ارز رمزپایه اسلامی و چالش‌های استفاده آن در کشور/ حل مسئله فقهی تنها راهکار نیست
گروه فناوری اطلاعات ــ یک مدرس دانشگاه با اعتقاد به اینکه حل مسئله فقهی تنها چالش استفاده از ارزهای رمزپایه در کشور نیست، گفت: تضعیف بانک مرکزی و عدم هماهنگی با سیاستهای مالی و قوانین کشور، ریسک بالا، عدم امنیت، نرخ تبدیل و امثال این‌ها مواردی است که این ارزها را برای ورود به کشور با مشکل مواجه کرده است.
به گزارش ایکنا؛ از سال گذشته موضوع استفاده از ارزهای دیجیتال به صورت جدی در بخش‌های مختلف جهان مطرح شد و بعد از مدتی آوازه آن به ایران هم رسید؛ این روند تا جایی پیش رفت که برخی از مردم به جای سرمایه‌گذاری در بانک‌ها که نرخ سودشان هم در یک سال اخیر با کاهش روبرو بود، تصمیم گرفتند ریسک سرمایه‌گذاری بر روی ارز دیجیتالی را بپذیرند؛ سودی که اگرچه در حال افزایش است، اما هیچ ضمانتی برای کاهش ناگهانی آن وجود ندارد؛ نکته مهم‌تر اینکه بانک مرکزی تاکنون مشروعیتی به این نوع ارز نداده است.
اما همین اقبال نشان دادن به ارزهای دیجیتال، مسئولان بانکی را هم وادار کرد، تا به مرور تصمیمی درباره نحوه برخورد با این ارزهای نسبتا تازه به دوران رسیده را در کشور بگیرند. حال در ماه اخیر، خبر جدیدی در مورد عملکرد ارزهای مجازی و استفاده از آن‌ها در ایران، مخصوصا اولین ارز دیجیتال اسلامی منتشر شد که واکنش‌های رسمی و اقتصادی بسیاری از فعالان این عرصه را در پی داشت. ارزی که گفته می‌شود توانسته مشکلات فقهی سایر ارزهای دیجیتال و رمزپایه را پشت سر بگذارد و به تازگی گواهینامه «تطابق با شریعت اسلامی» را از شرکت امانی (Amanie)، ارائه دهنده مشاوره فایننس اسلامی در این کشور دریافت کند.
پشتوانه این ارز که با نام GOLDX و به‌عنوان ارز دیجیتالی اسلامی، شناخته می‌شود برخلاف دیگر ارزهای رمزنگاری شده، طلای فیزیکی ذخیره شده در صندوق امانات سنگاپور اعلام شده است و معاملهگران می‌توانند در آنجا ارز رمزنگاری شده خود را در طی یک دوره زمانی معین با طلا نقد کنند. حال برای بررسی بیشتر مکانیزم عملکرد ارز دیجیتال اسلامی و مزایا و معایبی که ممکن است در اقتصاد کشور در پی داشته باشد با کاوه منگلی، مدرس دانشگاه و کارشناس فناوری اطلاعات و فضای مجازی به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه میخوانید.
منگلی در ابتدا با اشاره به مفهوم و جزئیات ارز دیجیتال و اینکه باید این پول را نوعی «ارز رمزپایه» دانست، گفت: ارز رمزپایه (Cryptocurrency) که گاهی ارز رمزگذاری شده و رمزینه ارز هم نامیده می‌شود، نوعی ارز دیجیتال و نوعی دارایی است که از آن به عنوان ابزاری برای تبادلات استفاده می‌شود. این نوع ارز از امنیت بالایی برخوردار است، زیرا به صورت رمزنگاری شده ذخیره و تبادل می‌شود. تولید و تبادل این نوع ارز بر اساس یک‌سری الگوریتم و پروتکل مشخص صورت می‌گیرد و به همین دلیل، هیچ واسطه و شخص سومی نمی‌تواند در این مسیر اختلال ایجاد کند. این ارزها مانند کارت بانکی که در هنگام خرید، که پولی را جابه جا نمی‌کنید، عملا تنها با انتقال اعتبار عمل می‌کنند.
بلاک‌چین واسطه‌ها را از بین می‌برد
این کارشناس فناوری اطلاعات ادامه داد: ارزهای رمزپایه یک زیرمجموعه از ارزهای مجازی هستند که در واقع با بیت کوین آغاز شد و معنی پیداکرد. ارزهای رمزپایه بر اساس فناوری بلاک‌چین برنامه‌ریزی شده‌اند، بلاک‌چین فناوری است که ماهیت احراز هویت و تراکنش‌ها را با تفاوتی چشمگیر اجرا کرده و نیاز به پشتیبان را برای تایید تراکنش‌ها از بین می‌برد و به این ترتیب کاربران می‌توانند به استناد به بلاک‌چین فعالیتهایی را انجام دهند که هیچ شبههای در آن وجود نداشته باشد و کسی نتواند مدعی آن شود. به بیان دیگر وقتی که ما از بانک و سوئیفت برای تراکنش‌های مالی استفاده می‌کنیم به خاطر ضمانت پرداخت آن است؛ وقتی راجع به ضمانت پرداخت صحبت می‌کنیم نیازمند یک ضامن هستیم و فناوری بلاک‌چین احتیاج به این ضامن را از بین برده است و باعث می‌شود که ما بدون نیاز به واسطه که ضمانت هر دو طرف معامله را انجام دهد، بتوانیم تراکنش، معامله و انتقال پول‌مان را انجام دهیم.
