جامعه با چالش جدی در عرصه عفاف روبروست/ لزوم ارائه راهکارهای کاربردی
گروه حوزه‌های علمیه ــ استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان اینکه ما در بحث عفاف در جامعه مشکل داریم، تصریح کرد: باید راه چاره عینی و کاربردی برای آن ارائه داده و از بیان کلیات بپرهیزیم.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی عباسی، استادیار دانشگاه قرآن و حدیث آبان‌ماه در کرسی ترویجی «مدل مفهومی فرایندهای روان‌شناختی عفاف جنسی از دیدگاه منابع اسلامی» در دفتر قم بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی گفت: مفاهیم عفت، حلم، حیا و حزم با محوریت تقوا در یک حوزه مفهومی قرار می‌گیرند.
وی افزود: مفهوم مهم در این مدل، عقل است که سه مؤلفه تشخیص، مهارگری و تعقل و دانش را دارد؛ شیخ حر عاملی تمامی احادیث مرتبط با عقل را بررسی کرده و معتقد است که عقل سه کارکرد فوق را دارد.
عباسی با اشاره به تقوا بیان کرد: تقوا سه کارکرد شامل؛ عملکرد مصونیت در برابر آفت و خطر، فرایند بازداری از معصیت و روآوری به تکلیف و جهت‌گیری توحیدی را در خود دارد.
وی با بیان اینکه عفت شامل سه مؤلفه اصلی یعنی؛ فرایند بازداری از قبیح(ما یخاف)، تکالیف عفت‌ورزی و دامنه شهوت(شکم، میل جنسی و ...) است، تصریح کرد: مفهوم دیگر، صبر است که دارای مؤلفه‌هایی مانند فرایند مهار نفس و دامنه میل به جزع و فزع است.
عباسی با بیان اینکه مؤلفه‌های عفاف شامل؛ منابع انگیزشی و فرایندهای عملکردی مانند بازداری، روی‌آوری و نگهداشت آنها است، اضافه کرد: محرک‌های محیطی و خیالی، فراخوان رفتارهای جنسی هستند و اولین مؤلفه آن فرایند بازداری و کف النفس و ضبط النفس از فعلی است که در حوزه شهوت دارای آفات فراوان است.
عباسی افزود: صرف فرایند بازداری از شهوت و روآوری به تکالیف عامل عفت نیست بلکه زمانی عفت کامل می‌شود که نگهداشت بازداری در کار باشد تا آن صفت به ملکه تبدیل شود و برای اینکه فرایند بازداری و روآوری رخ دهد و با صبر تداوم یابد نیازمند نیروهای انگیزشی است که معمولاً نیروی خود را از هیجانات می‌گیرند.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: بازداری عمدتاً نیروی انگیزشی خود را از ترس می‌گیرد و ترس از پیامد نادرست یک عمل باعث توقف فرد در انجام آن می‌شود و از سوی دیگر انتظار پاداش هم، عامل روآوری به تکالیف است.
این محقق و پژوهشگر با بیان اینکه عقل، مجری عفت‌ورزی است لذا دلیل عقل برای عفت‌ورزی، علم است بیان کرد: اینکه فرد در مواجهه با محرکات بیرونی و خیالی به بازداری رو می‌آورد ناشی از ارزیابی نظارت ناظر درونی و یا بیرونی است؛ مثلا در جایی که دوربین مداربسته نصب شده است کارکرد حیا دارد همچنین نظارت درونی هم این کارکرد را دارد.
استادیار دانشگاه قرآن و حدیث با بیان اینکه بررسی عملکرد پیامدهای منفی یک عمل، خودارزیابی و عبرت‌آموزی و بررسی پیامدهای رفتار و عمل منفی در دیگران یا دگر ارزیابی از عوامل بازدارندگی است، افزود: حتی شکر کارکرد روآوری دارد؛ امام علی(ع) فرمودند که فرد برای جبران احسان محسن، معصیت نمی‌کند و اگر الغاء خصوصیت کنیم می‌تواند شامل شکر از والدین و استاد و ... باشد و به همین دلیل فرد در مقابل والدین و معلم و ... کار خلاف نمی‌کند.
وی افزود: اگر مکانیزم حیا را در عفت‌ورزی فردی و اجتماعی مؤثر بدانیم، نصب دوربین‌های مداربسته می‌تواند مد نظر قرار بگیرد.
