شهید سلیمانی؛ الگوی کمینه و بیشینه صلح

محمد منصورنژاد، پژوهشگر حوزه دین، در گفت‌وگو با ایکنا؛ به ارائه تحلیل درباره شهادت سپهبد قاسم سلیمانی پرداخت و بیان کرد: در ابتدا از منظر مفهوم صلح، راجع به شهید سلیمانی نکته‌ای را بیان می‌کنم و آن اینکه، صلح خط کمینه‌ای دارد، به این معنا که اگر در جایی جنگ وجود نداشته باشد، می‌گوییم صلح وجود دارد. مثلاً وقتی که قطعنامه 598 پذیرفته شد، صلح اتفاق افتاد، اما به این نوع صلح، صلح منفی می‌گوییم که حداقل و کمینه صلح است. بنابراین مراد از حداقل صلح این است که در جایی جنگ نباشد. اما حد دیگری از صلح نیز داریم که صلح مثبت بوده و البته نسبتی است و شامل همه فضائل می‌شود و همه خوبی‌ها را در ابعاد مختلف پوشش می‌دهد.

وی تصریح کرد: در مورد شهید سلیمانی و نسبت او با صلح باید توجه کنیم که همه افراد اعم از دشمن و ... و حتی در سطح بین‌الملل به این نکته اعتراف می‌کنند که ایشان قهرمان مبارزه با داعش است و شما اگر با استراتژیست‌های آمریکایی هم صحبت کنید هیچ‌کس نمی‌تواند نقش سردار سلیمانی را نادیده بگیرد. داعش جزء وحشی‌ترین نیروهای جنگ‌طلب و ضدصلح بود و در چند سال اخیر منطقه را به درگیری و آتش آمیخته بودند. در خاموش کردن این آتش، البته کشورهای مختلف نقش داشتند، اما نقش سردار سلیمانی بر کسی پوشیده نیست و ایشان را باید قهرمان این مبارزه نامید.

نقش بی‌بدیل در حد کمینه صلح

این پژوهشگر و نویسنده با اشاره به نقش سردار سلیمانی در واقع شدن کمینه صلح یا همان حد منفی صلح، افزود: در حقیقت اگر ایشان نبود داعش از بین نمی‌رفت و چنین صلحی حاصل نمی‌شد. در دفاع مقدس که رژیم بعث استان‌های ما را اشغال کرد، برخی تلاش کردند که صلح ایجاد شود و قطعنامه 598 امضا شد و در آنجا نیز یکی از سردارانی بود که در کنار شهید باکری،‌ همت، چمران و ... در برابر خشونت عراق از کشور دفاع کرد. بنابراین بدون هیچ‌گونه اعمال تعصب، سردار سلیمانی در ایجاد حد کمینه صلح یا همان صلح منفی نقش بی‌بدیلی داشت.

منصورنژاد با اشاره به صلح مثبت بیان کرد: در مورد سطح مثبت صلح که جنگی در کار نباشد و فضائل گسترش پیدا کند نیز می‌توانیم نقش ویژه‌ای را برای سردار سلیمانی قائل شویم. البته باید به نسبی بودن سطح مثبت صلح نیز توجه داشت که هر کسی می‌تواند سطح آن را در هر سطحی که قرار دارد گسترش دهد و در پوشش مرتبه‌ای از صلح مثبت بکوشد. ملاک‌های اصلی ما همان سیره رسول خدا(ص) یا ابراهیم خلیل(ع) است.

تعالی صلح درونی

وی افزود: شهید سلیمانی در آن مجرا، مسیر و قله‌ای که مسیر رسول خدا(ص) بود، فعالیتهای خوبی کرد و به برکات فراوانی هم دست یافت. یکی از مسائل در حوزه صلح مسئله صلح با خود، خدا، دیگران و طبیعت است که ابعاد مختلفی دارد. در مورد صلح با خود باید اشاره کنم که آدم‌ها الزاماً با خود سر جنگ ندارند، اما جایی که نفاق، ریا و تکبر مطرح است، در اینجا این آدم با خودش درگیر است و صلحی هم با خودش ندارد، اما در مورد شهید سلیمانی و رابطه‌اش با صلح با خود همین بس که اگر کسی فقط چهره ایشان را به یک تخصص امور تربیتی و روانکاو نشان دهد، به شما خواهد گفت که این چهره، چهره صلح، مهربانی، رحمت و مداراست.

