مشکل پژوهش پول نیست؛ باور و اعتقاد است

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ مراسم چهارمین دوره تجلیل از برترین‌های حوزه پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی در سال ۱۳۹۸ امروز، سوم دی‌ماه، با حضور سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری، حمیدرضا طیبی، رییس جهاددانشگاهی و جمعی از مدیران و مسئولان وزارتخانه‌های صنعت، کشور، علوم، تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و جمعی از محققان و مدیران جهاددانشگاهی در محل پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری جهاددانشگاهی برگزار شد.

سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری در این مراسم با تأکید بر اینکه کشور امروز نیاز به اکوسیستم دارد، اظهار کرد: حوزه اقتصاد دانش بنیان با اکوسیستم پیش می‌رود و با پول حرکت نمی‌کند؛ لذا کار ما این است که اکوسیستم را اصلاح کنیم و آن را پیش ببریم. امروز می‌بینیم که در کشور‌های عربی حاشیه خلیج‌فارس، تکنولوژی را در قالب‌های مختلف وارد می‌کنند؛ برای مثال در دبی، انواع ماشین‌های لوکس و جدید وجود دارد که از کشور‌های دیگر وارد شده‌اند و خانواده‌های متمول بر آن‌ها سوار می‌شوند و فکر می‌کنند که صاحب تکنولوژی این خودرو‌ها هستند، در حالی که این موضوع واقعیت ندارد.

معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری ادامه داد: در ایران هم تا سال‌ها همین رویه وجود داشت و خود من بار‌ها گفته‌ام که قبل از انقلاب یکی از بهترین نیرو‌های هوایی و بزرگ‌ترین اسکادران هواپیمایی بعد از آلمان غربی متعلق به ایران بود؛ اما وقتی جنگ شروع شد فهمیدیم که هیچ نداریم؛ چرا که نه می‌توانستیم تعمیر کنیم نه آموزش دهیم و نه تکنولوژی را‌ه‌اندازی و استفاده از آن‌ها را داشتیم.

وی با بیان اینکه نباید اشتباهات گذشته را تکرار کرد، افزود: نمی‌شود که ما بیش از صد پژوهشکده داشته باشیم، اما امروز حجم قابل توجهی از دارو و واکسن را به کشور وارد کنیم. اینکه دو هفته گذشته آمریکا صادرات کوک سوزن را به ایران تحریم کرد، برایمان ننگ است. برای ما که این همه درس خوانده‌ایم و این همه دانشمند، پژوهشگر و مقاله داریم، نازیباست که در کشوری باشیم که تنها منبع آن نفت است و صادرات کوک به ایران را تحریم می‌کنند.

ستاری با بیان اینکه نگاه به پژوهش در کشور نشان می‌دهد که دچار اشتباهات تاریخی در این حوزه هستیم، گفت: اکنون پژوهشگاه‌های متعددی در کشور فعالیت می‌کنند که در عرض ۲۰ سال نتوانسته‌اند دو عدد دارو تولید کنند، هزینه‌های بسیاری برای این پژوهشگاه‌ها خرج شده، اما خروجی نداشته، چرا که دولتی بوده است. اما می‌بینیم که یک شرکت خصوصی شتاب‌دهنده، در کنار دانشگاه با استخدام افراد جوان، ۱۷ دارو و چند واکسن انسانی تولید کرده که در ۵۰ سال گذشته نمونه این کار و فعالیت و تولید واکسن انسانی را نداشته‌ایم.

معاون علمی و فناوری ریاست جمهوی افزود: در نتیجه این رویه‌هاست که وزیر نفت، می‌گوید پژوهشگاه نفت با ۶۰ سال سابقه و این همه حقوق و هزینه و محافظه‌کاری چه نیازی از وزارت نفت را برطرف کرده است. در این شرایط می‌بینیم که هر وزارتخانه یک پژوهشگاه دارد و کسی که از سمتی کنار رفته به عنوان معاون پژوهشی آن منصوب می‌شود. بعد همین افراد با هم جلساتی را برگزار می‌کنند که در آن به راحتی پیشنهادات و نظرات کاربردی در این حوزه را متوقف می‌کند.

وی به حضور و فعالیت شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپ‌های داروسازی، اشاره کرد و گفت: در این شرکت‌ها میزان خروج نیروی انسانی به سایر کشور‌ها و حتی خروج از شرکت به شدت کاهش یافته است. همین است که می‌بینیم که یک استارتاپ در سال ۱۵ نمونه دارو و واکسن با گردش مالی ۵۰۰ میلیاردی می‌سازد، اما پژوهشکده دیگری قادر به تولید یک محصول هم نیست. این نشان می‌دهد که یک جایی از کار لنگ می‌زند.

معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری با اشاره به اینکه در حوزه پژوهش باید تفکرات تغییر کند تا به محصول برسیم، بیان کرد: محصول حاصل سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است. با پول دولتی نمی‌توان محصولی تولید کرد که مردم استفاده کنند. مشکل پژوهش پول نیست بلکه باور و اعتقاد است و معتقدم پژوهشی که به محصول منتهی می‌شود حاصل سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در پژوهش است. اگر پژوهش به محصول منتهی نشود چه فایده‌ای دارد؟ دولت بر حسب وظیفه ذاتی خودش باید در زیرساخت پایه پژوهش هزینه کند، اما محصول نهایی باید نتیجه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی باشد.

ستاری تصریح کرد:‌ محصول به تنهایی از دانشگاه و پژوهشکده بیرون نمی‌آید، محصول کار شرکت‌هاست. لذا هرجا که در بازار باختیم، شرکت‌ها باخته‌اند نه پژوهشکده‌ها؛ قانون مقرر کرده است تا برای جبران کمبود بودجه پژوهشی، یک درصد بودجه شرکت‌ها به پژوهش اختصاص پیدا کند؛ اما هزار و یک راه برای دور زدن این قانون اختراع شده است.

شرکت‌ها سربازان مقابله با اقتصاد هستند؛ اگر شرکت داخلی شکست بخورد و محصولات خارجی بازار را تصرف کند، یعنی اقتصاد داخلی شکست خورده است؛ بنابراین باید به فکر تقویت شرکت‌ها و بهبود فضای کار بود

وی با تأکید بر اینکه امروز در یک جبهه جنگ میان اقتصاد دانش‌بنیان با اقتصاد نفتی ۱۱۰ ساله هستیم، گفت: یکی از موانع در این جنگ نبود باور و اعتقاد بین مردم در استفاده از محصول داخلی است. ما می‌توانیم با استفاده از ظرفیت اکوسیستم علم و فناوری و کمک شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها تا دو سال آینده واردات کشور را ۱.۴ میلیارد دلار کاهش دهیم. دولت موظف به هزینه برای پژوهش پایه است. اگر بخواهیم پژوهش به محصول ختم شود به کمک بخش خصوصی نیاز داریم.

وی در ادامه گفت: شرکت‌ها سربازان مقابله با اقتصاد هستند؛ اگر شرکت داخلی شکست بخورد و محصولات خارجی بازار را تصرف کند، یعنی اقتصاد داخلی شکست خورده است؛ بنابراین باید به فکر تقویت شرکت‌ها و بهبود فضای کار بود. باید کارآفرینی را به ارزش تبدیل کرد. تحریم‌ها فرصت استثنایی ایجاد کردند تا خودمان را ثابت کنیم، ایده‌های خلاقانه بیاوریم و واردات را کاهش دهیم. در پژوهش دو محور وجود دارد که یکی پژوهش پایه و دیگری پژوهشی است که به بازار می‌رسد. نوع اکوسیستم، تفکر موجود در آن و نیروی انسانی در این محور بسیار متفاوت از دیگری است.

معاون علم و فناوری ریاست جمهوری گفت: با پول دولت سقف پرش محدود است. در حال حاضر با اقتصاد نفتی در جنگ هستیم. باید به فکر و ایده جوانان بیشتر از پول توی جیبشان اهمیت داد. ایران در بیوتک در آسیا بی‌نظیر است و در منطقه نیز رقیبی ندارد، اما مردم اعتقادی به محصولات داخلی ندارند. این خاصیت اقتصاد نفتی است که مردم جنس خارجی را بهتر از جنس داخلی می‌دانند. ما با این فرهنگ باید مدارا کنیم.

وی افزود: معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری آماده سرمایه‌گذاری بیشتر در جهاد دانشگاهی است. همکاری این دو سازمان در آینده بیشتر خواهد شد. با وجود این، پول حرف اول را در زیست بوم علم و فناوری نمی‌زند، اما به نظر می‌رسد سال آینده نیز دستمان بازتر خواهد بود. باید در کنار یکدیگر تلاش کرد تا مبارزه علیه اقتصاد نفتی را برنده شد. با استفاده از ظرفیت اکوسیستم علم و فناوری و کمک شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپ‌ها تا دو سال آینده واردات کشور را ۱.۴ میلیارد دلار کاهش می‌دهیم. دولت موظف به هزینه برای هرگونه پژوهش و به‌ویژه پژوهش پایه است.