حجت‌الاسلام یوسفی‌مقدم:
عقل فطری، ممیز تفاسیر معتبر از غیرمعتبر است
گروه حوزه‌های علمیه ــ رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم گفت: آیت‌الله فاضل معتقدند نه تنها عقل، منبع است بلکه به تفسیر هم اعتبار می‌بخشد البته وی عقلی را معتبر می‌داند که مقید به فطرت پاک باشد.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصادق یوسفی مقدم، رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن شامگاه چهارشنبه، هفتم آذرماه در ششمین پیش نشست بررسی دیدگاه‌های قرآنی آیت‌الله فاضل لنکرانی که در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) برگزار شد با بیان اینکه آیت‌الله فاضل در بحث جایگاه عقل در تفسیر بسیار دقیق و سازمان یافته وارد بحث شده‌اند گفت: اندیشه دینی گاهی در بستر عقل‌گرایی و گاهی در بستر نص‌گرایی مورد بررسی قرار می‌گیرد و آیت‌الله فاضل به نظر بنده در زمره عقل‌گرایان هستند.
رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن با بیان اینکه ایشان در شمار عقل‌گرایان معتدل هستند تصریح کرد: یکی از ویژگی‌های فکری آیت‌الله فاضل در این عرصه، بحث اعتبارسنجی منابع تفسیری براساس عقل است و معتقدند که در جریان تفسیر باید به چیزی اعتبار کنیم که از نظر عقل و شرع معتبر باشد.
یوسفی‌مقدم اظهار کرد: ایشان معتقدند نه تنها عقل منبع است بلکه به تفسیر هم اعتبار می‌بخشد البته استاد برای عقل شرایطی قائل هستند از جمله اینکه وی عقلی را معتبر می‌داند که مقید به فطرت پاک باشد.
یوسفی‌مقدم با بیان اینکه عقل فطری با فطرت تفاوت دارد تأکید کرد: از نظر ایشان مراد از عقل، عقل فطری و نه برهانی و استدلالی است لذا از منظر این فقیه، عقلی که از مسیر حق و اعتدال خارج است عقل صحیح نیست بنابراین مفهوم عقل صحیح آن است که باید به گونه‌ای عمل کند که متأثر از قوای شهوانی و غضب نباشد.
وی افزود: آیت‌الله فاضل فرموده است که عقل منبع، عقل فطری است نه عقل رهاشده بنابراین از این منظر آیت الله فاضل نوگراست و در زمره عقل‌گرایان تعریف می‌شود و اگر بگوییم تجددطلب هستند نه، ایشان عقل متأثر از امیال شهوانی را حجت نمی‌دانند.
این پژوهشگر قرآنی با بیان اینکه فرمایش ایشان در مورد عقل حدود دارد و رها شده نیست و حتی عقل برهانی و فلسفی محض هم نیست تصریح کرد: ایشان همچنین حکم قطعی عقل را حجت می‌دانند و افزون بر حجیت، به مثابه مخصص لفظی متصل عمل می‌کنند مثلا در جمله «رایت اسد یرمی» ظهور کلمه در رجل شجاع استقرار می‌یابد بنابراین اگر عقل چیزی بر خلاف ظاهر کتاب فهمید آن ظهور فهم عقل در کتاب حجیت می‌یابد مثلا در «جاء ربک ...»، چون لازمه آن اعتقاد به جسمانیت است که در خدا راه ندارد ما باید معنای دیگری را بفهمیم که منظور از جاء ربک همان امر خداوند است بنابراین عقل، ظهور را در معنای حقیقی به معنای مجازی مستقر می‌سازد.
وی افزود: این دیدگاه، دیدگاهی است که براساس آن بسیاری از تفاسیر از گردونه تفاسیر معتبر خارج می‌شود مثلا تفاسیری که سعی می‌کنند دیدگاه‌های علمی را بر قران تحمیل کنند از دید استاد صحیح نیستند و هر کسی که با منابع ظنی وارد تفسیر شود از نظر ایشان این تفسیر اعتبار ندارد لذا عقل صحیح، عقل فطری و است و یافته او هم باید قطعی باشد.
