فصلنامه علمی ـ پژوهشی «کلام اسلامی» در پله ۱۰۵

به گزارش ایکنا؛ در این شماره از فصلنامه علمی ـ پژوهشی «کلام اسلامی»، مقالاتی با عناوین «نقد ادله ناممکن انگاری علم دینی» نوشته علی ربانی‌گلپایگانی؛ «عدل الهی و اختلافات در آفرینش» به قلم محمدصفر جبرئیلی و سیدکریم واعظ‌حسینی؛ «جایگاه عقل در اعتبار سنجی روایات از دیدگاه آیت الله سبحانی» تالیف نرگس قاسمی فیروزآبادی و محمدتقی دیاری‌بیدگلی؛ «بررسی منابع علم امام(ع) از منظر روایات» نوشته عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی، محمد فرضی پوریان و سعید بخشی؛ «بررسی و نقد مبانی هرمنوتیکی پل ریکور» سیدمحمود مرتضوی شاهرودی، ابوالفضل ساجدی و علی مصباح؛ «روش‎شناسی کلامی شهید ثانی» تالیف مهدی انصاری و محمدرضا امامی‎نیا منتشر شده است.

نقد ادله ناممکن انگاری علم دینی

در چکیده مقاله «نقد ادله ناممکن انگاری علم دینی» می‌خوانیم «بحث درباره «علم دینی» یا «دینی سازی علوم» در زمینه علوم تجربی- به ویژه علوم انسانی- از مباحث جدید در عرصه دین‏پژوهی، فلسفه علم و کلام جدید است. در این‏باره دو رویکرد متعارض وجود دارد. بر اساس یک رویکرد، توصیف علوم تجربی به دینی و غیر دینی و به بیانی دیگر، «دینی سازی علوم تجربی» هم معقول و ممکن است و هم مفید و لازم، اما بر پایه رویکردی دیگر، این کار نامعقول و ناممکن است. طرفداران این رویکرد، بر اثبات دیدگاه خود، ادله‎ای آورده‎اند که رؤوس آن‏ها عبارت است از: بی‏معنایی وصف دینی در موضوع، غایت و روش علم، تفکیک مقام پرسش‎‎گری از پاسخ‎گویی و مقام گردآوری از مقام داوری در پژوهش علمی، بررسی مراحل سه‎گانه تحقیق علمی، ناتمامی مقدمات اسلامی سازی علوم انسانی، تعلق ناپذیری علم، تضعیف شأن معرفت بخشی گزاره‏های علمی و آسیب‏پذیری دین در پی تغییر نظریه‎های علمی. ادله مزبور در نوشتار حاضر مورد بررسی و نقد قرار گرفته است».

عدل الهی و اختلافات در آفرینش

نویسنده مقاله «عدل الهی و اختلافات در آفرینش» در طلیعه نوشتار خود آورده است «مساله شرور از دیرباز به عنوان چالشی در برابر عدل و حکمت الاهی مطرح بوده است. تفاوت‎ها و گوناگونی آفریده‌ها و سرّ آن، به عنوان نمونه‌ای شاخص از شرور در کلام جدید و فلسفه دین مورد بررسی‎های فراوان قرار گرفته و در نتیجه دیدگاه‌های متعددی در تبیین و تفسیر آنها ابراز شده است. برخی مادی‏گرایان وجود تفاوت‎ها را شاهد و قرینه‌ای بر ظلم و تبعیض دانسته‌اند، اما اندیشمندان اسلامی با تبیین و تحلیل‌های متنوعی از تفاوت‎ها، به سازگاری و حتی تلازم آنها با عدل و حکمت الاهی پرداخته‌اند. ناکافی بودن تبیین اشاعره در پاسخ به سوالات و شبهات مطرح شده، عدم طرح تفصیلی بحث توسط متکلمان پیشین عدلیه و طرح شبهات جدید موجب شد تا اندیشمندان معاصر امامیه به طور مبسوط به تحلیل و تبیین این مسأله بپردازند. بهره‏گیری از روش لمّی برای اثبات عدالت الاهی، ذاتی دانستن اختلاف اشیاء، تلازم نظام احسن و غایت نهایی با ضرورت تفاوت‎ها، تاثیر گذاری مبادی قابلی و وسایط اختیاری و غیر اختیاری در به وجود آمدن تفاوت‎ها، از مهم‌ترین پاسخ‌ها و تبیین‌های ارائه شده از طرف متکلمان معاصر است که در این نوشتار مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند».