این دین‌پژوه تصریح کرد: در کلام شهید سلیمانی نیز آرامش خاصی  مشاهده می‌کنیم، اما در بسیاری از آدم‌ها این را شاهد نیستیم و وقتی که سخن می‌گویند گویی همراه با کلامشان، آتش بیرون می‌زند و از نگاهشان نیز شر می‌بارد. اما نگاه و کلام شهید سلیمانی به خوبی نشان می‌دهد که با خودش به صلح رسیده بود. در مورد صلح با خدا نیز مسئله به همین شکل است و افرادی که مانند شهید سلیمانی با خدا کنار آمده باشند و فقط برای رضای خدا کار کنند و نفس را در کنترل خویش درآورده باشند، دوست‌داشتنی خواهند بود و متفاوت از دیگران می‌شوند.

ثمرات انقلاب اسلامی

وی افزود: چند شب قبل از دکتر ظریف می‌شنیدم که می‌گفت زمانی که با ایشان جلسه داشتیم، هر زمان که ایشان صحبت نمی‌کرد و فرصتی دست می‌داد، مشغول به ذکر گفتن بود که جمله بسیار معناداری است. چه اینکه این رفتار را در زمان دفاع مقدس از دیگر سرداران نیز دیده بودیم. در حقیقت این افراد فرزندان امام و انقلاب هستند و کسانی که می‌گویند انقلاب اسلامی چه کرده است، باید همین نمونه‌ها را به آنها نشان داد. شاید تعداد آنها زیاد هم نباشد چه اینکه بعد از رحلت رسول خدا(ص) نیز تعداد کمی از افراد در سطح امیرالمؤمنین(ع) ظاهر شدند. پس از انقلاب اسلامی نیز شاهد بودیم که برخی تبدیل به آدم‌های برجسته، عرفانی و معنوی شدند.

منصورنژاد با بیان اینکه این شخصیت‌ها در تاریخ خواهند ماند، گفت: علت اینکه نام آرش و فریدون ماند، نیز همین بود و فردوسی می‌گوید «فریدون فرخ فرشته نبود، ز مشک و ز عنبر سرشته نبود؛ بداد و دهش یافت آن نیکوئی، تو داد و دهش کن فریدون تویی». داد و دهش، عدل‌خواهی و در مقابل دشمن ایستادن است که آدم را به این جایگاه می‌رساند. شهید سلیمانی در تاریخ می‌ماند، برای اینکه در دفاع از حقوق این مردم در زمان دفاع مقدس و در زمان ظهور داعش همه کار انجام داد و فداکاری کرد.

فداکاری‌ها؛ زمینه‌ توسعه و تربیت

این دین‌پژوه تصریح کرد: زمانی که این فداکاری‌ها انجام شد،‌ تازه زمینه برای توسعه و تربیت و برنامه‌ریزی باز می‌شود. شخصیت شهید سلیمانی مظهر نام خداوند و مظهر صلح و امنیت بود و هیچ کس از وجودش اظهار خطر نمی‌کرد و کارهای خوبی نیز در داخل انجام داد. برای نمونه یک فیلم کوتاه از ایشان منتشر شد که در مورد حجاب اظهار نظر می‌کند که بسیار معنادار است، چرا معنادار؟ به این دلیل که ما بعد از انقلاب شکاف جنسیتی کمی ایجاد نکرده‌ایم. در این زمینه گشت ارشاد به راه افتاد و از این طریق برای ترویج حجاب برخورد کردیم، اما اگر الگوی ما در این برخوردها نیز شهید سلیمانی باشد، یقیناً با افرادی که سؤالات و ابهاماتی دارند، صحبت می‌کنیم و به نتیجه هم خواهیم رسید.