این مدرس دانشگاه افزود: اجرای عملیاتی این فناوری در حوزه مالی از زمان بیتکوین و بلاک‌چین این ارز ایجاد شد و امروزه بیش از هزار و ۵۰۰ ارز رمزپایه در جهان داریم که کار‌های مختلفی را انجام میدهند. هر کدام از این ارزها وظایف مختلفی دارند؛ به‌عنوان مثال ارز «ریپل» بدون عملیات ماینینگ، تنها انتقال اعتبار در بانک‌ها را انجام می‌دهد، این شبکه پرداخت (RippleNet) و ارز ریپل (Ripple XRP) به بانک‌ها و مؤسسات بزرگ متصل می‌شود و انتقال پول یا سایر دارایی‌ها را با سرعت بسیار بالا و هزینه بسیار پایین انجام می‌دهد.
منگلی تصریح کرد: اگر بخواهیم به‌طور سادهتر توضیح دهیم، ارزهای رمزپایه نوعی از ارزهای دیجیتالی هستند که کاربران با استفاده از آن‌ها می‌توانند معاملات آنلاین انجام دهند. این ارزها مانند ارزهای عادی نیستند که توسط بانک‌ها و دولت‌ها کنترل می‌شوند. چنین مشخصه‌ای باعث شده که ارزهای رمزپایه مزایا و معایب خودشان را داشته باشند. ارزهای رمزپایه غیرمتمرکز هستند و به‌جای یک نفر یا یک شرکت، توسط شبکه‌ای از کامپیوتر‌ها و توسط افراد و مجموعه های مختلف کنترل می‌شوند. اگر مثلا ارز دیجیتالی خریداری کنید، این ارز در فضای ابری یا به صورت آفلاین در یک کامپیوتر ذخیره می‌شود و می‌توانید آن را به کامپیوتر‌ها یا گوشی‌های دیگر ارسال کنید. هرکدام از رد و بدل‌های مالی در فضایی به نام «بلاک‌چین» یا «زنجیره‌ی بلوک‌ها» ذخیره می‌شود که دسترسی به آن برای تمام مالکان آن آزاد است.
مشکل پولهای رمزپایه تضعیف بانک مرکزی است
این كارشناس فضای مجازی در ادامه به شرکت مالزیایی HelloGold، برای ارز دیجیتالی اسلامی و رمزنگاری شده جدید خودش اشاره کرد و به ایکنا؛ گفت: این ارز از پشتیبانی طلای واقعی استفاده کرده که بتواند چالش فقهی مسئله را حل کند و ظاهرا این کار را هم کرده است؛ اما باز هم چالش‌هایی دارد که باید آن‌ها را حل کند چون بحث فقهی تنها مشکل رمزینه ارزها در استفاده نیست و در حقیقت چیزی که استفاده پولهای رمزپایه را در کشور ما مشکل میکند، علاوه بر چالش فقهی، تضعیف بانک مرکزی و امنیت اقتصادی در سطح کلان و خرد است.
وی ادامه داد: اگر فرض کنیم امروز دولت تصمیم گرفته که برای مقابله با فشار‌های اقتصادی و تحریمها سیاست خاص مالی مانند انقباض یا انبساط ارزی داشته باشد؛ حال وقتی این پولها در اختیار دولت و ساختار حکومت نباشد چگونه می‌تواند این سیاستها را پیاده کند؟ آیا ما میتوانیم اختیار بزرگترین بخش مالی کشورمان را به مجموعهای خارج از کشور و سیستم خود بدهیم؟ این کار در هیچ جای دنیا منطقی نیست و هیچ کشوری این کار را با مجموعهای که نمیشناسند انجام نمیدهد.
قوانین مالی متفاوت است که استفاده از این پولها را دچار مشکل میکند
این کارشناس سيستم و اتوماسيون در ادامه بیان کرد: البته پولهای رمزپایه مزایایی دارد که از جمله آن‌ها شفافیت مالی خاص خود، سرعت بالای تراکنش، قابلیت استفاده بین‌المللی و حذف دلال‌ها است و مهمترین کاربردی که آن ها را متمایز و قدرتمند کرده است قرار داد‌های هوشمند است. قرارداد‌های هوشمند به گونهای است که شما شرطی را برای انتقال پول در نظر میگیرید و تا زمانی که این شرط توسط طرف قرارداد انجام نشود، فرد نمی‌تواند پول را برداشت کند.