وی با بیان اینکه سید احمدخان و طنطاوی با عقل غیر قطعی سراغ تفسیر رفته و اشکالات جدی در کارشان وارد است با اشاره به تقدم عقل بر منابع تأکید کرد: ایشان تصریح کرده که عقل بر سایر منابع تقدم دارد که البته باید مطالعه شود که این تقدم در مقام تعارض است یا خیر، ولی استاد آن را به صورت مطلق بیان کرده است.
وی افزود: از دید وی، حکم عقل بر ظاهر قرآن و روایات مقدم است، زیرا ما با عقل اعجاز و الهی بودن قرآن را ثابت می‌کنیم و صحت کلام معصوم را هم با عقل ثابت می‌کنیم که این نکته دقیق در فرمایشات آیت‌الله فاضل وجود دارد.
رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن بیان کرد: استاد با دقت مسئله عقل منبع را از عقل اجتهادی تفکیک کرده است، زیرا میان اینکه عقل ابزار فهم کتاب و سنت باشد و مطلق و مقید را مرتبط کند و ... با عقل منبع تفاوت وجود دارد؛ البته همه مفسران به نوعی عملیات عقلانی دارند که روش و کار اجتهادی است لذا میان جایی که عقل منبع تفسیر و یا منهج تفسیری باشد تفاوت زیادی هست.
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قمرزاده، دبیر علمی همایش نیز در سخنانی گفت: ۱۲ پیش‌نشست قرار است برای این همایش برگزار شود و تاکنون شش نشست برگزار شده است.
وی با اشاره به استقبال محققان و نهاد‌های دینی از این همایش افزود: برخی مجموعه‌ها پایا‌ن‌نامه‌های خود را به سمت بررسی دیدگاه‌های ایشان برده‌اند و ما دیدگاه‌های آیات الاحکام ایشان را به ویژه مورد بررسی قرار خواهیم داد.
قمرزاده با اشاره به برپایی مناظره و نشست علمی در این باره از همکاری جامعه الزهرا و دانشگاه قم و المصطفی خبر داد و تصریح کرد: حوزه خواهران و برادران و انجمن قرآن‌پژوهی و مراکز دیگر در این نشست‌ها و مقالات و همایش با هم همکاری دارند.
انتهای پیام
رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن با بیان اینکه ایشان در شمار عقل‌گرایان معتدل هستند تصریح کرد: یکی از ویژگی‌های فکری آیت‌الله فاضل در این عرصه، بحث اعتبارسنجی منابع تفسیری براساس عقل است و معتقدند که در جریان تفسیر باید به چیزی اعتبار کنیم که از نظر عقل و شرع معتبر باشد.
یوسفی‌مقدم اظهار کرد: ایشان معتقدند نه تنها عقل منبع است بلکه به تفسیر هم اعتبار می‌بخشد البته استاد برای عقل شرایطی قائل هستند از جمله اینکه وی عقلی را معتبر می‌داند که مقید به فطرت پاک باشد.
یوسفی‌مقدم با بیان اینکه عقل فطری با فطرت تفاوت دارد تأکید کرد: از نظر ایشان مراد از عقل، عقل فطری و نه برهانی و استدلالی است لذا از منظر این فقیه، عقلی که از مسیر حق و اعتدال خارج است عقل صحیح نیست بنابراین مفهوم عقل صحیح آن است که باید به گونه‌ای عمل کند که متأثر از قوای شهوانی و غضب نباشد.
وی افزود: آیت‌الله فاضل فرموده است که عقل منبع، عقل فطری است نه عقل رهاشده بنابراین از این منظر آیت الله فاضل نوگراست و در زمره عقل‌گرایان تعریف می‌شود و اگر بگوییم تجددطلب هستند نه، ایشان عقل متأثر از امیال شهوانی را حجت نمی‌دانند.