در عرصه عفت در جامعه مشکلات زیادی داریم
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین علی ترابی، استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در نقد سخنان وی گفت: منبع مورد تحلیل ایشان، روایات است یعنی روانشناسی منبع اولیه نیست.
وی با بیان اینکه غریزه جنسی، پویاترین غریزه در انسان است، افزود: اعتبار داده‌های یک پژوهش، به روش‌شناسی است ولی مطالب ارائه‌دهنده حجت‌الاسلام عباسی، استناد کافی را نداشت ضمن اینکه در بحث نیروهای انگیزشی، ایشان سه نیرو را برای وقوع خویشتنداری(ترس، امید و محبت) برشمرده‌اند ولی چه بسا این نیروها بیشتر از این موارد باشد البته تحلیل نشده که مثلا محبت چگونه در مسائل جنسی مؤثر است.
عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) بیان کرد: حوزه حیا یکی از مهمترین مفاهیم انگیزشی و هیجانی است که در سه مقوله فوق نمی‌گنجد و در روایات حالت نفرت و چندش‌آوری از اعمال خلاف رفتار عفت جنسی هم قابل استخراج است از جمله اینکه در برخی روایات بیان شده که انتهای عمل جنسی، ادخال دو مجرای ادراری است و در قیامت هم از مجرای افراد زناکار بوی تعفن و بدی خارج می‌شود.
ترابی با بیان اینکه ما در بحث عفاف در جامعه مشکل داریم و باید راه چاره عینی و کاربردی برای آن ارائه داده و از بیان کلیات بپرهیزیم، اظهار کرد: در روایت بیان شده که فردی نزد پیامبر(ص) گفت من می‌خواهم زنا کنم، برخی افراد به او دشنام دادند ولی پیامبر گفت بگذارید حرفش را بزند و بعد به او گفت آیا تو دوست داری که کسی با مادر و خواهر تو زنا کند و فرد منصرف شد یا در روایت بیان شده مردی که اجازه می‌دهد زنش با آرایش بیرون برود نوعی دیاثت در وجود او هست که این نوع مباحث در مطالب ارائه دهنده وجود نداشت.
ترابی با بیان اینکه در مجموع کار نو و عالمانه است، افزود: اسلام به صورت عالمانه و پیشرفته وارد این کار شده است و باید جامعیت آن در تحقیقات ما هم دیده شود.
نقدی بر سخنان ارائه‌دهنده
حجت‌الاسلام والمسلمین حسن بوسلیکی، استاد و محقق حوزه علمیه هم گفت: در فرایند کنش و تصمیم‌گیری، عقل به معنای قوه عاقله در روانشناسی تقریباً مردود است یعنی ما چیزی به نام عقل خالص نداریم و عناصر هیجانی در کارکردهای عقلی دخیل است و ای کاش ارائه‌دهنده ربط و نسبت هیجانات با عقلانیت را روشن می‌کرد.
وی با بیان اینکه ترس، واکنش هیجانی است و نه عقلانی افزود: مفهوم صبر صرفاً پرهیز از جزع و فزع معنا شده در حالی که در منظومه تفکر اسلامی، صبر حبس نفس در چارچوب عقل و شرع است؛ ضمن اینکه شکر و محبت دو مفهوم هستند و باید به درستی تبیین شوند.
بوسلیکی افزود: در بیان ارائه دهنده گفته شد که فردی که تجربه از کار خلاف عفت جنسی دارد می‌تواند این تجربه جلوی بی‌عفتی بعدی او را بگیرد ولی این در حالی است که ممکن است فرد به علت لذت خلاف جنسی که کرده مجدداً به آن گرایش داشته باشد.
عباسی در پاسخ به برخی از نقدها اظهار کرد: متأسفانه تقوا در منابر تبلیغی ما صرفاً به معنای خوف و ترس معنا می‌شود در حالی که روآوری به کارهایی را که باید انجام دهد هم جزء آن است.
وی افزود: مثلا در بیان اوصاف متقین در خطبه متقین تماماً به کارهای نیکی که از سوی متقین انجام می‌شود پرداخته است بنابراین روآوری جزء مهمی از تقواست.
انتهای پیام