وی ابراز کرد: کسی با زور و اجبار به سمت دین نخواهد آمد و پیامبر(ص) نیز چنین سیره‌ای نداشت، چه اینکه فرمود: «لَسْتَ عَلَيْهِمْ بِمُصَيْطِرٍ»، یعنی خداوند تسلط پیامبر(ص) بر مردم را رد می‌کند که بخواهد آنها را با زور به دین وارد کند. همچنین در آیه دیگری وجود دارد که می‌فرماید: «لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ». شهید سلیمانی نیز در مورد دخترانی که در عرف به آنها بی‌حجاب گفته می‌شود، می‌گوید که این طور نگویید و بین مردم شکاف ایجاد نکنید، چراکه اینها فرزندان ایران هستند. اگر در این باره کتابی نوشته شد و به مسائل آن پاسخ داد، در حقیقت با پر کردن این شکاف، صلح مثبت ایجاد شده است.

منصورنژاد بیان کرد: یکی از شکاف‌ها و ناصلح‌هایی که با آن مواجه هستیم، عبارت از شکاف بین شیعه و سنی است که مسئله‌ای جدی محسوب می‌شود. متأسفانه نتوانسته‌ایم با این مسئله به خوبی کنار آییم. چرا باید از تأسیس مسجدی در پایتخت نگران باشیم؟ این در حالی است که شهید سلیمانی در منطقه با شیعه، سنی و ... نشست و برخاست داشت و متعلق به شیعه نبود، بلکه به دنبال این بود که اسلام را متحد کند. همین تلاش برای ایجاد انسجام و وحدت نیز یکی از ابعاد صلح مثبت محسوب می‌شود.

کارکردهای خون شهید در وحدت

وی در پاسخ به این پرسش که خون این شهید چقدر می‌تواند در تمدن‌سازی نقش‌آفرین باشد، افزود: مهم‌ترین کارکرد خون می‌تواند تولید وحدت باشد. آنچه مانع پیشرفت و دانایی می‌شود، عبارت است از تفرقه است. اگر در مقابل یکدیگر بایستیم، خانواده‌ها متلاشی می‌شوند، آمار طلاق بالا می‌رود و مشکلاتی از این دست خواهیم داشت و وحدت یکی از سنت‌های الهی است که اگر در هر جامعه‌ای وجود نداشته باشد، آن جامعه از هم می‌پاشد.

منصورنژاد تصریح کرد: شهید سلیمانی پوینده راه امام حسین(ع) محسوب می‌شود و یکی از کارکردهای اصلی واقعه عاشورا وحدتی است که امروز شاهد آن هستیم و در روز اربعین می‌بینیم که شیعه، سنی و ... در کنار هم برای امام حسین(ع) عزاداری می‌کنند. اگر هنر داشته باشیم و این افراد را، اعم از دانشگاهی و غیردانشگاهی، که زیر پرچم امام حسین(ع) جمع شده‌اند بتوانیم نگه داریم، از دل آن تمدن، پیشرفت و توسعه نیز بیرون می‌آید. علت اینکه با یکسری از مشکلات مواجه‌ایم این است که حوزه و دانشگاه وحدت ندارند.

هنر حفظ انسجام؛ لازمه تمدن نوین

وی افزود: همچنان که در بین متفکران نیز این وحدت وجود ندارد و امیدوارم در مراسم‌ بزرگداشتی که برای شهید سلیمانی برگزار می‌شود نیز کسی صحبت‌های تفرقه‌افکن نداشته باشد. همه اینها ضد توسعه، دین و تمدن خواهد بود. بنابراین اگر هنر این را داشتیم که انسجام و وحدت را حفظ کنیم، تمدن نیز حاصل می‌شود، و الا بدون همگرایی و همدلی دست یافتن به این هدف امکان ندارد.

منصورنژاد تأکید کرد: علت اینکه در دفاع مقدس پیروز شدیم نیز همین بود که کنار هم ایستادیم. بنابراین، خون شهید می‌تواند ما را گرد هم آورد و با این اتحاد می‌توانیم برای ایجاد تمدن برنامه‌ریزی کنیم.