این پژوهشگر قرآنی با بیان اینکه فرمایش ایشان در مورد عقل حدود دارد و رها شده نیست و حتی عقل برهانی و فلسفی محض هم نیست تصریح کرد: ایشان همچنین حکم قطعی عقل را حجت می‌دانند و افزون بر حجیت، به مثابه مخصص لفظی متصل عمل می‌کنند مثلا در جمله «رایت اسد یرمی» ظهور کلمه در رجل شجاع استقرار می‌یابد بنابراین اگر عقل چیزی بر خلاف ظاهر کتاب فهمید آن ظهور فهم عقل در کتاب حجیت می‌یابد مثلا در «جاء ربک ...»، چون لازمه آن اعتقاد به جسمانیت است که در خدا راه ندارد ما باید معنای دیگری را بفهمیم که منظور از جاء ربک همان امر خداوند است بنابراین عقل، ظهور را در معنای حقیقی به معنای مجازی مستقر می‌سازد.
وی افزود: این دیدگاه، دیدگاهی است که براساس آن بسیاری از تفاسیر از گردونه تفاسیر معتبر خارج می‌شود مثلا تفاسیری که سعی می‌کنند دیدگاه‌های علمی را بر قران تحمیل کنند از دید استاد صحیح نیستند و هر کسی که با منابع ظنی وارد تفسیر شود از نظر ایشان این تفسیر اعتبار ندارد لذا عقل صحیح، عقل فطری و است و یافته او هم باید قطعی باشد.
وی با بیان اینکه سید احمدخان و طنطاوی با عقل غیر قطعی سراغ تفسیر رفته و اشکالات جدی در کارشان وارد است با اشاره به تقدم عقل بر منابع تأکید کرد: ایشان تصریح کرده که عقل بر سایر منابع تقدم دارد که البته باید مطالعه شود که این تقدم در مقام تعارض است یا خیر، ولی استاد آن را به صورت مطلق بیان کرده است.
وی افزود: از دید وی، حکم عقل بر ظاهر قرآن و روایات مقدم است، زیرا ما با عقل اعجاز و الهی بودن قرآن را ثابت می‌کنیم و صحت کلام معصوم را هم با عقل ثابت می‌کنیم که این نکته دقیق در فرمایشات آیت‌الله فاضل وجود دارد.
رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن بیان کرد: استاد با دقت مسئله عقل منبع را از عقل اجتهادی تفکیک کرده است، زیرا میان اینکه عقل ابزار فهم کتاب و سنت باشد و مطلق و مقید را مرتبط کند و ... با عقل منبع تفاوت وجود دارد؛ البته همه مفسران به نوعی عملیات عقلانی دارند که روش و کار اجتهادی است لذا میان جایی که عقل منبع تفسیر و یا منهج تفسیری باشد تفاوت زیادی هست.
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قمرزاده، دبیر علمی همایش نیز در سخنانی گفت: ۱۲ پیش‌نشست قرار است برای این همایش برگزار شود و تاکنون شش نشست برگزار شده است.
وی با اشاره به استقبال محققان و نهاد‌های دینی از این همایش افزود: برخی مجموعه‌ها پایا‌ن‌نامه‌های خود را به سمت بررسی دیدگاه‌های ایشان برده‌اند و ما دیدگاه‌های آیات الاحکام ایشان را به ویژه مورد بررسی قرار خواهیم داد.
قمرزاده با اشاره به برپایی مناظره و نشست علمی در این باره از همکاری جامعه الزهرا و دانشگاه قم و المصطفی خبر داد و تصریح کرد: حوزه خواهران و برادران و انجمن قرآن‌پژوهی و مراکز دیگر در این نشست‌ها و مقالات و همایش با هم همکاری دارند.
انتهای پیام
