شهرمحوری و تمرکزگرایی؛ از عوامل محرومیت روستاهای کشور
گروه دانشگاه: زرگر معتقد است شاخصه‌های نادرستی چون شهرمحوری و تمرکزگرایی، ایدئولوژی‌محوری، نگاه امنیتی به مناطق جغرافیائی و آب‌گریزی در نظام برنامه‌ریزی عوامل محرومیت روستاهای کشور هستند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نشست چشم‌انداز اشتغال و کارآفرینی در مناطق روستایی، پیش از ظهر امروز 11 آذر با حضور ناصر زرگر، سرپرست معاونت سرمایه‌گذاری، فرهنگی، اجتماعی و اشتغال معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست جمهوری در محل سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش‌آموختگان سازمان جهاد دانشگاهی برگزار شد.
در آغاز این نشست سیروس دشتی، معاون توانمندسازی سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش‌آموختگان سازمان جهاد دانشگاهی گفت: برنامه‌های توسعه کشور در دهه 30 از تامین نیازهای اساسی مناطق روستائی شروع شده است. در این دهه تامین نیازهای بهداشتی و خدمات آموزشی با نهادهائی مانند سپاه دانش پیش رفت.
دشتی افزود: در دوره انقلاب شعار محوری رسیدگی به محرومان و مستضعفان بود، خدمات عمرانی و آموزش تقویت پیدا کرد. نظامی در این زمینه شکل یافته است که بسیاری نهادها دست‌اندرکار آن هستند.
وی ادامه داد: دولت با صرف هزینه و زمان، فقر مناطق روستائی را کاسته است اما ما هنوز درگیر چرخه فقر در این مناطق هستیم و یک گسست تاریخی میان نظام سنتی اقتصاد و وضع مدرن در این مناطق را می‌بینیم. فناوری‌های مدرن به روستاها رسوخ نیافته است. امروز روستاها از امکانات عمرانی و آموزشی بهره‌مند هستند، اما هنوز روستاها نسبت به شهرها از توسعه‌نیافتگی رنج می‌برند و ما این مسئله را در زمینه اشتعال می‌بینیم. بحث محوری امروز در این خصوص است که می‌توان چگونه در حوزه اشتغال‌زائی و کارآفرینی در مناطق روستائی توسعه انجام داد؟
عوامل محرومیت مناطق روستائی در ایران
در ادامه این نشست زرگر گفت: تا قبل از انقلاب صنعتی در جهان شاخص‌های اقتصادی کشور، شهر و روستاها به هم نزدیک بود. از نظر اسلام انسان حقیقت علمی است، از این رو اختلافات اقتصادی، فرهنگی سیاسی بین کشورها، بر مبنای تفاوت در تطور علمی است. ما در زمینه عدم توسعه مناطق روستائی به جای آسیب‌شناسی، باید به شناخت ظرفیت این مناطق بپردازیم. ظرفیت روستاها می‌تواند به گام‌های توسعه‌ای منجر شود.
زرگر تصریح کرد: در تجربه جهانی ما بحث حاشیه‌نشینی را داشته‌ایم اما در گام‌های بعدی فناوری با همه جامعه درگیر شد و زنجیره فناوری از روستاهای شروع شد. در این جوامع کلیه فرایند فناوری تولید و آموزش در جامعه‌های محلی وجود دارد، در 60 سال اخیر جابجایی جمعیت از روستاها به شهر در این کشورها بین 0 تا 2 درصد بوده است، اما در کشورهائی مثل کشور ما که تلفیق فناوری با ظرفیت‌های محلی صورت نگرفته است و فاصله روستاها و شهر زیاد است، به این انجامیده است که جمعیت روستائی به سوی شهرهای حرکت کنند و ما شاهد جابجایی 6-7 درصدی از روستاها به شهرها در سالیان اخیر در ایران بوده‌ایم.
