رمضان در لبنان؛ از «سيبانه» تا مشارکت مسیحیان در افطار
گروه بین‌الملل ـ ماه رمضان در لبنان با وجود تعدد و تنوع ادیان رنگ و بوی خاصی دارد و مسلمانان این کشور تلاش می‌کنند، آداب و سنت‌های این ماه از جمله سنت «سیبانه» را زنده نگه دارند.
به گزارش ایکنا، علی‌رغم این که بسیاری از کشورها در زمینه ماه رمضان عادات و سنت‌های مشترکی دارند، اما با این وجود برخی کشورها آداب و رسوم خاص خود را در این ماه دارند که این سنت‌ها از مشرق تا مغرب عربی و از سوریه تا عراق و کشورهای حاشیه خلیج فارس متفاوت است.
در همین راستا، ماه رمضان در کشور لبنان حال و هوای دیگری دارد و آداب و سنت‌های دینی، فرهنگی و اجتماعی هستند که این کشور را در میان سایر کشورهای اسلامی متمایز می‌سازد.
تنوع آداب و رسوم مناطق مختلف این کشور از جنوب تا شمال و از بقاع تا بیروت که قدمتی چند صد ساله داشته و برخی به ابتدای دوره فتوحات اسلامی و برخی دیگر نیز به دوره حکومت عثمانیها برمی‌گردد، بر تمایز این کشور در میان جوامع اسلامی افزوده است.
علاوه بر همه این‌ها، فضای نسبتا باز فرهنگی و تعددگرایی و تنوع‌گرایی حاکم بر این کشور در کنار روابط عمیق با کشورهای مختلفی از جمله ایران، عراق، سوریه، ترکیه و جوامع غربی، باعث جلب فرهنگ‌های مختلفی به عروس خاورمیانه شده است.
از مهم‌ترین آداب و رسوم ماه رمضان در لبنان سنتی معروف به «سیبانه رمضان» است که براساس این عادت قدیمی، مردم لبنان در شامگاه آخرین روز ماه شعبان با حضور در ساحل بیروت به انتظار رؤیت هلال ماه رمضان می‌نشینند و پس از شلیک توپ به نشانه رؤیت هلال ماه، با تناول خوردنی‌ها، نوشیدنی‌ها و شیرینی‌های مخصوص، آغاز این ماه را جشن می‌گیرند.
لبنانی‌ها آخرین روز از ماه شعبان را به خروج از منزل و گذراندن در دل طبیعت و احیای فرهنگ «استبانه» یا «سیبانه» اختصاص می‌دهند. این فرهنگ که در گذشته برای یافتن و رؤیت هلال ماه رمضان انجام می شده، امروز جای خود را به حضور در طبیعت داده و هستند شماری از لبنانی‌ها که همچنان در این روز برای استهلال ماه تلاش می‌کنند.
شلیک توپ
پس از رؤیت هلال ماه و اطلاع‌رسانی به دادگاه شرعی، در صورت تأیید و موثق بودن رؤیت و قبول مفتی اعظم لبنان و قاضیان شرع نسبت به درستی رؤیت آنان، دستور اعلام آغاز ماه رمضان و شلیک گلوله توپ مخصوص از سوی ارتش صادر می‌شود و مقامات لبنانی به مردم فرارسیدن ماه رمضان را تبریک می‌گویند.
عادت شلیک گلوله توپ از دوره‌های قدیم در لبنان رواج داشته و در برخی مراحل تاریخی، در بعضی مناطق از جمله بیروت به خاطر وقوع جنگ‌های مختلف نادیده گرفته می‌شد و تنها در برخی مناطق از جمله طرابلس این رسم ادامه یافت.
در همین حال، در سال‌های اخیر سنت شلیک توپ دوباره احیا شده و ارتش لبنان در نخستین روز از ماه رمضان و عید فطر سه گلوله توپ و به هنگام افطار و سحر نیز یک گلوله شلیک می‌کند. بر اساس برخی نقل و قول‌ها این سنت از زمان حاکمیت عثمانیها بر منطقه شامات و لبنان رواج یافته و سپس در دیگر کشورها نیز عمومیت پیدا کرده است.
مسحراتی‌ها
کوبیدن طبل «مسحراتی‌ها» یکی از آداب و رسوم رمضانی لبنانی‌ها به حساب می‌آید. «مسحراتی‌ها» افرادی هستند که با کوبیدن طبلی کوچک با چوب خیزران و خواندن اشعار و سرود و عباراتی چون «ای خفته! یگانگی خداوند باقی را عبادت کن» و «برخیزید و سحری بخورید، رمضان به دیدار شما آمده» مردم را برای سحر بیدار می‌کنند.
