سعید مستغاثی:
ترویج خاموش ریزمؤلفه‌های سبک زندگی غربی در «خندوانه»/ غلبه خام‌دستی بر اندیشه
گروه هنر: مستندساز انقلابی با بیان اینکه آیتم‌های برنامه «خندوانه» بیشتر منطبق بر الگوهای غربی است، اظهار کرد: این خطاهای غیرمغرضانه ناشی از سیاست‌های سیما است که خام‌دستی ما را نشان می‌دهد و هیچ نشانی از تفکر و اندیشه در آن نیست.
سعید مستغاثی، مستندساز و کارشناس سینما در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) با بیان اینکه «خندوانه» سبک زندگی غربی را تبلیغ می‌کند، اظهار کرد: حواشی که پیرامون برنامه «خندوانه» به وجود آمده، چیز عجیبی نیست، بلکه مدت‌هاست چنین نقدهایی به این برنامه وارد است. این نقدها هم به مفاهیم این برنامه مربوط می‌شود و هم کلمات و حرف‌هایی که در این برنامه زده می‌شود، ولیکن مطلب اصلی، این است که در برنامه «خندوانه» سبک زندگی که تبلیغ می‌شود منطبق بر الگوهای غربی است.
وی افزود: برای این الگوسازی نیز حتماً لازم نیست که به طور مستقیم موضوع مورد نظر تبلیغ شود، بلکه برخوردهایی که بین مجری و میهمانان برنامه روی می‌دهد هم می‌تواند مبلغ سبک زندگی غربی باشد؛ برای مثال خطاب کردن اسم کوچک بین مجری و میهمانان یا نحوه تشویق کردن و هم‌خوانی از جمله اشکالی است که در سبک زندگی غربی می‌توان به‌وفور آنها را مشاهده کرد. در مثال دیگر نحوه گفت‌وگوی مجری برنامه با میهمانان زن به گونه‌ای نیست که بتوان آن را مطابق الگوی اسلامی دانست.
ضعف دیگر برنامه‌هایی چون «خندوانه» یا «دورهمی» این است که شرم حیا اخلاقی را از بین می‌برد؛ برای مثال از میهمانان سوال می‌شود که چگونه عاشق شده‌اند و حتی اصرار می‌کنند حرف‌هایی که یک فرد در خلوت با همسرش می‌زند را در جلوی دوربین بیان کند! این اتفاق به نظرم به هیچ‌وجه شایسته نیست و به‌نوعی ترویج سبک زندگی غربی است. نکته تأسف‌آورتر اینکه آنها برای چنین برنامه‌های ضعیفی حتی شکلی نو و جدید ندارد، بلکه کپی‌برداری از کارهای دسته‌چندم غربی می‌کنند.
کارگردان مستند «راز آرماگدون» تاکید کرد: مطلب دیگر که سبب رنجش من شده این است که چنین رویکردی به سریال‌های نمایشی ما نیز تعمیم پیدا کرده است. برای همین هم می‌بینیم روابط بین شخصیت‌ها بسیار نادرست و غیرمعقول است، به نحوی که اصول حاکم بین محرم و نامحرم نادیده گرفته می‌شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود این‌گونه غفلت‌ها را نشئت‌گرفته از سیاست‌گذاری غلط سیما توصیف کرد و گفت: من این خطاهای موجود را امری مغرضانه نمی‌دانم، چون هنرمند و مسئول نیز می‌خواهد کاری تولید کند که درخور توجه باشد، اما سیاست‌هایی که بر سیما حاکم شده این اجازه را از ما گرفته است. سیاستی که تنها خام‌دستی ما را نشان می‌دهد و هیچ نشانی از تفکر و اندیشه در آن نیست.
وی تصریح کرد: در چنین سیاستی، هدف وسیله را توجیه می‌کند، چون مدیران سیما تنها برای اینکه بتوانند با برنامه‌های ماهواره رقابت کنند و جلوی جذب مخاطب آنها را بگیرند، مسیری را در پیش گرفته‌اند که به‌نوعی آن را می‌توان در امتداد و همسو با برنامه‌های ماهواره دانست. همچنین مسئولان سیما از یک نکته بسیار مهم غافل هستند به این معنا که با چنین برنامه‌هایی علاوه بر اینکه نمی‌توانند تماشاگران ماهواره را به سمت خود جذب کنند، بلکه مخاطبان خود را هم از دست می‌دهند.
این کارشناس رسانه در جواب به سوال پایانی مبنی بر اینکه چرا با وجود ضعف‌های موجود تا به این حد مخاطبان «خندوانه» زیاد است؟ گفت: اولاً اینکه آمارهایی که درباره میزان تماشاگران یک برنامه داده می‌شود در بسیاری از مواقع مستند نیست، هرچند اگر هم درست باشد برای آن افتخاری وجود ندارد، چون اگر قرار بود با بی‌اخلاقی و بددهنی جذب مخاطب کرد دیگر نمی‌شد ادعا کرد که برنامه‌های تولیدی برای پخش در جمهوری اسلامی تولید شده است.
وی افزود: برای این الگوسازی نیز حتماً لازم نیست که به طور مستقیم موضوع مورد نظر تبلیغ شود، بلکه برخوردهایی که بین مجری و میهمانان برنامه روی می‌دهد هم می‌تواند مبلغ سبک زندگی غربی باشد؛ برای مثال خطاب کردن اسم کوچک بین مجری و میهمانان یا نحوه تشویق کردن و هم‌خوانی از جمله اشکالی است که در سبک زندگی غربی می‌توان به‌وفور آنها را مشاهده کرد. در مثال دیگر نحوه گفت‌وگوی مجری برنامه با میهمانان زن به گونه‌ای نیست که بتوان آن را مطابق الگوی اسلامی دانست.