منگلی با بیان اینکه قوانین مالی نیز، استفاده از این پولها را دچار مشکل کرده است، گفت: اگر بخواهیم به این موضوع پاسخ دهیم ابتدا باید بدانیم قوانین مالی چیست؟ در کشور قیمت ارز را سیاست بانک مرکزی تعیین میکند، ولی در ارزهای رمزپایه قیمت ارز را کسی تعیین نمی‌کند؛ اما در اینجا قانونی به نام بحث نهنگ یا والها را داریم که کسانی هستند با بیشترین میزان ارز رمزپایه، که با عرضه و تقاضا میزان ارزش این ارز را مشخص می‌کنند؛ در واقع تهاتر قیمت به هیچ عنوان دست دولت و حاکمیت نیست و یک ریسک بسیار بالا را ایجاد میکند. وقتی که بیت کوین قیمت چند سنت، ۲۰ هزار دلار و امروز حدود پنج هزار دلار را تجربه کرده است، این نوسان قیمت بسیار ریسکپذیر است. در واقع ریسک معامله بر پایه بیت کوین بسیار زیاد است؛ چراکه نوسان قیمت آن بسیار بالاست و کنترل آن جای شبهه های زیادی دارد.
این کارشناس فناوری اطلاعات اظهار کرد: بحث و مشکل دیگری که در مورد این ارزها وجود دارد نرخ تبدیلپذیری و قابلیت نقد شوندگی آنهاست و حتی به فرض حل این مشکل، مسئله بعدی ورود به مسائل امنیتی در این نوع ارزهاست.
وی نمونه بارز این مشکل را ظهور باجافزارهایی دانست که برای دریافت باج خود و رفع قفل از سیستم های آلوده، بدون هراس از شناسایی شدن از کاربر می‌خواهند، برای به دست آوردن اطلاعاتش مقدار مشخصی بیت کوین (یا هر ارز دیگری) را به حساب مشخصی واریز کند، تا اطلاعات قفل شده دوباره باز شوند؛ همین عدم امنیت و فعالیت راحت تبه کاران در رمزینه ارزها، مشکلات امنیتی بسیاری را به وجود میآورد و پولشویی و تأمین مالی سارقان و خلافکاران از طریق این ارزهای دیجیتال به راحتی امکان‌پذیر است چراکه هیچ مقام ناظری بر این نقل و انتقال ارزها نظارت نمی‌کند.
وی با بیان اینکه به راحتی نمیتوان قبول کرد، اگر یک ارز رمزپایه اعلام کند چالش فقهی را برطرف کرده، دیگر دچار مشکل نیست، تصریح کرد: تضعیف بانک مرکزی و عدم هماهنگی با سیاستهای مالی و قوانین کشور، ریسک بالا، عدم امنیت، نرخ تبدیل و امثال این‌ها مواردی است که این ارزها را برای ورود به کشور مشکلدار کرده است. اگر روزی برخی از این والها که قیمت این ارزها را تعیین می‌کنند تصمیم بگیرند که اقتصاد کشور را فلج کنند آن زمان چه باید کرد؟ متاسفانه هنوز چالش‌های اساسی این ارزها در کشور حل نشده است.
استفاده از بلاک چین سیاستگذاری دقیق‌تری می‌خواهد
منگلی ادامه داد: شما زمانی که وارد سایت رسمی این ارز اسلامی جدید با نام GOLDX میشوید، این اطلاعات بسیار محدود و کم است و هیچ اطلاعات درستی از جزئیات آن نداده است و حتی شفافیتهای مالی آن هم مشخص نیست. ما زمانی که راجع به ارزهای رمز پایه به‌عنوان یک فناوری قدرتمند صحبت می‌کنیم، این قدرت بیشتر برای صاحب آن فناوری است. در شهریورماه گذشته قرار بود که بانک مرکزی قوانین و سیاستهای ارزهای رمزپایه را اعلام کند، که جزئیاتی را اعلام نکرد، اما به صراحت اعلام کرد که استفاده از بلاک‌چین در کشور کاملا مورد نیاز است، اما سیاستگذاری دقیق‌تری می‌خواهد.
این كارشناس فضای مجازی اضافه کرد: ممنوعیت و قاچاق بودن در این خصوص مسئله‌ای است که نیاز به سیاستگذاری دقیق‌تری دارد و برخی از کشور‌ها آن را ممنوع و برخی قاچاق اعلام کرده‌اند و برخی از کشور‌ها هم مانند چین که بزرگترین تولیدکننده سختافزار ارزهای رمز پایه در جهان است، قوانین بسیار سختی را برای استفاده آن در کشورش اعلام کرده است، چراکه هیچ کشوری با اقتصاد خودش شوخی نمی‌کند؛ لذا اگر قرار باشد روزی از این ارزهای رمزپایه در کشور استفاده کنیم باید اطلاعات، شفافیت، ساختار و اهرم‌های کنترلی آن در اختیار خودمان باشد و یا اینکه قابل اعتماد باشد.
وی در پایان گفت: بحث اسلامی بودن هرچند برای ما بسیار مهم است، اما علاوه بر چالش فعلی ما با چند اهرم دیگر هم از جمله تضعیف بانک مرکزی،سیاستگذاری اقتصادی قوانین مالی، ریسکپذیری بالا و امثال آن مواجه هستیم که باید به این موارد هم پاسخ داد تا بتوانیم از این ارزهای رمزپایه در کشور استفاده کنیم.
انتهای پیام