کوبیدن طبل «مسحراتی‌ها» یکی از آداب و رسوم رمضانی لبنانی‌ها به حساب می‌آید. «مسحراتی‌ها» افرادی هستند که با کوبیدن طبلی کوچک با چوب خیزران و خواندن اشعار و سرود و عباراتی چون «ای خفته! یگانگی خداوند باقی را عبادت کن» و «برخیزید و سحری بخورید، رمضان به دیدار شما آمده» مردم را برای سحر بیدار می‌کنند.
مسحراتی‌ها در لبنان
این پدیده اگرچه امروزه کم‌رنگ شده، اما همچنان در برخی روستاها، شهرک‌ها و مناطق قدیمی اطراف از جمله جنوب و بقاع همچنان وجود دارد و علی‌رغم وجود ساعت‌های زنگ‌دار، وسایل ارتباطی و بلندگوهای مساجد و حسینیه‌ها برای پخش قرآن و اذان و برخی دعاهایی همچون دعای افتتاح و ...، خصوصا در شب‌های قدر، «مسحراتی‌ها» با زدن درب منازل برخی مؤمنان، آنان را برای سحری و آماده شدن جهت ادای فریضه روزه، بیدار می‌کنند.
نورپردازی در بیروت
بیروت اما در این ایام با خیابان‌های نورپردازی شده و تابلوهای ادعیه رمضانی و بازارهای مملو از روزه‌داران برای خرید و جمع شدن خانواده‌ها بر سفره‌های افطاری در مساجد این شهر، جلوه‌ای دیگر به خود می‌گیرد.
رمضان امسال عروس خاورمیانه که مصادف با بهار زیبا و با طروات بیروت در حال و هوای بارانی مدیترانه شده است، بی شک یکی از زیباترین و به یادماندنی‌ترین رمضان‌های این شهر را ساخته است.
در این ماه تزئینات مختص رمضان در مسیر‌ها و خیابان‌ها نهاده می‌شود تا روز عید فرا رسد و همگی با لباس‌های مخصوص عید در جشن‌ها حاضر شوند.
نوشیدنی‌ها و خوردنی‌ها
خیابان‌های لبنان مملو ازنوشیدنی‌های مخصوص این ماه و شیرینی‌های سنتی این کشور می‌شود که در این ماه با قیمت‌هایی مناسب عرضه می‌شوند.
از جمله شیرینی‌های سنتی این ماه می توان به «المشطاح» اشاره کرد، این شیرینی حالتی استوانه‌ای و مملو از کنجد و پودر نارگیل است. غیر آن نیز می‌توان به فراورده‌هایی همچون معجون زردآلو، شیره انگور، لواشک زردآلو، شربت تمر هندی و دیگر نوشیدنی‌های سنتی نیز اشاره کرد. در این ماه میوه و سبزیجات نیز با قیمت‌هایی پایین‌تر از قیمت معمول عرضه می‌شود. برای نمونه بازارسبزی فروشی «صبرا» در میان گرانی‌های بازار، محصولات خود را در این ماه با قیمتی پایی تر عرضه می‌کند.
نوشیدنی‌های ویژه رمضان در لبنانوجود بازارهای میوه و تره بار با محصولات کاملا طبیعی، از میوه‌های سیب قرمز لبنانی، موز، توت و مرکبات گرفته تا سبزیجات طبیعی و محصولات کوهستان، در جای جای این شهر ساحلی، در کنار ساحل بسیار زیبا و سر سبز این شهر، به روح و جان طرواتی دیگر می‌بخشد.
با توجه به طولانی بودن ساعات روزه‌داری در این ایام، زنان خانه‌دار پیش از فرا رسیدن ماه رمضان شروع به پخت و آماده سازی غذاهایی کرده که سریع‌الطبخ هستند. از جمله خوراک «کبه» که با گوشت و برنج آماده می‌شود، دلمه برگ مو که با برنج و گوشت پر می‌شود، همچنین لقمه‌های آماده پنیر و گوشت و سبزیجات.
کبه و غذاهای مخصوص لبنانی‌ها در رمضان
خرما که از سنت پیامبر(ص) به ما رسیده نیز یکی از پایه‌های ثابت سفره‌های رمضانی در لبنان است. به همراه خرما، برگ زردآلو نیز در سفرها قرار می‌دهند. از جمله غذاهای ثابت این سفره‌ها می توان به سوپ دال عدس و خوراک کبه اشاره کرد.
