستند که در دهه چهل به ترجمه قرآن پرداختند و پس از آن مترجمانی چون صادق نوبری، داریوش شاهین و حکمت آل آقا در دهه 50 ترجمه‌های خود از قرآن را ارائه کردند. آنچه در رابطه با ترجمه حکمت آل آقا قابل ذکر است اینکه وی طی سال‌های 1321 تا 1332 برنامه ترجمه و تفسیر قرآن را در رادیو اجراء می‌کرد، سپس بر مبنای همان تجربه، ترجمه‌ای روان و دقیق از قرآن کریم ارائه کرده است. این ترجمه در سال 1353 در صفحات رنگی به چاپ رسیده است.
نگاهی به سیر ترجمه‌های قرآن در سال‌های مختلف نشان می‌دهد که در دهه 80 ترجمه‌های بیشتری از مترجمان قرآن را شاهد هستیم، مترجمانی چون علی اکبر طاهری قزوینی، مرحوم آیت‌الله مشکینی، محمد صلواتی، محمدرضا صفوی، طاهره صفارزاده، محمدصادق تهرانی، کریم زمانی، مسعود ریاعی، زین العابدین رهنما، رضایی اصفهانی، سیدهاشم رسولی محلاتی، حسن راحتی سبزواری، سیدمصطفی حسینی دشتی، عباس حداد کاشانی، سیدمهدی حجتی، محمد یزدی، محمدعلی صالح غفاری، شهاب تشکری آرانی، امیر توحیدی، عباس پورسیف، ابوالفضل بهرام‌پور، علی‌اصغر برزی و شیخ حسین انصاریان را نام برد.
در میان ترجمه‌هایی که در دهه 80 انجام شد ترجمه‌های شاخصی را شاهدیم که اکنون نیز شهرت یافته‌اند و نسبت به ترجمه‌های سال‌های قبل‌تر از روانی و سلاست خوبی برخوردارند، همچنین اغلاط ترجمه‌های دیگر را ندارند.
در دهه 90 نیز ترجمه‌های خوبی را شاهدیم که همان ویژگی روانی و شیوایی را داشتند و در این راستا می‌توان به ترجمه افرادی چون غلامعلی حدادعادل، مرحوم صالحی نجف‌آبادی و حجت‌الاسلام محسن قرائتی اشاره کرد. همچنین ترجمه‌ای که اخیراً یعنی در ماه مبارک رمضان امسال از چاپ خارج شد، ترجمه تفسیری و پیام‌رسان حجت‌الاسلام علی ملکی است که برای جوانان و نوجوانان ارائه شده است.