سرپرست معاونت سرمایه‌گذاری، فرهنگی، اجتماعی و اشتغال معاونت توسعه روستائی و مناطق محروم ریاست جمهوری ادامه داد: نظام برنامه‌ریزی ما در 60 سال اخیر فارغ از اینکه بر اساس نظر چه گروه سیاسی انجام شده باشد، شاخص‌های بسیار غلط محوری داشته است. یکی از این شاخص‌ها شهرمحور بودن از لحاظ توزیع منابع و از نظر قدرت سیاسی مرکزگرائی است. پس از انقلاب ایدئولوژی محوری نیز به این شاخص‌ها اضافه شده است.
وی افزود: مزیت‌های سرزمینی با نگاه امنیتی اداره شده است و این‌ها به عدم توسعه متوازن انجامیده است. عامل دیگر در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی آب‌گریزی در نظام برنامه‌ریزی است. ما چند صد کیلومتر مرز آبی داریم در حالی که نتوانسته‌ایم در مقایسه با کشوری مانند امارات از آن استفاده کنیم. مرزهای آبی از خوزستان تا چابهار فقیرترین افراد کشور را در بر می‌گیرد و این در حالی است که در کشوری مانند امارات با استفاده از فرصت مرزهای آبی توانسته است به هاب حمل و نقل دریایی تبدیل شود.
زرگر تصریح کرد: نظام متمرکز شهری در تخصیص منابع به صورتی بوده است که اگر بودجه اول انقلاب تا کنون را مورد توجه قرار دهیم متوجه خواهیم شد که سهم روستاها چه زمانی که 40 درصد جمعیت کشور و چه اکنون که 26 درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، از کل بودجه 14 درصد بوده است. از سوی برنامه‌ریزان گفته می‌شود که هزینه‌هایی که به فرودگاه و راه شده است شامل روستاها هم می‌شود، اما در حالی که کلیه فرایند اقتصادی در شهرها صورت گرفته است، این مسئله نادرست است و این هزینه‌ها نتیجه‌ای برای روستاها نداشته است.
وی با طرح این پرسش که چه باید کرد؟ گفت: باید در دو زمینه بازگشت زنجیره اقتصادی به روستا و ارتقا کیفیت زندگی باید برنامه‌ریزی‌هایی داشته باشیم. در شرایط کنونی کیفیت خدمات در روستاها پائین است، این را می‌توان از مقایسه روند ورودی دانشجویان به دانشگاه‌ها از مناطق شهری و روستائی دریافت. داوطلبان برای ورودی به دانشگاه از روستاها بیشتر به دانشگاه‌هایی مانند پیام نور وارد می‌شوند در حالی که این روند در شهرها به دانشگاه‌های سراسری منجر می‌شود. همچنین کیفیت آموزش در روستاها به علت پراکندگی و گستردگی که دارند بسیار پائین است.
طرح مشارکت مردم در توسعه روستائی
زرگر با بیان این که معاونت سرمایه‌گذاری، فرهنگی، اجتماعی و اشتغال معاونت توسعه روستائی و مناطق محروم ریاست جمهوری «طرح مشارکت مردم در توسعه روستائی» را تدوین کرده است، گفت: بر اساس تحقیقات ما طرح‌های مشارکتی در روستاها پس از انقلاب آسیب جدی دیده است. بر اساس این طرح هر 25 خانوار روستائی تحت یک موضوع فعالیت می‌توانند در مناطق مرزی با نرخ سود 0 درصد و در دیگر مناطق با 3 درصد سود تسهیلات حمایتی دریافت کنند. این طرح در خراسان رضوی و جنوبی با استقبال زیادی روبرو شده است.
وی افزود: نظام شهری که روستاها را غارت کرده است و با این کار رونق گرفته است، امروز در سیستم بانکی، املاک روستائی را قبول نمی‌کند. ما برای این کار تدابیری اندیشیده‌ایم. یکی از راه‌حل‌ها این است که کارت‌های یارانه هر 25 خانوار به عنوان وثیقه مورد پذیرش واقع شده است.