مشارکت در ترتیب دادن سفره‌های رمضانی، یکی دیگر از سنت‌های مردم لبنان در این ماه است. به این صورت که همسایه ها و بعضا رهگذران خوراک‌های متنوع خود را با یکدیگر تقسیم می‌کنند تا بر سر هر سفره، انواع مختلفی از غذاها چیده شود.
فانوس‌های رمضان
شهر صیدا در جنوب لبنان به «فانوس‌های رمضان» مشهور است. این فانوس‌ها در رنگ‌ها و اندازه‌های مختلف برای زینت‌بخشی به خیابان‌ها و سردر مساجد استفاده می شوند. این از جمله سنت‌هایی است که مردم صیدا، سال‌هاست بدان پایبندند. این سنت از این شهر به بیروت و دیگر شهرها نیز انتقال یافت. در این بین جمعیت‌های خیریه از جمله «دار الایتام الاسلامیة» و «کمیته امداد امام خمینی(ره)»، این فانوس‌ها را در خیابان‌ها قرار می‌دهند تا ضمن تبریک این ماه، مؤمنان را به اعطای صدقه و کمک‌رسانی دعوت کنند.
حضور خردسالان لبنانی در جشن رمضانگفته می شود که فانوس در دوره صدر اسلام، در سرزمین‌های مغرب عربی، هنگام رفتن به مساجد استفاده می‌شد و امروزه این امر، به یک سنت در ماه رمضان تبدیل شده است.
میزان روشنایی این فانوس ها در شهر «النبطیه» در کتاب گینس ثبت شده است، در این ماه بزرگ‌ترین فانوس در میدان این شهر نهاده شد. شهر النبطیه در ایام رمضان، مراسم و خیمه‌شب بازی‌های عاشورایی برگزار می‌کند تا یاد سیدالشهداء را احیا کند. وجود صندوق‌های بزرگ جمع هدایا و کمک‌های مردمی به افراد و خانوارهای نیازمند نیز پدیده‌ای دیگر است.
مشارکت مسیحیان در سفره‌های افطار
تنوع دینی نیز یکی از زیباترین پدیده‌های رمضانی بیروت است. اهتمام مسیحیان به روزه‌داری برای مشارکت در آداب و رسوم مسلمانان و حضور بر سفره‌های افطار در رستوران‌های میدان «النجمه»، و مشارکت آنان در گفت‌وگوهای شبانه در قهوه‌خانه‌‌ها، جلوه انسانی و نوع‌دوستی خاصی دارد.
نمایش‌های خاص برخی فرق دراویش و روایت داستان‌ها و قصه‌هایی توسط برخی قصه‌پردازان، به‌علاوه معماهای رمضانی و برنامه‌های سرگرمی کودکان در کنار نمایشگاه صنایع دستی در میدان ساعت بیروت، از دیگر پدیده‌های زیبای ماه رمضان در این مکان است.
یکی از برجسته‌ترین فعالیت‌های رمضانی امسال در پایتخت لبنان، جشنواره «رمضان بالساحة» (رمضان در میدان) است که در میدان «النجمة» (میدان ساعت) بیروت در حال برگزاری است.
این میدان تبدیل به یک محله رمضانی شده که فرهنگ‌های متعدد کشورهای اسلامی ـ عربی از سرزمین شام و شمال آفریقا و آسیای شرقی تا خلیج فارس، و آداب و رسوم مختلف همراه با برنامه‌های متنوع برای مخاطبانی از تمام سنین، را در خود جمع کرده و رستوران‌های آن نیز در پوشش رمضانی خود، پذیرای زائران بسیاری است.
میدان ساعت بیروت
در پایان این نوشتار باید تأکید کنیم که ماه پر برکت رمضان، دری را به روی میراث فرهنگی و اجتماعی سرزمین‌های مختلف باز می‌کند. بسیاری از لبنانی‌ها بدین میراث پایبندند تا گذشته‌ای را که هرگز دنیای مدرن نمی‌تواند جایگزین آن شود، در قلب و جان از نو زنده کنند. بدین ترتیب علاوه بر آنکه ماه رمضان فرصتی مناسب برای جبران خطاهای رفته است، فرصتی مناسب نیز برای احیای سفره‌هایی است که فراتر از تشنگی و گرسنگی، فرهنگی غنی را در خود دارند.
گردآوری و ترجمه: سید حسین حسینی
انتهای پیام
مطالب مرتبط
