قانونگذاری کشور نظام‌مند نیست/ انتقاد از تغییرات چندباره قانون خانواده
گروه حوزه‌های علمیه ــ استاد سطح عالی حوزه علمیه با تأکید بر اینکه باید فقهی تدوین کنیم که نظامات لازم را تعبیه کند، گفت: معتقدم در بحث قانونگذاری در جمهوری اسلامی مجموعه نظامی را تعریف نکرده‌ایم؛ مثلاً به همین دلیل قانونگذار ما در قانون خانواده تغییرات زیادی را در سال‌های مختلف ایجاد کرده است.
به گزارش ایکنا، آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست، استاد سطح عالی فقه حوزه علمیه قم، شامگاه چهارشنبه، ششم آذرماه، در همایش ملی فلسفه فقه نظام که در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در قم برگزار شد، با طرح این سؤال که آیا در شریعت (به معنی خاص) ورای هزاران گزاره، ورای مقاصدالشریعة و ورای قواعد و ابرقواعد چیزی به نام نظام و سیستم داریم؟ گفت: نظام به معنای مقاصد و اهداف نهایی شریعت اسلام نیست، چنانچه خود احکام و حتی قواعد و ابرقواعدی مانند استصحاب هم هدف نیست.
وی افزود: اینکه برخی از فضلا گاهی در بحث نظام‌سازی از فقه شروع کرده و به شریعت و از شریعت به فقه می‌رسند، آمیختنی نادرست است؛ لذا باید فقهی تدوین کنیم که نظامات لازم را تعبیه کند.
این استاد سطح عالی و خارج حوزه با بیان اینکه اگر انگاره نظامات شرعی را قبول کردیم، این سؤال مطرح می‌شود که آیا فقیه باید مستقلاً استنباط کند یا خیر؟ اظهار کرد: برخی معتقدند که در فقه چیزی به نام نظام نداریم، بلکه شارع هزاران فرمان به ما داده، بدون اینکه نظامی وراء این تکالیف داشته باشد؛ از این‌رو وقتی اشاعره همه چیز را منکر می‌شوند جز چند قاعده هیچ وقت نمی‌توانند نظام داشته باشند.
علیدوست با بیان اینکه نظام چیزی بین مقاصد و احکام است، تصریح کرد: کسانی که انگاره نظام را قبول دارند، دو دسته هستند؛ گروه اول می‌گویند که فقیه تکلیفی نسبت به استنباط نظام ندارد بلکه فقیه با تک‌گزاره‌ها به نظامات مطلوب اسلام می‌رسد و این گروه به رویه فقهای گذشته استناد می‌کنند. آنان جزء منکران نظام نیستند و رگه‌هایی از نظام در سخنان آنان وجود دارد، ولی معتقدند که فقیه با گزاره‌های مجزا به نظام می‌رسد.
وی ابراز کرد: گروه دوم معتقد به استنباط فقیه برای نظام هستند؛ یکی از کسانی که در این زمینه سردمدار است، شهید صدر است. وی تا جایی جلو رفته که می‌گوید نظام هست و فقیه هم باید استنباط کند و آیات و روایات هم بر این موضوع دلالت دارند. در فقه نظام، فقیهی که می‌خواهد احکام زکات را طرح کند باید روایات، آیات و مقاصد، ادراک عقل و همنشینی با احکام دیگر مانند احکام خمس، انفال و ... را هم ببیند.
علیدوست بیان کرد: در بحث قانونگذاری در جمهوری اسلامی فکر می‌کنم مجموعاً نظامی را تعریف نکرده‌ایم، لذا قانونگذار ما نسبت به ماده 1044 و 1043 که در مورد خانواده است، چندین بار از جمله در سال 1361 و 1370 ورود کرده است و مطمئناً باز هم ورودهایی خواهیم داشت، چون در پشت این قانونگذاری، نظامی وجود ندارد.
وی با بیان اینکه فقها و فضلا باید این مباحث را هم در اجتهاد و هم در قانونگذاری بیاورند، گفت: استنباط نظام یک ضرورت خطرناک است، زیرا فقه همیشه به واقع نمی‌رسد و قانونگذار هم به واقع نخواهد رسید. لذا اگر رها شود و روش برای استنباط نداشته باشیم، استنباطی ژورنالیستی و سطحی و بی‌انضباط شکل خواهد گرفت و به دامان قیاس خواهیم افتاد.
انتهای پیام