زرگر در پایان گفت: همچنین اقدامات دیگری را می‌توان در خصوص سرمایه‌های ناملموس مانند ورزش، فرهنگ صنایع دستی و ... انجام داد و این سرمایه‌ها را از طریق رونق گردشگری و برگزاری نمایشگاه‌های فرهنگی و جشنواره‌های فرهنگی به درآمد برای بخش‌های روستائی تبدیل کرد.
در آغاز این نشست سیروس دشتی، معاون توانمندسازی سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش‌آموختگان سازمان جهاد دانشگاهی گفت: برنامه‌های توسعه کشور در دهه 30 از تامین نیازهای اساسی مناطق روستائی شروع شده است. در این دهه تامین نیازهای بهداشتی و خدمات آموزشی با نهادهائی مانند سپاه دانش پیش رفت.
دشتی افزود: در دوره انقلاب شعار محوری رسیدگی به محرومان و مستضعفان بود، خدمات عمرانی و آموزش تقویت پیدا کرد. نظامی در این زمینه شکل یافته است که بسیاری نهادها دست‌اندرکار آن هستند.
وی ادامه داد: دولت با صرف هزینه و زمان، فقر مناطق روستائی را کاسته است اما ما هنوز درگیر چرخه فقر در این مناطق هستیم و یک گسست تاریخی میان نظام سنتی اقتصاد و وضع مدرن در این مناطق را می‌بینیم. فناوری‌های مدرن به روستاها رسوخ نیافته است. امروز روستاها از امکانات عمرانی و آموزشی بهره‌مند هستند، اما هنوز روستاها نسبت به شهرها از توسعه‌نیافتگی رنج می‌برند و ما این مسئله را در زمینه اشتعال می‌بینیم. بحث محوری امروز در این خصوص است که می‌توان چگونه در حوزه اشتغال‌زائی و کارآفرینی در مناطق روستائی توسعه انجام داد؟
عوامل محرومیت مناطق روستائی در ایران
در ادامه این نشست زرگر گفت: تا قبل از انقلاب صنعتی در جهان شاخص‌های اقتصادی کشور، شهر و روستاها به هم نزدیک بود. از نظر اسلام انسان حقیقت علمی است، از این رو اختلافات اقتصادی، فرهنگی سیاسی بین کشورها، بر مبنای تفاوت در تطور علمی است. ما در زمینه عدم توسعه مناطق روستائی به جای آسیب‌شناسی، باید به شناخت ظرفیت این مناطق بپردازیم. ظرفیت روستاها می‌تواند به گام‌های توسعه‌ای منجر شود.
زرگر تصریح کرد: در تجربه جهانی ما بحث حاشیه‌نشینی را داشته‌ایم اما در گام‌های بعدی فناوری با همه جامعه درگیر شد و زنجیره فناوری از روستاهای شروع شد. در این جوامع کلیه فرایند فناوری تولید و آموزش در جامعه‌های محلی وجود دارد، در 60 سال اخیر جابجایی جمعیت از روستاها به شهر در این کشورها بین 0 تا 2 درصد بوده است، اما در کشورهائی مثل کشور ما که تلفیق فناوری با ظرفیت‌های محلی صورت نگرفته است و فاصله روستاها و شهر زیاد است، به این انجامیده است که جمعیت روستائی به سوی شهرهای حرکت کنند و ما شاهد جابجایی 6-7 درصدی از روستاها به شهرها در سالیان اخیر در ایران بوده‌ایم.
سرپرست معاونت سرمایه‌گذاری، فرهنگی، اجتماعی و اشتغال معاونت توسعه روستائی و مناطق محروم ریاست جمهوری ادامه داد: نظام برنامه‌ریزی ما در 60 سال اخیر فارغ از اینکه بر اساس نظر چه گروه سیاسی انجام شده باشد، شاخص‌های بسیار غلط محوری داشته است. یکی از این شاخص‌ها شهرمحور بودن از لحاظ توزیع منابع و از نظر قدرت سیاسی مرکزگرائی است. پس از انقلاب ایدئولوژی محوری نیز به این شاخص‌ها اضافه شده است.