ضعف دیگر برنامه‌هایی چون «خندوانه» یا «دورهمی» این است که شرم حیا اخلاقی را از بین می‌برد؛ برای مثال از میهمانان سوال می‌شود که چگونه عاشق شده‌اند و حتی اصرار می‌کنند حرف‌هایی که یک فرد در خلوت با همسرش می‌زند را در جلوی دوربین بیان کند! این اتفاق به نظرم به هیچ‌وجه شایسته نیست و به‌نوعی ترویج سبک زندگی غربی است. نکته تأسف‌آورتر اینکه آنها برای چنین برنامه‌های ضعیفی حتی شکلی نو و جدید ندارد، بلکه کپی‌برداری از کارهای دسته‌چندم غربی می‌کنند.
کارگردان مستند «راز آرماگدون» تاکید کرد: مطلب دیگر که سبب رنجش من شده این است که چنین رویکردی به سریال‌های نمایشی ما نیز تعمیم پیدا کرده است. برای همین هم می‌بینیم روابط بین شخصیت‌ها بسیار نادرست و غیرمعقول است، به نحوی که اصول حاکم بین محرم و نامحرم نادیده گرفته می‌شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود این‌گونه غفلت‌ها را نشئت‌گرفته از سیاست‌گذاری غلط سیما توصیف کرد و گفت: من این خطاهای موجود را امری مغرضانه نمی‌دانم، چون هنرمند و مسئول نیز می‌خواهد کاری تولید کند که درخور توجه باشد، اما سیاست‌هایی که بر سیما حاکم شده این اجازه را از ما گرفته است. سیاستی که تنها خام‌دستی ما را نشان می‌دهد و هیچ نشانی از تفکر و اندیشه در آن نیست.
وی تصریح کرد: در چنین سیاستی، هدف وسیله را توجیه می‌کند، چون مدیران سیما تنها برای اینکه بتوانند با برنامه‌های ماهواره رقابت کنند و جلوی جذب مخاطب آنها را بگیرند، مسیری را در پیش گرفته‌اند که به‌نوعی آن را می‌توان در امتداد و همسو با برنامه‌های ماهواره دانست. همچنین مسئولان سیما از یک نکته بسیار مهم غافل هستند به این معنا که با چنین برنامه‌هایی علاوه بر اینکه نمی‌توانند تماشاگران ماهواره را به سمت خود جذب کنند، بلکه مخاطبان خود را هم از دست می‌دهند.
این کارشناس رسانه در جواب به سوال پایانی مبنی بر اینکه چرا با وجود ضعف‌های موجود تا به این حد مخاطبان «خندوانه» زیاد است؟ گفت: اولاً اینکه آمارهایی که درباره میزان تماشاگران یک برنامه داده می‌شود در بسیاری از مواقع مستند نیست، هرچند اگر هم درست باشد برای آن افتخاری وجود ندارد، چون اگر قرار بود با بی‌اخلاقی و بددهنی جذب مخاطب کرد دیگر نمی‌شد ادعا کرد که برنامه‌های تولیدی برای پخش در جمهوری اسلامی تولید شده است.
متن شما سه ایراد کلی داره اول اینکه چرا در اول متن فقط به خندوانه اشاره شده در حالیکه در بند سوم از دورهمی هم یاد کردین و حتی مثال شما کاملا مرتبط با دورهمیه. دوم خیلی از ما یه تیکه کلامی داریم به این شکل《کپی برداری از فلان و بهمان》و شما پیشرفت چشم گیری داشتید و《دست چندم》رو هم به اون اضافه کردید. بر فرض محالات که این برنامه های درجه یک، کپی باشن فکر نمیکنید با این اوضاع صدا و سیما باید قدر این برنامه ها رو بدونین؟!تازه برای شروع کار بد که نیست فراتر از عالی هم هست.سوم با این تعریفی که شما از یه برنامه دارید خانم ها حتی نباید توی استودیو حضور داشته باشن چه برسه به تشویق و هم خوانی؛ و کمتر مواقعی هر دو مجری یعنی جناب آقای رامبد جوان و مهران مدیری مهمانان رو به اسم کوچک صدا کردند و هر زمان که نامشون رو شنیدید با پیشوند یا پسوند خانم همراه بوده.در ضمن شما اشکال از فرهنگ غرب میگیرید در حالیکه باید فرهنگ خودمون رو درست کنیم؛هیچ وقت فکر نکنید که به این زودی میتونیم با این طرز تفکر که خانم ها رو از بازی خارج میکنین با برنامه های ماهواره رقابت کنیم و تا زمانی که جلوی ساخت فیلم هایی مثل شهرزاد و عاشقانه و خیلی فیلم های دیگه رو در کشور اسلامی خودمون نگیرید انتظار رفتار درست و اتحاد رو از هیچ کس نداشته باشید و نکته آخر درمورد تماشاچی،اینکه ما باید بگیم باعث تاسفه نه شما،چون نحوه تفکر شما اینطوره که انتظار دارید با بی اخلاقی و بددهنی مخاطب جذب کنید و مثل اینکه باید بهتون بگم همچین چیزی امکان نداره و رد اصول اخلاقی ربطی به جمهوری اسلامی کشور ما نداشته و در هیچ کجای جهان همچین چیزی پذیرفته نیست.مطمئنم روزی میرسه که همه ما ارزش هر کس و هر چیزی رو خواهیم دونست و به جای ناامید کردن، به هم انرژی و امید میدیم.