جایگاه عقل در اعتبار سنجی روایات از دیدگاه آیت الله سبحانی

در چکیده مقاله «جایگاه عقل در اعتبار سنجی روایات از دیدگاه آیت الله سبحانی» می‌خوانیم «نقد عقلی روایات به عنوان روشی جهت تشخیص صحت و سقم احادیث و حدود ادراک عقل در این زمینه همواره در میان حدیث پژوهان محل بحث و نزاع بوده و طیف وسیعی از دیدگاه‌ها را به خود اختصاص داده است. آیت الله سبحانی فقیه و متکلم معاصر نیز در کتاب الحدیث النبوی بین الروایة و الدرایة از این رویکرد درکنار سایر روش‌ها در نقد احادیث و تشخیص روایات موضوعه بهره برده‌اند. مقاله حاضر جستاری در کتاب مذکور و سایر آثار این اندیشمند، با هدف تبیین دیدگاه ایشان درباره عقل، اعتبار و حدود ادراک آن، محدودیت‌های عقل و در نهایت میزان کارکرد آن در تشخیص روایات موضوعه صورت یافته است. این مقاله در صدد است با ارائه نمونه‌هایی عینی، کاربرد منبعی و ابزاری عقل در سنجش روایات را از منظر ایشان مورد تحلیل قرار داده و میزان کارایی عقل در تشخیص احادیث موضوعه را از نظرگاه ایشان تبیین نماید».

بررسی منابع علم امام(ع) از منظر روایات

در طلیعه مقاله «بررسی منابع علم امام(ع) از منظر روایات» آمده است «یکی از بحث‌های مهم امامت مساله «علم امام» است. شیعه معتقد است امام چون منصوب از جانب خداست، باید دارای علمی تام و کامل نسبت به شریعت باشد و خداوند متعال این علم را بدون آموزش و اکتساب در اختیار امام قرار می‌دهد. امامان معصوم: نیز به این مساله اشاره کرده و خود را وارثان علم پیامبر اکرم6 معرفی کرده‌اند. با بررسی این احادیث به این نتیجه می‌رسیم که ائمه اطهار: از مواردی به عنوان منابع و طریق دریافت علوم خود سخن گفته‌اند. این طرق عبارتند از: تعلیم توسط خود خداوند متعال (الهام)؛ دریافت از طریق ملائکه (تحدیث و عمود نور)؛ دریافت از طریق پیامبر اکرم6؛ دریافت از طریق فاطمه زهرا3. در این نوشتار با روش تحلیلی- تحقیقی به بررسی این روایات از حیث سند و محتوا پرداخته و بیان شده که بر طبق روایات چه علمی و از چه طریقی به امام می‌رسد».

بررسی و نقد مبانی هرمنوتیکی پل ریکور

نویسنده مقاله «بررسی و نقد مبانی هرمنوتیکی پل ریکور» در چکیده نوشتار خود می‌نویسد «با توجه به تأثیر عمیق اندیشه‌های هرمنوتیک در فهم دینی، بررسی و نقد آنها راهی برای دفع و رفع شبهات موجود در این حوزه و نیز توسعه علوم دینی است. پل ریکور فیلسوف معاصر، اندیشمندی بسیار تأثیرگذار در حوزه هرمنوتیک و روش‌شناسی علوم انسانی است که هرمنوتیک فلسفی را در برابر دیگر تفکرات مرتبط با روش فهم به اقتدار رسانده و روشی اصلاح شده و ترکیبی را در تفسیر متون و فهم دین ارائه نموده است. او می‌کوشد با روش پدیدارشناسی هرمنوتیک و ترکیب نمودن عنصر «تبیین ساختاری» با عنصر «فهم» و «تصاحب» سیری منطقی از مرحله قرائت تا تفسیر فهم ارائه کند؛ سیری که از سویی بر پایه استقلال معنای متن از مراد مؤلف و وحدت معنای متن شکل گرفته و از سویی در برابر نسبیت مطلق مقاومت می‌کند و معیاری برای داوری بین تفاسیر ارائه می‌دهد. مقاله حاضر می‌کوشد به مهمترین مؤلفه‌های هرمنوتیک ریکور و مبانی آن اشاره نموده، نقاط ضعف و قوت آن را با استفاده از اندیشه‌های بنیادین علوم اسلامی در بوته نقد قرار دهد».

روش‎شناسی کلامی شهید ثانی

در چکیده مقاله «روش‎شناسی کلامی شهید ثانی» می‌خوانیم «شهید ثانی یکی از فقهای برجسته شیعه است. وی علاوه بر علم فقه، در علم کلام نیز صاحب‎نظر است. اهتمام ویژه شهید ثانی به مباحث روش‎شناسی علم کلام از ویژگی‎های بارز ایشان در عصر خود است. وی در مباحث کلامی از روش تلفیقی عقلی، نقلی و فطری استفاده کرده است. معرفت فطری در نظر شهید ثانی جایگاه ویژه‎ای دارد. وی معتقد به استقلال عقل در معارف اعتقادی بنیادین است، هرچند نقش معرفت‎های نقلی نیز در روش‎شناسی او برجسته است. شهید ثانی از مخالفان حجیت خبر واحد در مسایل اعتقادی بوده و در تعارض دلیل عقلی و دلیل معتبر نقلی به تأویل قایل است».

علاقه‌مندان برای دریافت اصل مقالات می‌توانند به نشانی اینترنتی http://www.kalamislami.ir/ مراجعه کنند.

انتهای پیام