وی افزود: مزیت‌های سرزمینی با نگاه امنیتی اداره شده است و این‌ها به عدم توسعه متوازن انجامیده است. عامل دیگر در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی آب‌گریزی در نظام برنامه‌ریزی است. ما چند صد کیلومتر مرز آبی داریم در حالی که نتوانسته‌ایم در مقایسه با کشوری مانند امارات از آن استفاده کنیم. مرزهای آبی از خوزستان تا چابهار فقیرترین افراد کشور را در بر می‌گیرد و این در حالی است که در کشوری مانند امارات با استفاده از فرصت مرزهای آبی توانسته است به هاب حمل و نقل دریایی تبدیل شود.
زرگر تصریح کرد: نظام متمرکز شهری در تخصیص منابع به صورتی بوده است که اگر بودجه اول انقلاب تا کنون را مورد توجه قرار دهیم متوجه خواهیم شد که سهم روستاها چه زمانی که 40 درصد جمعیت کشور و چه اکنون که 26 درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، از کل بودجه 14 درصد بوده است. از سوی برنامه‌ریزان گفته می‌شود که هزینه‌هایی که به فرودگاه و راه شده است شامل روستاها هم می‌شود، اما در حالی که کلیه فرایند اقتصادی در شهرها صورت گرفته است، این مسئله نادرست است و این هزینه‌ها نتیجه‌ای برای روستاها نداشته است.
وی با طرح این پرسش که چه باید کرد؟ گفت: باید در دو زمینه بازگشت زنجیره اقتصادی به روستا و ارتقا کیفیت زندگی باید برنامه‌ریزی‌هایی داشته باشیم. در شرایط کنونی کیفیت خدمات در روستاها پائین است، این را می‌توان از مقایسه روند ورودی دانشجویان به دانشگاه‌ها از مناطق شهری و روستائی دریافت. داوطلبان برای ورودی به دانشگاه از روستاها بیشتر به دانشگاه‌هایی مانند پیام نور وارد می‌شوند در حالی که این روند در شهرها به دانشگاه‌های سراسری منجر می‌شود. همچنین کیفیت آموزش در روستاها به علت پراکندگی و گستردگی که دارند بسیار پائین است.
طرح مشارکت مردم در توسعه روستائی
زرگر با بیان این که معاونت سرمایه‌گذاری، فرهنگی، اجتماعی و اشتغال معاونت توسعه روستائی و مناطق محروم ریاست جمهوری «طرح مشارکت مردم در توسعه روستائی» را تدوین کرده است، گفت: بر اساس تحقیقات ما طرح‌های مشارکتی در روستاها پس از انقلاب آسیب جدی دیده است. بر اساس این طرح هر 25 خانوار روستائی تحت یک موضوع فعالیت می‌توانند در مناطق مرزی با نرخ سود 0 درصد و در دیگر مناطق با 3 درصد سود تسهیلات حمایتی دریافت کنند. این طرح در خراسان رضوی و جنوبی با استقبال زیادی روبرو شده است.
وی افزود: نظام شهری که روستاها را غارت کرده است و با این کار رونق گرفته است، امروز در سیستم بانکی، املاک روستائی را قبول نمی‌کند. ما برای این کار تدابیری اندیشیده‌ایم. یکی از راه‌حل‌ها این است که کارت‌های یارانه هر 25 خانوار به عنوان وثیقه مورد پذیرش واقع شده است.
زرگر در پایان گفت: همچنین اقدامات دیگری را می‌توان در خصوص سرمایه‌های ناملموس مانند ورزش، فرهنگ صنایع دستی و ... انجام داد و این سرمایه‌ها را از طریق رونق گردشگری و برگزاری نمایشگاه‌های فرهنگی و جشنواره‌های فرهنگی به درآمد برای بخش‌های روستائی تبدیل کرد.
